من سه تا بچه دارم. دو تا از بچه‌هام مثل بلبل حرف می‌زنند. خودم و شوهرم آدم‌های پرحرفی هستیم. ولی متین پسرم با اینکه الان سه سالشه خیلی کم حرف میزنه، موقع حرف زدن، حرف‌ها رو خیلی میکشه. اوایل من و شوهرم فکر می‌کردیم  متین به مرور زمان صحبت کردن رو یاد میگیره. ولی این اتفاق نیفتاد. تا اینکه  یک روز  بدون هماهنگی با شوهرم متن رو پیش یک پزشک متخصص کودک بردم. دکتر معاینه کرد و گفت: باید پیش یه گفتاردرمانگر ببریش، چون اون بهتر میتونه کمکت کنه.

  به دکتر گفتم: من تا  حالا گفتاردرمانی نرفتم،اصلا نمیدونم گفتار درمانی چی هست؟ خانم دکتر به همه سوالاتم جواب داد. بعد از کلی بحث و گفتگو با شوهرم، ازش خواستم  که متین رو با هم گفتاردرمانی ببریم. شوهرم کلا از دکترها خوشش نمیاد. بهتر بگم میترسه اینو خودش نمیگه ولی مامانش برام تعریف می‌کرد می‌گفت: موقعی که بچه هم بوده از دکتر رفتن می‌ترسید. من حتی واکسن‌های بچه‌ها رو با مادر شوهر  می‌بردم، چون شوهرم طاقت دیدن این صحنه هی واکسن زدن بچه‌ها رو هم نداشت. خلاصه با اجبار باهم رفتیم پیش گفتاردرمانگر. آقای گفتار درمانگر بهمون گفت: باید چند جلسه گفتار درمانی بیایم، بعد هر جلسه چند تا  بازی از بازی های گفتار درمانی بهمون پیشنهاد میداد که تو خونه با متن تمرین کنیم.

چگونه متوجه شویم که کودکانمان نیاز به گفتار درمانی دارند؟

کودک شما نیاز به گفتار درمانی دارد، چون:

• دیگران سخت متوجه می‌شوند که فرزند شما چه می‌گوید.
• فرزند شما در سخن گفتن و یا ترجمه افکار خود، با کلمات مبارزه می‌کند.
• صحبت کودک با لکنت، تکرار، طولانی شدن و بلوک‌ها مختل می‌شود.
• فرزند شما بر روی مهارت‌های اجتماعی، مانند دوست داشتن، برقراری ارتباط مستقیم، یادگیری مهارت‌های بازی و مشارکت با دیگران دچار نقصان است.

 کودک، ممکن است به علت ناتوانی یا شرایط پزشکی، مانند؛

اوتیسم یا اختلال شنوایی نیز به گفتار درمانی نیاز داشته باشد؛ زیرا این بیماری توانایی برقراری ارتباط را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در موارد فوق، با آسیب شناس گفتار زبان ، مشورت کنید. SLP، اغلب خدمات این کودکان را در سن نوجوانی آغاز می‌کند و طی سال‌های مدرسه ادامه می‌یابد حتی اگر فرزند شما در یک سرویس گفتاردرمانی، ثبت نام شود، ممکن است نیاز باشد که تمرینات “گفتار درمانی در منزل” را برای حمایت از درمان انجام دهید.

تعریف گفتار درمانی چیست؟

 به گفته متخصص “گفتاردرمانی کودکان“:بعضی از کودکان، می‌توانند صحبت کنند، اما گفتار و کلمات را نمی‌توانند روان ادا کنند، آن‌ها نمی‌توانند افکار خود را در یک جمله کامل بیان کنند، چون کلمات یا هجا‌های صوتی را به صورت شکسته می‌گویند که این امر، باعث می‌شود نتوانند گفتگوی صریحی داشته باشند؛ این مشکلات به عنوان یک مانع، برای برقراری ارتباط با کودک به شمار می‌رود و در بعضی موارد می‌تواند اعتماد به نفس اطفال را نسبت به خود کمتر کند. این مسائل را می‌توان از طریق گفتار درمانی و متخصص گفتاردرمانی کودکان مورد بررسی و درمان قرار داد.

گفتار درمانی، یک روش مداخله زبان است که با بهبود گفتار کودک، توانایی وی در تشخیص گفتار و غلبه بر مشکلات مانند بیان ضعیف، اختلال (تکرار صدا، کلمه یا عبارت) و اختلالات واجی و صدا، تمرکز دارد، این کمک می‌کند که کودک بتواند از طریق زبان کلامی و غیر کلامی بیان بهتری داشته باشد؛ این تمرکز بر روی تفسیر و روایی برای شکل دادن به صداها، کلمات و واج‌ها قرار دارد.

برخی از مهم‌ترین علل ابتلا به اختلالات گفتاری و زبانی

• مشکلات شنوایی
• بیماری‌های نورولوژیک و ضربه‌های وارده به سر
• عقب ماندگی ذهنی
• اختلالات حرکتی مربوط به سیستم اعصاب مرکزی مانند فلج مغزی
• نابهنجاری‌های مادرزادی و اکتسابی ساختمان‌های گفتاری مانند: شکاف کام و لب یا اختلالات فکی- دندانی
• اختلالات نافذ رشد مانند اوتیسم
• استعداد ژنتیکی
• عدم وجود محیط تحریکی مناسب

وظایف گفتاردرمانگر چیست

• ملاقات با مراجعان و گرفتن تست‌های مختلف برای تشخیص مشکلات خاص آنها
• برنامه ریزی جلسات درمانی مراجعان
• انتخاب مناسب‌ترین روش‌های درمانی با توجه به شرایط هر فرد مراجعه کننده و اجرای آنها
• حمایت و پشتیبانی از مراجعان در مواقع لزوم
• همکاری نزدیک با سایر متخصصان ( مانند پزشک، شنوایی سنج، معلم و …) برای رسیدن به نتایج درمانی بهتر
• راهنمایی والدین یا اطرافیان در خصوص روش‌های حمایتی آنها نسبت به فرد
• کمک در جهت استفاده بهتر از گفتار و پیش‌گیری از بروز هر نوع اختلال به افرادی که از گفتار خود به صورت حرفه‌ای استفاده می‌کنند مانند خواننده‌ها، گوینده‌ها و …
• آموزش روش‌های گفتار درمانی و توصیه‌های پیشگیرانه به کودکان، مادران، معلمان و …
• نگهداری پرونده‌های مراجعان

گفتار درمانی برای کودکان چه مزایای دارد؟

مشکلات گفتاری در هر سنی باعث کاهش عزت نفس افراد می‎‌شود و مشکلاتی همچون افسردگی و گوشه‌گیری را با خود به همراه می‌آورد. اختلالات گفتار در کودکان می‌تواند به مشکلاتی در خواندن و نوشتن نیز بیانجامد. گفتار درمانی باعث می‌شود که اعتماد به نفس در کودکان و بزرگسالان تقویت شود تا بتوانند به خوبی در اجتماع فعالیت کرده و از سایر مشکلات جانبی پیشگیری کنند.

گفتار درمانی توسط متخصص گفتاردرمانی کودکان باعث می‌شود که کودکان مشکلات یادگیری خود را حل کنند و برای خواندن و نوشتن تمایل بیشتری داشته باشند. حتی اگر میزان آسیب به قدری زیاد باشد که توانایی صحبت کردن وجود نداشته باشد، به افراد کمک می‌کند تا با روش مکمل و جایگزین، به نحو دیگری با دیگران ارتباط برقرار کنند.

نقش بازی درمانی در گفتاردرمانی چیست؟

بازی درمانی می‌تواند نقش مهمی در فرایند گفتار کودکان در کنار گفتار درمانی داشته باشد که مهارت‌های گفتاری کودکان را بهبود ببخشد و در فرایند‌های صدا سازی و مهارت‌های ابتدایی کلامی به کودکان کمک زیادی بکند.

بازی های کلامی با هدف بهبود عملکرد صدا سازی و مهارت‌های ابتدایی کلامی از جمله، صداسازی، بیان کلمات، تقویت مهارت‌های دهانی در جهت ادای کلمات، بالا بردن سطح هیجان و بازی های تقلیدی به کودکان کمک می‌کند تا در این فرایند عملکرد مناسب‌تری داشته باشند.

این دسته از بازی‌ها هم به صورت گروهی و هم به صورت انفرادی اجرا می‌شود که شامل بازی هایی برای رشد مهارت‌های حرکتی دهان، بازی هایی برای رشد مفاهیم، بازی های شنیداری، بازی هایی برای تمرین صداهای مشکل دار می‌باشد.

۴ مورد مهم از بازی های گفتاردرمانی کودکان

در این نوشته شما پدر و مادرها ابتدا با چهار بازی مهم و کاربردی بازی های گفتار درمانی آشنا میشوید. بعد از آن سراغ آموزش حروف الفبا «آ،ا،ت،س» با استفاده از بازی و نقاشی و کار درستی می‌رویم.

 مثل ماهی فک زدن

تصور کنید اتاقتان یک دریاست و همه افرادی که در اتاق هستند ماهی شده‌اند. از کودک دلبندتان بخواهید دور اتاق راه برود و با دست‌هایش حرکاتی مثل شنا کردن انجام دهد و در همین حال مانند ماهی با حرکت دادن فک پایینشان به بالا و پایین و به طرفین و به عقب و جلو وانمود کند که مثل ماهی فک میزند. این بازی اگر به صورت گروهی انجام شود کودکان بیشتر مشتاق می‌شوند.

میمون‌های جیغ جیغو

تصور کنید اتاقتان جنگلی پر از میمون شده است که افراد گروه همان میمون‌ها هستند و سروصدا و جیغ‌هایی مشابه میمون‌ها در می‌آورند. کودکان این کار را با کشیدن متناوب لب‌هایشان به طرفین، به سمت خارج و سپس فشار دادن آنها به جلو همراه با تولید صداهای ا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ااااااااااا و او او او انجام دهند.

توجه: در این بازی به کودکان یادآور شوید تا در حین انجام بازی زبانشان را گاز نگیرند.

لب‌های چابک

برای اجرای این بازی به مجموعه‌ای از اشیا گوناگون نیاز دارید (بلوک‌ها، خانه سازی، چند مداد، چند چوب پنبه یا خوراکی‌هایی مثل میوه، سبزیجات یا بیسکویت شور…..)

به تعداد یکسان از این اشیاء میان کودکان توزیع کنید به گونه‌ای که تعداد هر یک از اشیا برای همه کودکان مساوی باشد. حال از کودکان یا فرزند دلبندتان بخواهید و او را تشویق کنید که این اشیا و خوراکی‌ها را فقط و فقط با لب‌هایشان بدون استفاده از دست‌هایشان حرکت دهند و به سمت خودشان بیاورند.

 خرس‌های عسلی

این بازی به این صورت انجام می‌شود که کودک شما تصور کند یک خرسی است که عسل خورده و دور دهان او عسلی است و با زبان خودش می‌بایست دور دهان خود را تمیز کند. می‌توانید به صورت واقعی این بازی را با کودک خود انجام دهید و دور دهانش عسلی شود و سعی کند دور دهن خود را با زبانش تمیز کند.

بازی های گفتار درمانی برای آموزش حروف الفبا

شما والدین نه تنها می‌توانید به کودکانتان با استفاده کردن از بازی های گفتار درمانی شرایط صحبت کردن آنها را بهتر کنید. بلکه با می‌توانید با این بازی های گفتار درمانی حروف الفبا را به همراه شعر یا تصویر به کودک خودتان یاد دهید.

آموزش حرف آ

آموزش بچه‌های با نیازهای ویژه باید همراه خلاقیت، تکرار و تمرین باشد. برای همین پیشنهاد می‌کنیم که در روزهای تعطیل برنامه مناسب برای آموزش کودکتان در نظر بگیرید. برای آموزش حروف الفبا فارسی در این مقاله از نشانه اول شروع می‌کنیم.

 والدین  عزیز شما باید  در گام اول  برای کودک خودتان ایجاد انگیزه کنید. تا او برای تمرین‌های گفتار درمانی با ذوق و شوق شما را همراهی کند. آموزش را با خلاقیت همراه کنید مثلا برای آموزش  نشانه آ شما باید به علایق کودکتان  توجه کنید تا برای او جذاب باشد. برای مثال همه بچه‌ها شعر، داستان، بازی ، نقاشی  را دوست دارند. 

شعرخوانی حرف آ

آ اولم آ اول                   همیشه هستم اول

قد بلندی دارم               شکل قشنگی دارم

کفشامو در میارم           پا روی خط می‌ذارم

کلاهی خیلی زیبا            روی سرم می‌ذارم

نه دور دور نه نزدیک       همین وسطا میذارم

من و ا غیر اول              با هم هستیم تو جدول

با این که یک صداییم     ولی از هم جداییم

بدون منم ا هستم         ا غیر اول هستم

قد بلندی دارم             شکل قشنگی دارم

یادت باشه عزیزم          اما کلاه ندارم

گاهی وسط می آیم        گاهی آخر می آیم

حالا من و شناختی؟     کدوم نشونه هستم؟

آ هستم و آ هستم           آ هستم و آ هستم

داستان حرف آ

دو تا ا می‌خواستند با هم مسابقه بدهند. با هم یک، دو، سه گفتند و دویدند. این بدو، آن بدو… این بدو، آن بدو… تماشاچی‌ها دست زدند و گفتند :” بدو!…بدو!…”

هر دو تا ا تندتر دویدند. هر دو می‌خواستند اول بشوند.

تماشاچی‌ها باز هم دست زدند. سوت زدند و گفتند:”بدو!… بدو!… تندتر بدو!…”

هر دو تا ا تند و تند دویدند و دویدند تا به آخر مسابقه رسیدند. یکی زودتر رسید و یکی دیرتر. به برنده، یک کلاه جایزه دادند و شد آ و آن یکی هم شد، ا دوم.

 نقاشی

بازی هیجان انگیز با حرف آ

چند تا روزنامه رو مچاله می‌کنید و به کودکتان بگویید مثلا در3دقیقه باید در هر روزنامه مچاله شده نشانه آ را به تعداد 10 تا پیدا و مشخص کند هرکی نشانه و روزنامه مچاله شده بیشتر روبازکرد برنده است.  در بازی حتما نقش هم بازی کودکتان باشید و تمام اعضای خانواده  در این بازی مشارکت کنند. تا به کودک همکاری کردن را نیز بیاموزید.

آموزش حرف  ت

بازی با کف دست از جمله بازی های گفتاردرمانی است. شما می‌توانید با استفاده از کف دست نقاشی‌های بسیاری را با فرزند دلبندتان بکشید تا خلاقیت هنری او بروز کند و در ضمن  در حین بازی می‌توانید درباره کاربرد دست با او گفتگو کنید و توجه او را به نشانه ت جلب کنید و به او در حین بازی حرف «ت» را آموزش دهید.

نمایش  از جمله بازی های گفتاردرمانی است

برای انجام تمرینات کاردرمانی دست و گفتار درمانی می‌توانید از عروسک دستی نمدی استفاده کنید. با نمایش می‌توایند به فرزندتان بسیاری از مهارت‌های اجتماعی را آموزش دهید و قدرت تکلم او را بهبود بخشید و دایره  واژگان او را افزایش دهید.

بازی های گفتاردرمانی مثل بستن دکمه‌های کت

با استفاده از کت می‌توانید مهارت بستن دکمه و زیپ را به او آموزش دهید و در حین آموزش توجه فرزندتان را به نشانه ت جلب نمایید. و در مورد ویژگی‌های مختلف کت با کودک دلبندتان گفتگو کنید تا دایره لغات او افزایش یابد و قدرت تکلمش بهتر شود

ساخت کاردستی از جمله  بازی های جذاب گفتاردرمانی است

وسایل موردنیاز:

نمد ،چوب بستنی ، کبریت ، پنبه

گام اول آموزش ایجاد انگیزه است

با چوب بستنی یا کبریت برای عروسک فرزندتان تاب کوچک درست کنید حین ساخت کاردستی با بچه‌ها حرف بزنید مثلا بگید تا 3 میشمارم تا چسب‌ها رو بزنی یا مثلا بگید دوست داری سوار تاب بشی؟ اول کلمه تاب  چیه؟ یا برای تاب بازی عروسک‌تون یه قصه  جذاب بگید تا با این کار دایره لغات بچه‌ها افزایش پیدا کند. حین قصه تعریف کردن از بچه‌ها سوال بپرسید بزارید بچه‌ها یه قسمت قصه رو خودشون تعریف کنند  با این کار قوه تخیل بچه‌ها تقویت بشه. انجام فعالیت‌های مهارتی باعث یادگیری بسیاری از مهارت‌های دست ورزی می‌شود و کودک دلبندتان  می‌تواند حس جذاب اعتماد به نفس بالا را  تجربه کند.

برای آموزش شکل نوشتاری و تلفظ نشانه «ت» می‌توانید مسابقه نقاشی خانوادگی «ت»  برگزار کنید. در این مسابقه هر فرد باید با نشانه «ت» نقاشی متفاوت بکشد.

آهنگسازی با قابلمه برای آموزش تلفظ نشانه «ت»

برای آموزش صداکشی حرف «ت» می‌توانید با استفاده از آواز و ساخت آهنگ از طریق  کوبیدن روی میز، سینی، قابلمه  نظر کودکتان را جلب کنید. در مرحله بعد وقتی خودتان  نشانه« ت»  را صداکشی کردید او  را با نشانه «ت»آشنا می‌کنید از فرزندتان بخواهید دست خود را مشت کرده و با شنیدن هر صدا یک انگشت خود را باز کند (این کار را در قالب مسابقه و بازی انجام دهید)

نقاشی با حبوبات

 با حبوبات نشانه «ت» را بنویسید در یک برگه نشانه «ت» را بنویسید و از کودک بخواهید با حبوبات آن را تکمیل کند  این کار باعث می‌شود او مهارت استفاده از چسب و کامل کردن شکل  را به بیاموزد.

ساخت فلش کارت

فلش کارت برای کلمات تاب، تاس، کت، ماست، بست، دست، بسازید.از فرزندتان بخواهید برای حرف «ت» از میان اشیا منزل و اسامی  انسان‌ها مثال بزند.به هنگام خواندن کتاب داستان‌هایش  از او بخواهید کلمه‌هایی که حرف «ت»  دارند را به شما بگوید.با استفاده از فلش کارت ها با هم بازی کنید در بازی بگرد وپیداکن و بخوان. شما فلش کارت‌ها را در جاهای مختلف منزل پنهان کنید و از فرزندتان بخواهید فلش کارت‌ها را پیدا کند واز روی آن بخواند.

بازی های گفتاری برای آموزش حرف س

وسایل مورد نیاز: نمد ، بطری نوشابه، جوراب پشمی، سبد میوه پلاستیکی 

گام اول آموزش ایجاد انگیزه است. بازی بهترین راه برای ترغیب بچه‌ها برای انجام تمرینات گفتاردرمانی است  اگر محتوای آموزشی و توانبخشی را در قالب بازی و کاردستی و نقاشی، نمایش و قصه ارائه کنیم کودک با ذوق شما را همراهی می‌کنند. شما در این گام می‌توانید برای داشتن یک روز خوب و شاد کنار فرزند دلبندتان ماسک خرس درست کنید و با ماسک می‌توانید بسیاری از تمرینات گفتار درمانی را انجام دهید.

برای داشتن کودک خلاق و اهل فکر باید ابتدا خودمان اهل خلاقیت باشیم والدین عزیز خلاقیت اکتسابی است، شما می‌توانید با ابتکار عمل کودک خلاق تربیت کنید برای آشنایی با کلمه سبد می‌توانید با استفاده از سبد میوه پلاستیکی و همکاری فرزند دلبندتان می توانید صندلی یا سبد عروسک یا کتابخانه  درست کنید .والدین خلاق با ساخت کاردستی و انجام فعالیت‌های مهارتی به کودکتان کمک می‌کنید که اعتماد به نفسش بیشتر شود و او مسئولیت‌پذیرتر شود و برای رشد خود تلاش کند.

شما می‌توانید  با فرزند دلبندتان و با استفاده از بطری نوشابه یک سبد زیبا درست کنید در حین ساخت سبد توجه او رابه نشانه سین جلب کنید. در حین ساخت با هم گفتگو کنید تا دایره لغات کودکتان افزایش  یابد. برای آشنایی با شکل نوشتار نشانه سین می‌توانید مسابقه نقاشی خانوادگی برگزار کنید در این مسابقه هرکسی باید با نشانه سین مثلا 5 نقاشی متفاوت بکشد.

با جوراب پشمی یا نمد یا مقوا می‌توانید برای کودکتان اسب درست کنید.در همه بازی‌ها باهم حرف بزنید هرکسی نظرشو را مطرح کند. بعد با استفاده از یه سری جملات خبری و پرسشی مثل  این  دوتا  اسب چیکار کنیم؟ رنگ شون  چه رنگیه؟ می توانید فرزندتان را نسبت به شکل کلمات و رنگ‌ها حساس کنید. و از او  بخواهید بعد از گفتن کلمه  توسط شما او به تنهایی کلمه را بگویید. همچنین فلش کارت برای کلمات داس ،سبد، اسب، درس بسازید.

از فرزندتان بخواهید برای نشانه  «س» از میان اشیا منزل و اسامی  انسان‌ها مثال بزند.به هنگام خواندن کتاب داستان‌هایش  از او بخواهید کلمه‌های که نشانه «س»  دارند را به شما بگوید.با استفاده از فلش کارت‌ها با هم بازی کنید در بازی بگرد وپیداکن و بخوان شما فلش کارت‌ها را در جاهای مختلف منزل پنهان کنید واز فرزندتان بخواهید فلش کارت‌ها را پیدا کند واز روی آن بخواند.

خلاصه کلام..

بازی یکی از راه‌های بود که باعث شد خواهر و برادر متین تو مسیر توانبخشی بازی های گفتار درمانی همراهمون باشند خیلی از تمرینات گفتاردرمانی متین رو خواهر و برادرش باهاش انجام می‌دادند. آقای گفتاردرمانگر از پیشرفت متین خیلی راضی بود. و گفته  باید چند جلسه دیگه ببرمش تا صحبت کردنش بهتر بشه. ما مادر و پدرها باید حواسمون باشه و برای مشکلات بچه‌ها از متخصصین باتجربه مشورت بگیریم. اینجوری زودتر به نتیجه می‌رسیم.

خانواده توانمند به خانواده‌های کودکان با نیازهای ویژه چه کمکی می‌کند؟

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات فروشگاهی توانبخشی (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت  زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند.