گفتار درمانی کودک 2 ساله یکی از نگرانی‌های مادر النا هم نگران بود،النا دخترم نزدیک های دو سالشه، چند وقت پیش تو دورهمی دوستانم که بودم متوجه تفاوت‌های النا با نرگس، دختر دوستم شدم، ولی نمیدونستم این تفاوت طبیعیه یا نه!!!  و این باعث شد تا ذهن مادر النا به شدت درگیر این شود که چکار کنم تا حرف زدن کودکم شبیه نرگس شود؟ همین نگرانی مادر النا هم سبب شد تا ما یک مقاله جامع در مورد گفتار کودکان دو ساله بنویسیم، پس مثل همیشه همراه خانواده توانمند باشید، اما قبلش خوب است بدانید که ما یک مقاله کامل هم در مورد گفتار کودکان 5 ساله نوشته‌ایم شما میتوانید برای آشنا شدن با روش های درمانی گفتار این کودکان، سری به این نوشته بزنید.

تقویت حرف زدن کودکان 2 ساله

مرحله اول

همه ما می‌دانیم که نوزاد با گریه ورود خویش را به جهان اعلام می‌کند. و این گریه که در واقع اولین بازدم نوزاد است، اولین مرحله از رشد او نیز به حساب می‌آید. گریه‌های اولیه نوزاد صرفا جنبه بازتابی دارد و منحنی ثبت شده این گریه نشان می‌دهد که وی در موقعیت‌های مختلف به گونه‌ی یکسان گریه می‌کند. 

مرحله دوم

با پایان ماه اول در گریه کودک تغییرات محسوسی بوجود می‌آید و اگر مادر دقیق باشد از لحن گریه  فرزند خود به نیاز او پی می‌برد. این مرحله دوم تکلم است که کودک با تولید گریه‌های متفاوت سعی در کنترل محیط و جلب توجه دیگران دارد. در این مرحله هنوز درک کودک از دنیای صداها، درکی کلی و مبهم است. 

مرحله سوم

در حدود سه ماهگی کودک متوجه صداهایی که خود، تولید می‌کند؛ می‌شود. و از بازی با صداها لذت می‌برد. این مرحله سوم تکلم است که به مرحله بل بل کردن معروف است. در این مرحله کودک صداهایی را تولید می‌کند که وابسته به زبان خاصی نیست،بلکه صداهای وی، صداهای موجود در تمام زبان‌های دنیا را در برمی گیرد واین نشانگر آن است که کودک به گونه ای ذاتی قادر است هر زبانی را که در معرض آن قرار می‌گیرد بیاموزد.

 تمام کودکان( اعم از شنوا یا ناشنوا) از مرحله بل بل کردن می‌گذرند. اما کودکانی که به اختلال شنوایی یا آسیب‌های مغزی قسمت‌های مرتبط به شنیدن و درک آنها دچار هستند، از مرحله بل بل کردن فراتر نمی‌روند، زیرا صداهای تولید شده توسط خود را نمی‌شنود و بنابراین دست از تولید آنها بر می‌دارند. 

مرحله چهارم

کودکان از 3 تا 6 ماهگی به تکرار آنچه خود تولید می‌کنند. می‌پردازند. این مرحله را مرحله تکرار صدا یا مرحله چهارم می‌نامند. 

پیشنهادی: تمرین‌های گفتاردرمانی در خانه

مرحله پنجم

از 6 تا 9 ماهگی کودک می‌تواند تک هجاهایی مانند: ما، با، دا و  را تولید کند، اما هیچگونه درکی از مفهوم آنچه تولید می‌کنند. ندارد. در اواخر این سن کودک از صدای ساده‌ی که می‌شنود تقلید می‌کند. بدین جهت این مرحله  را تقلید یا مرحله تکلم انعکاسی می‌نامند که مرحله پنجم تکلم است.

مرحله ششم

 در حدود یک تا یکسال و نیم کودکان قادرند اولین کلمات را بیان کنند مانند مامان، بابا،آب و. که حداقل یک و حداکثر هجده کلمه را بیان می‌کنند. از نظر دستوری فراوان‌ترین کلماتی را که کودکان به کار می‌برند در درجه اول اسم، بعد فعل و سپس ضمیر، صفت ، قید و حرف است. در حدود یک ونیم تا دو سالگی، اولین عبارات و کلمات مانند بابا رفت، مامان بیا آغاز می‌شود.

شناسایی آسیب‌های گفتار کودکان 2 ساله

گفتار درمانی یا آسیب‌شناسی گفتار و زبان رشته‌ای از علوم توانبخشی است که توسط یک متخصص بالینی(گفتار درمانگر) به بررسی، تشخیص و درمان اختلالات ارتباطی، درکی، اختلالات صوت و مشکلات بلع می‌پردازد. 

گفتار درمانگران به درمان کودکانی می‌پردازند که در فراگیری زبان مادری یا استفاده صحیح از گفتار دچار مشکل هستند و نیز بزرگسالانی که به دلايلي مانند سكته، توانایی گفتاری خود را از دست داده‌اند. در این نوشتار به روش‌های گفتار درمانی کودک 2 ساله که نیاز است والدین در منزل آن‌ها را انجام دهند، پرداخته شده است. اگرچه این قبیل تمرین‌ها بیشتر نقش پیشگیری داشته تا درمان مشکلات گفتاردرمانی.

اختلالات گفتار کودکان در زبان به چند دسته تقسیم می‌شوند:

• تولید
• روانی
• صوت
• تشدید
•  زبان

 در زیر برخی از اختلالات که بیشتر دیده می‌شوند را به طور مختصر شرح داده می‌شوند.

اختلال در تولید

این اختلال می‌تواند به صورت عملکردی یا به علت آسیب به سیستم عصبی- عضلانی فرد دیده شود. در اختلال تولید عملکردی مثلا کودک 6 ساله به جای «کباب» می‌گوید« تباب». در این گروه از اختلال‌ها یکی از مواردی که باید بررسی شود سرعت تولید هجائی گوناگون است. این کار می‌تواند به صورت دستی و با کرنومتر یا با استفاده از نرم افزارهای مربوطه انجام شود، یا به کمک طیف نگاری اندازه‌گیری شود.

اختلال روانی

 معروف‌ترین اختلال در این گروه« لکنت» است، که تقریبا همه با آن آشنایی دارند. یکی از دستگاه‌های مورد استفاده برای درمان ناروانی ناشی از لکنت دستگاه DAF  یا دستگاه تاخیر در پسنورد شنیداری است. همچنین می‌توان از برنامه‌های دیگری برای ایجاد آهنگ مناسب یا هماهنگی گفتار و تنفس استفاده کرد.

اختلال صوت

اختلال در صوت یا صدا می‌تواند به درجات گوناگونی و با کیفیت‌های مختلفی بروز کند که از گرفتگی موقت صدا در اثر لارنژیت تا قطع صدا به مدت طولانی متفاوت است. 

 گاه کار از این هم بدتر است و پزشک مجبور به برداشتن حنجره‌ی بیمار است و در این حالت بیمار حنجره‌ی ندارد که بتواند صدا تولید کند، اما در گفتار درمانی با استفاده از روش‌های خاص به بیمار آموزش داده می‌شود تا با استفاده از هوای موجود در دهان صدا تولید کند. فرد هوا را به مری هدایت می‌کند و در هنگام برگشت هوا صحبت می‌کند، آن هم بدون این که حنجره داشته باشد.

ابزارها و دستگاه‌ها در بخش صوت تنوع بیشتری دارند. برخی از دستگاه برای اندازه‌گیری فرکانس، شدت، و.. استفاده می‌شوند و برخی برای بررسی وضعیت موج حنجره که نشان دهنده الگوی ارتعاشی تار و آواهاست.

اختلال در تشدید

 اختلال در تشدید صدا می‌تواند شامل مواردی مانند شکاف کام باشد که صدا در این حالت به شدت خیشومی ( تو دماغی) است  و در عمل کودکان مبتلا به این اختلال صحبت کارآمد و قابل فهمی ندارند و نیاز به  جراحی و پس از آن گفتار درمانی دارند.گاهی نیز فرد در اثر عادت، خیشومی صحبت می‌کند.

 اندازه‌گیری تشدید صدا به کمک دستگاه‌های گوناگون صورت می‌گیرد، از جمله دستگاه Nasal View که میزان صدای بینی و دهان را اندازه می‌گیرد یا دستگاه SNORS که میزان عبور هوا و صدا را اندازه  می‌گیرد.

اختلال زبان

 اختلال زبان می‌تواند به شکل اکتسابی یا از بدو تولد باشد. بیمارانی که دچار ضایعه‌ی عروقی مغزی  در ناحیه گفتاری و زبانی نیمکره‌ی چپ می‌شوند، درک و گفتار خود را به درجات مختلفی از دست می‌دهند.

 این بیماران به نام بیماران زبان پریش یا آفازی شناخته می‌شوند. نمونه ی دیگر از بیماران به اختلال زبان ،کم توانان ذهنی هستند. یک نمونه‌ی دیگر، بیماران آسیب دیده‌ی شنوایی هستند. این بیماران دچار اختلال زبانی هستند زیرا مسیر رشد زبانی در آنها آسیب دیده است.

 از طرفی اختلال تولید، تشدید صوت نیز در آنها دیده می‌شود. برای درمان این بیماران نیز از برخی دستگاه‌ها استفاده می شود. از جمله الکتروپالاتوگراف که تولید صحیح را به آنها آموزش می‌دهد، یا برنامه‌ی آنالیز همزمان که در آن آموزش تولید واکه، یا تثبیت فرکانس صدا را آموزش می‌دهند.

در موارد زیر به یک گفتار درمانگر مراجعه کنید:

• تاخیر در شروع گفتار در کودکان
• اشکال در تلفظ اصوات گفتاری
• عدم برقراری ارتباط کلامی یا غیرکلامی از سوی کودک 
• اختلال در روانی گفتار (لكنت) 
• کم شنوایی یا ناشنوایی
• اشکال در درک کلام
• اختلال در بلع 
• در صورت تشخیص بروز هر یک از اختلالات فلج مغزی، اوتیسم، اختلال یادگیری
• اختلال در صدا
• اگر گفتار کودک نسبت به سنش، قابل فهم نباشد. والدین باید حدود نیمی از گفتار کودک خود را در ۲ سالگی متوجه شوند

و به صورت کلی هر اختلالی که در دوران کودکی یا بزرگسالی بر درک یا بیان گفتار و يا کیفیت صدا یا عمل بلع تاثیر منفی بگذارد.

در صورت عدم مراجعه به موقع، نه تنها این مشکلات گفتاری رفع نشده بلکه میزان موفقیت روش های درمانی نیز به شدت کاهش می یابد.  کودکان ۸۰ درصد زبان را تا سه سالگی یاد می گیرند. بنابراین این باور غلط را حذف کنیم که اگه حرف نزد تا سه سالگی صبر کن!!در ادامه به چند روش گفتار درمانی کودک 2 ساله در منزل اشاره می‌شود تا والدین به کمک آن‌ها بتوانند راحتر آن را مدیریت کنند:

گفتار درمانگر چگونه به اختلالات گفتار و زبان پی می‌برد؟

آسیب شناس گفتار و زبان یا گفتار درمانگر با توجه به آگاهی که از روند رشد و گفتار طیعی دارد بیماران را ابتدا مورد معاینه و ارزیابی قرار می‌دهد و سپس متناسب با نوع اختلال برنامه‌ی درمانی تهیه می‌کند وبر اساس آن روند درمان را پیش می‌برد.

وسایل گفتاردرمانی

برای معاینه، ارزیابی و درمان از روش‌ها و وسایل گوناگونی استفاده می‌شود که امروزه به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند:

1. ابزاری
2. غیر ابزاری

در روش‌های ابزاری از دستگاه‌های مکانیکی ساده یا پیچیده‌ی الکترونیکی و نرم افزاری استفاده می‌شود که البته با توجه به نوع اختلال انتخاب خواهد شد.

تقویت گفتار کودکان 2 ساله در منزل

• کودکتان را به تولید صداها تشویق کنید.مثلا ما، با، د….‌
• کودکتان را تشویق کنید تا صداهای مختلفی نظیر /با/ و /دا/ تولید کند.
• با برقراری تماس چشمی، پاسخ دادن با گفتار و تقلید صدا سازی‌های کودک با الگوهای متفاوت تلاش‌های او را تقویت کنید.مثلا با تغییر زیر و بمی صدایتان حالت پرسش را نشان دهید.
• از خنده‌ها و حالات چهره‌ای کودکتان تقلید کنید.
• زمانی که پوشک کودکتان را تعویض می‌کنید، به او غذا می‌دهید یا به او لباس می‌پوشانید، با او صحبت کنید.
• نام رنگ‌ها را بگویید.
• اعداد را بشمارید.
• از حرکات معناداری مثل تکان دادن دست برای خداحافظی استفاده کنید.
• صدای حیوانات را بگویید. مثلا هاپو میگه هاپ هاپ.
• تلاشش را برای برقراری ارتباط تشویق کنید.
• به کودکتان بیاموزید از فعالیت‌های شما تقلید کند، دست زدن، بوس فرستادن،و بازی‌های انگشتی مثل لی لی حوضک و دالی موشه.
• به تک کلماتی که می‌گوید چیزی اضافه کنید.مثلا کودک شما می‌گوید هاپو.شما بگویید هاپو خوابیده.هاپو سیاهه،و…

کلام آخر

گفتار عالی‌ترین  فعالیت قشر مخ است و این عالی‌ترین فعالیت به سلامت جسمی، روحی و محیطی نیاز دارد تا به بهترین شکل بروز کند. گفتار و حرف زدن آن چنان با زندگی ما درهم آمیخته است که تجسم کردن خودمان بدون حرف زدن بسیار دشوار و غیر ممکن شده است. آیا می‌توانید فقط یک روز و یا حداقل چند ساعت بدون گفتار زندگی کنید؟

آیا می‌دانید که فکر کردن شما نیز با گفتار و حرف زدن با خودتان همراه است. گفتار همیشه، همه جا و همواره همراه شما است حتی در سکوت! حتی در خواب!

خانواده توانمند به خانواده‌های کودکان با نیازهای ویژه چه کمکی می‌کند؟

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب و…) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت  زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند.