وقتی والدین متوجه اختلال کودک دلنبدشان می شوند معمولا از متخصصان می پرسند: فلج مغزی درمان دارد؟ بچه های سی پی درمان میشن؟! متخصصان در جواب به والدین راهکارهای درمانی مختلف را معرفی می کنند. کاردرمانی کودکان فلج مغزی یکی از راههای توانمندسازی این بچه هاست.

کاردرمانی کودکان فلج مغزی چه جسمی و چه ذهنی ثمرات زیادی دارد. گردن گرفتن، غلت زدن، نشستن، ایستادن، راه رفتن و آشنایی با مفاهیم مختلف از طریق کاردرمانی کودکان فلج مغزی امکان پذیر می شود. در این مقاله به نقش کاردرمانی کودکان فلج مغزی می پردازیم.

ماجرای امیرعباس

اگر فکر می کنید تنها بچه شما فلج مغزیه حتما ماجرای امیرعباس را تا انتها بخوانید.

 امیرعباس، فلج مغزیه!!!

مشکلات امیر عباس یکی و دوتا نبود و نیست!!!

ولی من و باباش عاشقشیم!!!

امیرعباس بعد از سالها تلاش راه میره!!!

خداروشکر نتیجه تلاش‌های خودم و همسرم،کاردرمانگر امیر عباس دیدیم.

چند وقت پیش مزدمون گرفتیم، آقا امیر عباس تونست راه بره!!!

8 سال انتظار کشیدن برای راه رفتن خیلی زیاده، اما با هیچی عوض نمی کنم!!!

امیر عباس پسرم 8 سالگی راه رفت!!!

بله 8 سالگی راه رفت!!!

کاردرمانگر امیر عباس تو این مسیر خیلی کمکون کرد!!!

اگر ایشون نبود ما نمی‌تونستیم این مسیر سخت کاردرمانی رو طی کنیم!!!

با امیدوارهایش و اقدامات کاردرمانیش به امیر عباس کمک کرد تا بتونه از پس محدودیت هایش بربیاد.

تو مسیر کاردرمانی با امیدواری و پشتکار می تونید به بچه های فلج مغزی تون کمک کنید!!!

ما انقد استرس داشتیم حتی جرات انجام تمرینات کاردرمانی در منزل امیرعباس نداشتیم!!!

ما برای امیرعباس از خدمات کاردرمانی جسمی، ذهنی، حسی استفاده کردیم!!!

خیلی دوران سختی بود همچنانم از خدمات کاردرمانی استفاده می کنیم.

وقتی کلینیک کاردرمانی رفتیم، فهمیدم از خدمات کاردرمانی همه میتونن از بچه تا بزرگسال استفاده بکنند.

مثلا کاردرمانی سندرم دان ،کاردرمانی اوتیسم هست در ضمن کاردرمانی برای افراد بزرگسالان که سکته مغزی یا پارکینسون  فایده زیادی داره!!!

تو کلینیک با آدمای زیادی آشنا شدم!!!

هر کدومشون یه عالمه تجربه داشتن یکی مادرش سکته مغزی کرده یکی بچه اوتیسم یکی بچه سندرم دان و…. داشت!!!

تا کلاس امیر عباس تموم بشه باهاشون در مورد موضوعات مختلف صحبت می کردم!!!

تو اطرافیان کسی حرف منو متوجه نمیشد همه به هم گیر میدادن!!!

همه میگفتن: چرا واسه این بچه انقد هزینه میکنی!!!

هزینه جلسات کاردرمانی برای ما سنگین بود ولی جورش می کردیم!!!

حرف های نامید کننده فک و فامیل از فشارهای اقتصادی سنگینتر بود!!!

ارتباطم با فامیل کم کرده بودم!!!

دلم به جلسات کاردرمانی و گفتاردرمانی امیرعباس خوش بود!!!

اونجا خودمم حالم بهتر میشد!!!

ما برای تربیت بچه های توانمند حتما باید قبلش رو خودمون سرمایه گذاری کنیم!!!

توانمندسازی والدین نقش مهمی تو مسیر توانبخشی کودکان بانیازهای ویژه دارد!!!

از من به شما نصیحت برای خودتون وقت بزارید و گرنه کم میارید!!!

فلج مغزی یا CP چیست؟

فلج مغزی یا سی پی(CP) نوعی اختلال که بر مغز تاثیر می‌گذارد و باعث نقص حرکتی می‌شود. در این شرایط منطقه‌ای از مغز از کار افتاده یا فلج می‌شود که منجر به فلج جزئی یا کامل عضلات می‌گردد. آسیب مغزی معمولا قبل، حین یا اندکی پس از تولد اتفاق می‌افتد و می‌تواند موجب ناتوانی کودک در تمام طول زندگی شود.

انواع فلج مغزی

 فلج مغزی بسته به اینکه چه بخش‌هایی از بدن ممکن است تحت تاثیر قرار می‌گیرد انواع مختلفی دارد از جمله:

1. دایپلژی: هنگامی که  درگیری در اندام تحتانی وجود دارد اما درگیری در دست‌ها خیلی کم است یا اصلا وجود ندارد.
2. همی پلژی: اندام فوقانی و تحتانی در یک نیمه بدن درگیر می‌شوند.
3. کوادری پلژی: درگیری کل بدن که شامل مشکلات دهانی نیز می‌باشد.

بسته به اینکه چه بخشی از مغز آسیب دیده است، سه نوع اصلی فلج مغزی وجود دارد:

اسپاستیک: تون پوسچرال در گروه‌های عضلانی افزایش می‌یابد و موجب سفتی در عضلات و کاهش دامنه‌ی حرکتی مفاصل می‌شود. روانی و هماهنگی حرکات دشوار می‌شود. موجب بروز مشکلات خاصی به هنگام تغییر وضعیت و یا رها کردن اشیای در دستهایشان می شود. این سفتی یا سختی که با فعالیت‌ها و هیجان‌ها افزایش می‌یابد، همیشه وجود دارد. به طوری که کودک برای انجام اموری مانند حرکت کردن، راه رفتن یا صحبت کردن به تلاش بیشتری نسبت به هم سن و سالانش احتیاج دارد.

آتتوئید یا دیس کینتیک: کودکان مبتلا به این نوع فلج مغزی حرکاتی به صورت ناخودآگاه انجام می‌دهند. زیرا عضلات آنها به سرعت از حالت نرمی به سفتی می‌روند به طوری که کودک قادر به کنترل آنها نیست. همچنین از آنجا که حرکت در یک قسمت از بدن کنترل و حالت دیگر قسمت‌های بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد به سختی می‌توانند تعادل و حالت خود را حفظ کند. چنین کودکانی در داشتن حالتی ثابت و راست برای نشستن یا راه رفتن مشکل دارند و ممکن است حرکات غیر ارادی زیادی در چهره، دست‌ها و بالاتنه آنها قابل مشاهده باشد. از آنجا که به سختی می‌توانند زبان، تنفس و تارهای صوتی خود را کنترل کنند گفتار آنها چندان قابل فهم نیست. مشکلات شنوایی نیز در آنها رایج است.

آتاکسیک: درگیری در تمام بدن وجود دارد که باعث به وجود آمدن حرکات کنترل نشده و تکانشی می‌شود. کودکان مبتلا به این نوع فلج مغزی، به سختی می‌توانند کنترل خود را حفظ کنند. آگاهی فضایی پایینی دارند و در کل حرکاتشان ناهماهنگ است. آنها در اکثر موارد ترمور غیرارادی را تجربه می‌کنند که هنگام تلاش برای انجام حرکات ظریف مانند ورق زدن کتاب افزایش می‌یابد. معمولا چنین کودکانی می‌توانند راه بروند اما ثبات چندانی ندارند و ممکن است مدام زمین بخورند.آنها همچنین ممکن است حرکات چشمی ناگهانی از خود بروز دهند و به سختی صحبت می‌کنند.

علل فلج مغزی در نوزاد

علت بیش از نیمی از مبتلایان به فلج مغزی، بین هفته 24 بارداری و تولد رخ می‌دهد. در این دوره زمانی بخش بزرگی از رشد مغز صورت می‌گیرد. بنابراین مغز در این دوره در برابر هرگونه آسیب حساس است.

در بسیاری از مبتلایان به فلج مغزی علت صدمه به مغز مشخص نیست. عوامل ژنتیکی ممکن است در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند عوامل ژنتیکی بدین معنی است که این بیماری از طریق کدهای ویژه در داخل سلول‌هایی به نام ژن از طریق خانواده منتقل می‌شود.

 علت اصلی فلج مغزی بدتر نمی‌شود( پیشرفت نمی‌کند). اما تاثیر آن روی بدن اغلب پیشرفت می‌کند تا علائم به تدریج وخیم‌تر می‌شود. بسیاری از عوامل دیگر نیز شناخته شده‌اند که خطر ابتلا به فلج مغزی را افزایش می‌دهند. این عوامل خطر شامل این موارد هستند:

5 عامل فلج مغزی در دوران بارداری(قبل از تولد)

1. تولد زودرس(نوزادن نارس) به ویژه نوزادانی که قبل از هفته 28 بارداری متولد می‌شوند.
2. نوزادانی که بخشی از دوقلوها، سه قلوها یا موارد دیگر هستند.
3. نوزادان دارای ناهنجاری(ناهنجاری مادرزادی)
4. عفونت‌های مادر باردار مانند سرخچه، آبله مرغان و توکسوپلاسموز ممکن است در برخی موارد عامل فلج مغزی شود
5. در مادرانی که سیگار می‌کشند یا مواد مخدر مانند کوکائین مصرف می‌کنند خطر ابتلای کودک به فلج مغزی بیشتر است.

9 عامل فلج مغزی مربوط به زمان تولد (حین تولد)

1. عفونت شدید در نوزاد یا مادر
2. آسیب به مغز کودک در طول زمان تولد
3. تولد از پا
4. برادی کاردیا
5. کمبود اکسیژن
6. خونریزی واژینال در حین زایمان
7.  ناهنجاری تحمیل شده
8. پارگی زودرس کیسه‌ی آب
9. زایمان سخت و طولانی

6عامل فلج مغزی مربوط به پس از زایمان

1. عفونت‌های CNS( مننژیت، آنسفالیت)
2. هیپوکسی
3. تشنج
4. افزایش بیلی روبین در نوزادان( یرقان و زردی)
5. خونریزی مغزی( به علت ضربه مانند تصادف، افتاد بچه به زمین یا دیگر ضربات به سر بچه)
6. نمره آپگار پایین نوزاد

تعریفی ساده از کاردرمانی

کاردرمانی از رشته‌های توانبخشی است. افرادی که از این رشته فارغ التحصیل می‌شوند دارای مدرک کارشناسی، ارشد و دکترا هستند.

• کاردرمانگران دارای شماره نظام پزشکی از سازمان نظام پزشکی می‌باشند.
•  کاردرمانگران در چندین حیطه، جسمی کودک و بزرگسال، ذهنی کودک و بزرگسال فعالیت می‌کنند.
• کاردرمانگر براساس استفاده از دانش آناتومی،کینزیولوژی، نورولوژی، روانشناسی، بیومکانیک، آنالیز فعالیت و… کاردرمانی انجام می‌دهند.
• هدف کاردرمانی بالابردن سطح کیفی زندگی و استقلال حداکثری فرد در زندگی هست.
• کاردرمانگر با ارائه درمان مناسب با سطح توانایی‌های فرد به افراد کمک می‌کنند زندگی با کیفیتی را تجربه کنند.

کاردرمانی کودکان فلج مغزی چه فایده دارد؟

کاردرمانگران از تکنیک‌ها و روش‌های مختلفی برای مقابله با مشکلات کودکان فلج مغزی استفاده می‌کنند. نقش اصلی کاردرمانگران در فلج مغزی بالا بردن سطح آمادگی و فیزیکی و به حداقل رساندن مشکلات جسمی و بهبود کیفیت زندگی کودکان فلج در جامعه است.

توانایی‌های عملکرد نظیر گردن گرفتن، چهار دست و پا رفتن، سینه خیز رفتن، بلند شدن از حالت نشسته به ایستاده، راه رفتن بدون حمایت یا با وسایل کمکی، تجویز وسایل کمکی و غیره از اهداف کاردرمانی در فلج مغزی می‌باشد.کاردرمانگران از ابزارهای مختلف کاردرمانی و اسباب بازی و بازی در جلسات کاردرمانی ذهنی و جسمی استفاده می کنند تا کودک فلج مغزی مثل همسالانش به اندازه خود از زندگی لذت ببرد. در در ادامه به چند مورد از روش‌های درمان می‌پردازیم.

روش( NDT)

این روش درمانی برای ارزیابی و مدیریت اختلالات حرکتی کودکان مبتلا به بیماری‌های عصب شناختی از جمله فلج مغزی کاربرد دارد. هدف نهایی درمان با استفاده از این روش، افزایش عملکرد کودک سی پی است. پس از ارزیابی کامل، درمان با این روش روی تسهیل ایجاد حرکت مطلوب و مهار( جلوگیری) حرکات و الگوهای نادرست تمرکز دارد.

کاردرمانگر اصول این رویکرد را به اعضای خانواده و دیگر مراقبین کودک فلج مغزی آموزش می‌دهد تا کیفیت حرکات و اجرای برنامه آموزشی در خانه، پیش دبستان، مدرسه و دیگر محیط‌های که کودک سی پی در آن حضور دارد، به حداکثر میزان ممکن برسد.

روشCIMT

حرکت درمانی که از طریق محدودیت انجام می‌شود. یعنی دست سالم را محدود می‌کنیم و از دست مبتلا استفاده می‌کنیم. در گذشته دست سالم کودک را گچ می‌گرفتند و کودک مجبور میشد از دست مبتلاش استفاده کند. اما به دلیل اینکه اکثر اوقات و به علت ضعف حرکتی کودک قادر نبود کارهای خود را  انجام دهد دچار پرخاشگری و خشم میشد و خیلی از کارهای خود را انجام نمیداد به همین خاطر به جای گچ گرفتن از محدودیت استفاده از دست سالم را ایجاد می‌کنیم به این صورت که 2-3  ساعت در روز در قالب بازی دست سالم را محدود می‌کنیم و از دست مبتلا بیشتر استفاده کنیم.

روش dual task یکی از روش‌هایی ست که استفاده می‌شود، یعنی به کودک فعالیت‌های دو دستی بدهیم که فعالیت دو دستی کودک بیشتر شود تا بتواند از سمت مبتلای خود نیز استفاده کند.

**توجه**

برای هر اندام فوقانی ما قادر به استفاده از این روش نیستم. کودک باید یک مقدار ext مچ و حرکت انگشتان را داشته باشد. در کودکی که مچ کاملا در حالت drop است و قادر به ext مچ نیست و هیچ‌گونه manipulation نداشته باشد و اسپاستیک شدید نیز باشد، رویکرد CIMT کارآمد نیست. باید ابتدا با یک سری تکنیک‌های حرکتی مچ و انگشتان را تسهیل کرد و بعد با استفاده از رویکرد CMIT عملکرد کودک را بهتر کرد.

بهتر است که CIMT بعد از یک سالگی در کودک انجام شود. زمانی که کودک قادر هست self- feeding داشته باشد، از قاشق برای غذا خوردن و از اسباب بازی‌هایش برای بازی کردن استفاده کند.

 بهتر است کودک  را برای self-care آموزش دهیم مثل bathing  و brushingو dressing که بتواند از دست مبتلایش در فعالیت‌هایی که به او آموزش می‌دهیم، استفاده کند. لازم است  کودک را تشویق کنیم و کمکش کنیم که از دست مبتلا در فعالیت‌هایی که به او آموزش می‌دهیم و قادر به انجام آنها نیست، استفاده کند این کار باعث انگیزه بیشتری برای کودک می‌شود.

روش آب درمانی

ما میتوانیم از شنا به عنوان یک رویکرد مکمل کاردرمانی کودکان فلج مغزی استفاده کنیم که تون عضلانی را تعدیل کنیم. و از طریق تعدیل تون عضلانی که منجر نرمال شدن می‌شود، دفورمیتی‌ها و contracture  ها را کاهش دهیم. 

در این رویکرد قدرت عضلانی افزایش پیدا می‌کند، به بهبود عملکرد قلبی عروقی کمک می‌شود، به خصوص در جهت تسهیل استندینگ و گیت موثر است به  این علت که کاهش وزن در آب و احساس سبکی کودک را توانمند می‌کند که در آب بایستد و حتی ممکن است بتواند چند قدمی هم بردارد، اما ممکن است وقتی به خشکی برگشت دوباره وضعیت استندینگ ضعیف‌تر شود. به همین خاطر اگر بتوانیم کاری کنیم که کودک وضعیتش را در آب حفظ کند و در آب بایستد می‌تواند در وضعیتش در خشکی موثر  واقع شود.

روش اسب درمانی

به علت موج سینوسی‌ای که استفاده از اسب ایجاد می‌کند می‌تواند به  head control و بالانس تنه و کنترل تنه  و تعدیل‌ تون عضلانی کمک و احساس مثبت  را برای کودک ایجاد کند، می‌تواند تون عضلانی را تعدیل و احساس کنترل روی بدنش را ارتقا بده و در نهایت منجر به  self –steem برای کودک شود.

سه توصیه به والدین کودکان فلج مغزی

والدینی که بچه‌هایی که فلج مغزی دارند، اغلب از لحاظ روحی و عاطفی بشدت تحت فشارند. احساس گناه و اندوه زیاد از وضعیتی که کودکشان گرفتار آن است آنها را  آزار می‌دهد. اگر شما جزو این دسته‌اید اقدمات زیر به شما کمک می کند:

1. سعی کنید اطلاعات خود را در مورد  فلج مغزی کودکان افزایش دهید.! با اولیاء مدرسه هماهنگ باشید تا شرایط را مناسب وضعیت فرزندتان فراهم کنید.
2.  فرزند خود را تشویق کنید. حمایت خانواده و امید، مهم‌ترین پایه‌های یک زندگی سعادتمند برای این کودکان است. سعی کنید تا آنجا که می‌توانید با وی مثل یک فرد طبیعی و سالم رفتار کنید.
3.  آنها از ترحم و دلسوزی متنفرند چون هر بار که با دلسوزی با آنها رفتار می‌کنیم، در واقع به آنها یادآور می‌شویم که معلول هستند. تفریح کنید، صبور باشید و به بهبود امیدوار باشید.
4.  از دیگر افراد فامیل و دوستان کمک بگیرید. مراقبت از این بچه‌ها کار سختی است. به دیگران یاد بدهید چگونه از وی مراقبت کنند و به خودتان کمی استراحت دهید.

کلام آخر 

در این مقاله در ابتدا داستان امیرعباس و خانواده اش را بیان کردیم تا خانواده کودکان فلج مغزی فکر نکنن تنها هستند. به علل بروز فلج مغزی کودکان قبل از زایمان، حین زایمان و بعد از زایمان اشاره کردیم. روش های کاردرمانی کودکان فلج مغزی معرفی شد. اگر سوالی ذهن شما را مشغول کرده می توانید از مشاوره خانواده توانمند استفاده کنید. برای دریافت خدمات مشاوره ای و خرید محصولات موردنیاز کودکان فلج مغزی می توانید با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب،  و…) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند.