کاردرمانی جسمی
بازی درمانی در کودکان پرخاشگر
09/06/1400
نحوه گفتار درمانی کودک 4 ساله|حرف زدن کودکان
12/06/1400
پوریا کودکی است ۹ ساله که والدینش او را برای ادامه درمان به کلینیک کاردرمانی آورده بودند. در خردسالی برای او تشخیص فلج مغزی شدید مطرح شده بود. در معاینات اولیه مشخص شد که فلج مغزی او از نوع همی پلژی اسپاستیک بوده که نیمه راست بدن او را مبتلا کرده است.
پوریا محدودیت‌های زیادی در فعالیتهای روزمره زندگی خود احساس می‌کرد. به عنوان مثال او نمی توانست خوب راه برود، بدون زمین خوردن بدود، یا حتی بدون کمک، بندهای کفش‌های خودش را ببندد. دیگران باید کارهای او را انجام می‌دادند. در یک کلام، در اکثر فعالیتهای روزمره زندگی به دیگران وابسته بود.
در بدو ورود به کلینیک کاردرمانی ارزیابی همه جانبه‌ای از پوریا و عوارض بیماری او بعمل آمد. نتایج اولیه ارزیابی‌ها نشان داد که پوریا از نظر سلامت عمومی مشکلی ندارد.
سیستم تنفسی و قلبی-عروقی او سالم بود. هیچیک از عوارض شایع فلج مغزی (مثلا تشنج) در او مشاهده نشد. او دارای ضعف بینایی یا شنوایی نبود. علاوه بر این، روانشناس عنوان کرده بود که بهره هوشی او طبیعی است.
در نهایت به نظر رسید که پوریا فقط در سیستم عصبی-عضلانی نقص داشته و همین نقص تاثیر منفی بر کیفیت کلی زندگی او گذاشته، فعالیتهای روزمره زندگی او را محدود کرده و میزان مشارکت اجتماعی او را کاهش داده بود.
پیچیدگی وضعیت او هنگامی بیشتر مشخص شد که وقتی از او سوال شد که دوست داری کاردرمانی برای تو چکار بکند؟ پاسخ داد: “من دوست دارم به کلاس فوتبال بروم، در تیم عضو ثابت باشم، به دیگران توپ پاس بدهم و دیگران هم مرا به بازی بگیرند. در نهایت خوب بدوم و گل بزنم”.
او در واقع می‌خواست به راحتی وارد اجتماع شده و در یک بازی پر برخورد مثل فوتبال خوب جلوه کند. او می‌خواست به راحتی با دیگر بازیکنان ارتباط برقرار کرده و خودش گل بزند.
- به نظر شما کاردرمانی چگونه می‌تواند به پوریا کمک کند؟
- کاردرمانی جسمی برای پوریا فایده‌ای داشته؟ یا نه؟
- آّیا پوریا می‌تواند با این همه موانع به آرزو و خواسته‌هایش برسد؟
کاردرمانگر کیست؟
کاردرمانگر درمانگری است که روی فعالیتهای روزمره زندگی و موانعی که در مسیر انجام درست این فعالیت‌ها قرار گرفته کار می‌کند. کاردرمانگر برای دستیابی به این منظور از فعالیت‌هایی هدفمند به عنوان ابزارهای درمانی خویش استفاده می‌کند. به عنوان مثال،کاردرمانگر با استفاده از کاردرمانی جسمی برای بهبود تعادل و تقویت عضلات تنه از زانو زدن پهلوانی( وضعیتی که فوتبالیست‌ها برای عکس گرفتن به خود می‌گیرند) و پرتاب توپ در این وضعیت، برای افزایش هماهنگی چشم و یا از پاسکاری و زدن توپ به هدف (گل)، و برای تقویت عضلات پا برای پریدن از روی موانع استفاده می‌کند.کاردرمانگر به شناسایی نقاط قوت فرد توانخواه پرداخته و برای رفع نقاط ضعف او از آنها و در نهایت از ابزارهای کمکی( عصا، واکر، گامینو، اسپلینت، ویلچر و…) استفاده می‌کند.
کاردرمانی جسمی
کاردرمانی جسمی یکی از زیر مجموعه‌های کاردرمانی محسوب می‌شود و نقش مهمی در توانبخشی جامعه توانخواه بخصوص بخش کودکان یا همان کاردرمانی کودکان بر عهده دارد.
کاردرمانی جسمی به مداخلات جسمی حرکتی برای کودکان با سطوح مختلف اعم از مشکلات شدید حرکتی گرفته تا مشکلات خفیف حسی و تعادلی و هماهنگی‌های حرکتی گفته می‌شود.
عوامل و بیماری‌های زیادی در بروز مشکلات جسمی و ناتوانی‌های حرکتی در افراد نقش دارند ، از عوارض ناشی از سالمندی و کم تحرکی تا مشکلات مادرزادی مانند فلج مغزی و یا بیماری‌هایی مانند سکته مغزی و ام اس (MS) که نیازمند خدمات توانبخشی از جمله “کاردرمانی جسمی بزرگسالان” هستند.
برای مشاهده محصولات توانبخشی و سایر تجهیزات توانبخشی کودکان و بزرگسالان روی اینجا کلیک کنید.
روش‌های ارزیابی در کاردرمانی جسمی
دو روش مهم به لحاظ کاربردی، برای مشاهده و ارزیابی بالینی مشکلات حرکتی افراد مبتلا به ناتوانی‌های جسمی وجود دارد:
- ارزیابی عملکردی حرکت
- ارزیابی عملکردی حرکت بر پایه آکوپِیشِن‌های فرد.
(آکوپیشن به مجموعه افعال حرکتی و ذهنی گفته می شود که فرد در طی شبانه روز در قالب فعالیتهای روزمره زندگی، فعالیتهای کاری، تحصیل، مشارکت اجتماعی، فعالیتهای اوقات فراغت، بازی، استراحت و خواب، در محیط‌ها و شرایط گوناگون، انجام می دهد).
در ارزیابی عملکردی، درمانگر از یک سری تست‌های استاندارد و یا حرکات مشخص برای ارزیابی دامنه حرکتی مفصل مورد نظر، قدرت یک عضله یا گروه عضلانی خاص و کنترل حرکتی استفاده می‌کند .
در ارزیابی عملکردی بر پایه آکوپیشن، از مشاهده آکوپیشن (سالم و آسیب دیده) مراجع، برای تست موارد فوق بهره می‌گیرد.
به عنوان مثال، کاردرمانگر برای تست دامنه حرکات روتیشن خارجی و ابداکشن مفصل شانه، و روتیشن خارجی مفصل اسکاپولوتوراسیک، و نیز قدرت و تحمل عضلات تراپزیوس و سراتوس آنتریور و نیز هماهنگی حرکات یاد شده، دو راه پیش رو دارد:
- استفاده از روش ارزیابی اول، یعنی از فرد بخواهد که کف دستش را روی پشت سرش بگذارد.
- با استفاده از روش ارزیابی دوم، یعنی از آکوپیشنی استفاده کند که حرکات و عضلات یاد شده در انجام آن نقش اساسی ایفا می‌کنند، مثلا بررسی کند که آیا فرد قادر به شانه کردن موی سرش هست یا خیر؟!
کاردرمانی جسمی شامل چه افرادی می‌شود؟
کاردرمانی جسمی شامل افرادی است که مبتلا به:
- هیدروسفالی
- تورتیکولی
- هیپوتونی
- دیستروفی عضلانی
- نوروپانی
- خام حرکتی کلامزی
- مشکلات حرکتی بیماری‌های متابولیک
- فلج مغزی
- تاخیر رشدی
- اختلالات هماهنگی حرکتی
- مشکلات درکی حرکتی
- ضربه مغزی
- فلج ارب
- فلج بلز
- صافی کف پا
- پاپرانتزی
نقش کاردرمانی در مشکلات جسمی افراد
در این قسمت برای آشنا شدن بیشتر شما عزیزان مواردی که کاردرمانی جسمی می‌تواند به شما کمک کند را ارائه می‌کنیم.
نقش کاردرمانی جسمی در صافی کف پا کودکان
صافی کف پا در نوزادان کاملا طبیعی است. علت این موضوع اینست که نوزاد دارای یک بالشتک چربی در ناحیه قوس کف پا بوده که ظاهری صاف به کف پا می‌دهد.
بعدها،زمانی‌که کودک برای اولین بار می‌ایستد، عضلات پا و ساق به علت عدم رشد کافی نمی‌توانند از همان ابتدای کار قوس‌های کف پایی را حمایت کنند.
در نتیجه کف پای کودکان نوپا نیز صاف به نظر می‌رسد. در واقع، قوس‌های کف پایی معمولا تا سن ۲ یا ۳ سالگی ظاهر نمی‌شوند.
اما اگر صافی کف پا در خانواده شما سابقه دارد (به علت ناهنجاریهای استخوانی-مفصلی یا کوتاهی تاندون آشیل)، قوس‌های کف پایی ممکن است هرگز به شکل کامل در کودک شما تشکیل نشود.
تا سن ۴ یا ۵ سالگی، متخصص ارتوپدی اطفال می‌تواند با قاطعیت بگوید که کودک صافی کف پا دارد یا خیر. اگرچه صافی کف پا مشکل جدی محسوب نمی‌شود، اما می‌تواند با گذر زمان موجب درد پا،گرفتگی‌های عضلات ساق، ایجاد بورس‌های غیر طبیعی مانند بونیون و انگشت چکشی شود.
اگر متخصص ارتوپدی تشخیص دهد که مشکل صافی کف پای کودک جدی است، او را به کاردرمانی ارجاع می‌دهد. در کاردرمانی، پس از ارزیابی و تشخیص علت اولیه با استفاده از تقویت عضلانی، کشش‌های خاص، ماساژ و تجویز اورتوز، کفش و کفی مناسب به اصلاح این عارضه پرداخته می‌شود.
نقش کاردرمانی جسمی در کودکان پا پرانتزی
بعضی از کودکان پا پرانتزی هستند علت این حالت به خاطر وضعیت خمیده و تا خورده جنین در داخل رحم است،به همین دلیل پاهای او در بدو تولد خمیده هستند.
به عبارت دیگر، این حالت در دوران نوزادی طبیعی است. به محض اینکه نوزاد در سیر رشد طبیعی خود به حالت ایستاده در آمده و شروع به راه رفتن می‌کند، موجب بهبود این وضعیت طی ماههای آینده می شود پاهایش صاف می‌گردند.
اگر پاهای خمیده نوزاد در سن ۲ یا ۳ سالگی صاف نشد، حتما به پزشک یا کاردرمانگر مراجعه کرده و از آنها مشورت بگیرید. کاردرمانی جسمی با استفاده از روش‌های کاردرمانی می‌تواند به کودک شما کمک کند نگران نباشید فقط به موقع عمل کنید.
وسایل کاردرمانی جسمی
متخصصین کاردرمانی جسمی همچنین می توانند در مواردی ابزارهای خاص یا تجهیزات لازم برای استفاده بکند با برای انجام تمرینات در منزل وسایل کاردرمانی معرفی کنند مانند:
- اسپایدر کیج
- واکر معکوس
- کنترل وی
- گامینو
- لباس فضایی
برای مشاهده محصولات توانبخشی و سایر تجهیزات توانبخشی کودکان و بزرگسالان روی اینجا کلیک کنید.
اسپایدر کیج و کاربرد آن در کاردرمانی
اسپایدر کیج یکی از تجهیزات توانبخشی است که استفاده از آن می‌تواند برای کودک مفرح و هیجان انگیز بوده و در عین حال تاثیرات مطلوبی بر رشد، بهبودی و جهش درمانی او از جهات مختلف داشته باشد.
این وسیله درمانی به شکل یک داربست قفس مانند بوده که از اسکلت و توری‌های فلزی ساخته شده است. مراجع به وسیله کمربندها و آویزهای مخصوص (هارنس) و با کمک تعدادی طناب الاستیک کشی (که مخصوص بوده و برای این منظور ساخته شده‌اند) به دیواره‌ها و سقف اسپایدر کیج متصل گردیده و بعضاً به حالت معلق در می‌آید.
قرار گرفتن کودک در این وضعیت موجب می‌شود که او به راحتی در تمرینات تعادلی و تقویت عضلانی مشارکت داشته و درمانگر نیز بتواند با فراغ بال وضعیت و راستایی صحیح را (بعضی اوقات بدون دخالت دست) در بدن کودک ایجاد کند.
کاردرمانگر می‌تواند برای دستیابی به اهداف و مقاصد زیر از اسپایدر کیج بهره بگیرد:
۱. افزایش قدرت عضلانی
۲. پیشگیری از تحلیل عضلانی و کوتاهی آن
۳. افزایش دامنه حرکتی مفاصل
۴. بهبود حس تعادلی و تعادل
۵. بهبود هماهنگی عضلانی
۶. افزایش انعطاف پذیری عضلات
۷. پیشبرد یادگیری حرکتی و برنامه ریزی حرکتی
۸. بهبود حس عمقی
۹. بهبود فرایند یکپارچگی حسی
۱۰. تسهیل مراحل رشد حرکتی همراه با تحمل وزن مختصر یا کامل
۱۱. افزایش حس استقلال و اعتماد به نفس کودک
۱۲. تسهیل واکنش های راستایی و تعادلی-حفاظتی در کودک
موارد کاربرد اسپایدر کیج در کاردرمانی
۱. کودکان مبتلا به ضایعات غیر پیش‌رونده سیستم عصبی مرکزی مانند فلج مغزی
۲. کودکان دارای تاخیر رشدی
۲. سکته مغزی
۳. ضربه به سر
۴. بیماری‌های عضلانی-اسکلتی مانند آسیب‌های ورزشی و همینطور توانبخشی متعاقب شکستگی ها
کاردرمانگر می تواند برای دستیابی به اهداف و مقاصد کاردرمانی جسمی از واکر معکوس بهره بگیرند:
واکر معکوس می‌تواند یکی از وسایل کاردرمانی جسمی برای کودکانی باشد که یادگیری راه رفتن برایشان سخت و دشوار است یا توانایی راه رفتن کمی را دارند.
این واکر در ابعاد و وزنی استاندارد و مناسب کودکان طراحی و تولید شده که توسط خود کودک راه برده شود. واکر معکوس دارای بدنه آلومینیومی بوده که باعث طول عمر بالا و پایین آمدن وزن آن می‌شود.
در انتهای هر چهار پایه واکر معکوس چرخ تعبیه شده تا کودک فقط با هول دادن واکر معکوس را به حرکت در آورد و به راحتی به راه رفتن بپرازد و نیازی به بلند کردن آن نباشد.
این واکر دارای تجهیزات جانبی متفاوتی برای مناسب‌سازی جهت استفاده در کودکان با شرایط و نیازهای ویژه می‌باشد.
از تجهیزات جانبی این واکر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1.صندلی نشستن
2.ثابت کننده لگن
3.هارنس نشستن
4.صفحه نگهدارنده ساعد
کودک در زمان استفاده از واکر معکوس مجبور می‌شود که پاهای خود را به حرکت درآورد یا در تلاش است که کنترل آنها را به دست بگیرد. این تلاش باعث می‌شود که کودک رشد و پیشرفت مفیدی در این امر بسیار مهم داشته باشد.
ویژگی‌های واکر معکوس
- قابلیت تنظیم ارتفاع و سایز
- قابلیت تاشدن آسان جهت حمل
- قابلیت تنظیم چرخ‌های جلو جهت حرکت صاف یا چرخشی
- ترمز چرخ دندهای جهت جلوگیری از سرخوردن به سمت عقب
- قابلیت تنظیم جهت حرکت رو به جلو یا عقب
واکر معکوس دو نوع است:
- واکر معکوس مدل کلاسیک
- واکر معکوس مدل پورو
ویژگی های واکر معکوس مدل کلاسیک:
- قابلیت تنظیم ارتفاع و سایز
- قابلیت تا شدن آسان جهت حمل
- ترمز چرخ دندهای جهت جلوگیری از سرخوردن به عقب
- قابلیت تنظیم چرخ‌های جلو جهت حرکت صاف یا چرخشی
- قابلیت تنظیم جهت حرکت روبه جلو یا عقب
- قابلیت تنظیم آسان جهت حرکت خطی یا چرخشی
ویژگی‌های واکر معکوس مدل پورو:
- قابلیت تنظیم ارتفاع و سایز
- قابلیت تاشدن آسان جهت حمل
- ترمز دو حالته چرخ های عقب
- قابلیت تنظیم چرخ‌های جلو جهت حرکت صاف یا چرخشی
- قابلیت تنظیم جهت حرکت روبه جلو یا عقب
- قابلیت نصب صندلی زین اسبی
تفاوت واکر معکوس با واکرهای معمولی
۱. واکر معکوس بر خلاف واکر معمولی از پشت قرار میگیره.
۲.واکر معکوس از عقب به جلو حرکت میکنه و فقط در یک جهت حرکت میکنه و به عقب قفل میشه
۳.کودک برای نگه داشتن واکر معکوس مجبوره به عقب، صاف وایسته و مشکل جلو خم شدن و افتادن رو به جلو رو حل میکنه.
۴.چهار تا چرخ داره و نیازی نیست برای راه رفتن تو هر قدم بلند کنی یا بذاری زمین و واکر معکوس راه رفتن طبیعی رو بهتر میکنه.
۵.واکر معکوس حتما باید تا لگن کودک تنظیم بشه برخلاف واکر های معمولی که تا سینه کودک هستند.
۶.برای گرفتن واکر های معکوس آرنج‌ها و دست‌ها صافه و این مثل راه رفتن طبیعیه.
۷.چرخ‌های جلو واکر قفل میشه و حرکات صاف و چرخشی و دوار در جارو ممکن میکنه.
برای مشاهده محصولات توانبخشی و سایر تجهیزات توانبخشی کودکان و بزرگسالان روی اینجا کلیک کنید.
کاردرمانگر می تواند برای دستیابی به اهداف و مقاصد کاردرمانی جسمی از «کنترل وی» بهره بگیرند:
کنترل وی جهت ثبات بخشی موثر به مفصل هیپ در طول شب طراحی شده است. این محصول برای افرادی با توان عضلانی بالا یا پایین و جلوگیری از چرخش بیش از اندازه‌ی اندام‌های تحتانی به داخل (راه رفتن قیچی وار) و خارج مناسب می‌باشد.
با استفاده از این وسیله وضعیت امن و راحتی برای مفصل لگن در حین خواب خواهیم داشت.
این محصول به طور ویژه برای طیفی از مشکلات عصبی عضلانی مانند فلج مغزی موثر بوده و برای شرایط بعد از عمل جراحی لگن نیز استفاده می‌شود.“كنتـرل وى” قابل پوشیدن در تمام طول شب می‌باشد.
فواید “کنتـرل وى”
- کمک به کاهش پیشرفت دررفتگی لگن
- کمک به راستایی درست ستون فقرات
- کاهش تون عضلانی (اسپاستی سیتی)
- بهبود راستای بیومکانیکال بدن
- افزایش راحتی در طول شب
کاردرمانگر می‌تواند برای دستیابی به اهداف و مقاصد کاردرمانی جسمی از گامینو بهره بگیرند:
وسیله گامینو جهت تحریک پذیری، تسهیل گسترش فعالیتهای حرکتی برای کودکان کم توان ذهنی- جسمی و حرکتی طراحی شده است و مناسب برای سنین 1 تا 15 سال تا وزن 35 کیلو گرم است( رنج سنی تقریبی بوده گامینو دقیقا بر حسب سایز کودک مورد استفاده می‌گیرد.)
برای مشاهده محصولات توانبخشی و سایر تجهیزات توانبخشی کودکان و بزرگسالان روی اینجا کلیک کنید.
اجزای تشکیل دهنده گامینو:
- جلیقه کودک
- کمربند حامی
- صندلی دوقلو
نحوه‌ی استفاده:
کمربند به فرد بزرگسال (حامی) جلیقه به کودک متصل می‌شود و صندلی دوقلو که هر دو باهم می‌پوشند، بدین ترتیب حامی و کودک به نوعی به یکدیگر متصل شده و کودک در حالت شرایطی مناسب، پایدار و با ثبات قرار می‌گیرد
امکان کنترل و حمایت کودک را در کمال ایمنی و راحتی برای حامی ممکن می‌سازد تا امور مهمی چون ایستادن، راه رفتن و فعالیتهای پیشرفته حرکتی را باهم تمرین کنند که همین امور موجب پیشرفت قابل توجهی در رشد فیزیکی و روانی کودک می‌شود.
موارد استفاده:
- آتاکسی
- تاخیرات رشدی
- هیپوتونی( کاهش توان)
- ضعف عضلات اندام تحتانی
- تون متغیر متوسط/ خفیف
- عدم توازن متوسط/ خفیف
- هایپرتون متوسط/ خفیف ( بالا رفتن تون عضلات)
- آسیب های بینایی همراه با ( تاخیرات ادراک بینایی یا حرکتی
- استفاده در کلینیک و انجام امور توانبخشی به صورت گروهی
- تمرین و مشارکت کودک در انجام امور شخصی و روزمره خود
واجدین شرایط:
- اختلالات جسمی و حرکتی
- اختلالات رشدی
- فلج مغزی
- بیماری‌های عصبی عضلانی و…
مزایا گامینو:
- بازی با همسالان
- استفاده بسیار آسان
- ایجاد انگیزه در کودک
- کمک به ایستادن صحیح کودک
- مشارکت در فعالیتهای گروهی
- مشارکت کودک در انجام فعالیتهای روزمره
- ایجاد انگیزه در کودک برای انجام و تکمیل امور توانبخشی
- آموزش راه رفتن با الگوی مناسب
- افزایش اعتماد به نفس کودک
- افزایش قدرت عضلات اندام تحتانی ( با رگلاژ کردن بندها می‌توان میزان وزنی که کودک روی پاهایش متحمل می‌شود را کنترل کرد)
- کشف محیط پیرامون توسط کودک
موارد عدم استفاده:
- خانم‌های باردار
- نرمی استخوان شدید
- دارا بودن شرایط ناپایدار پزشکی
- عدم توازن و تقارن شدید( تفاوت شدید بین سمت چپ و راست بدن)
- کودکان دارای قد بلند( شانه کودک باید تا ناف بزرگسال باشد)
- کانتر کچر( بدشکلی های شدید در اندام تحتانی)
- داشتن شرایط حیاتی وابسته پزشکی ( به طور مثال: داشتن وسایل تنفسی با مفصلی که ممکن است در حین استفاده از گامینو آسیب ببیند
کاردرمانگر می‌تواند برای دستیابی به اهداف و مقاصد کاردرمانی جسمی از لباس فضایی بهره بگیرند:
- تنظیم و بهبود تن عضلانی نرمال
- تقویت دامنه حرکتی فعال
- تقویت قدرت و تحمل عضلانی
- تقویت حس عمقی
- تقویت کارکردهای حرکتی جدید
- افزایش استقلال کودک در فعالیت های روزمره زندگی
کلام آخر
کودکانی مثل پوریا می‌توانند طمع استقلال را بچشند اگر خانواده‌ها به موقع مشکلات کودکان خود را تشخیص دهند و به موقع عمل کنند تا کودک دلبندشان بتواند طمع استقلال رابچشند و مانند همه‌ی آدم‌ها به آرزوهای خود برسند.
خانواده ها برای پیمودن مسیر توانبخشی باید صبور باشند و از راهنمایی کادر مجرب و متخصص توانبخشی استفاده کنند تا بتوانند موانع مسیر توانبخشی کودک دلبند خود را از سر راه بردارند.
خانواده توانمند به خانواده‌های کودکان با نیازهای ویژه چه کمکی می‌کند؟
ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات فروشگاهی که شامل (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و… بوده است.) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند
