قسمت عمده فعالیت کودکان کم توان ذهنی در مدرسه مربوط به نوشتن است. معمولا کودکان کم توان ذهنی در نوشتن نیاز به کسب مهارت دارند. آموزش نوشتن به کودکان کم ­توان ذهنی نیاز به کسب و تقویت مهارت های مختلف دارد اگر شما نیز به دنبال استقلال کودک دلبندتان هستید و سوالاتی از این قبیل دارید که آموزش نوشتن حروف الفبا چگونه است؟ چگونه به فرزندم نوشتن را یاد بدهم یا چگونه نوشتن اعدا را به کودک آموزش دهیم چگونه مهارت دست ورزی او را تقویت کنم و… پبشنهاد می­کنیم این مقاله را تا انتها مطالعه بفرمایید.

آموزش نوشتن به کودکان کم توان ذهنی

فرآیند نوشتن ناشی از هماهنگی اجزای مختلف است.از عناصر مهم فرآیند نوشتن می توان به آگاهی بدنی مناسب، برنامه ریزی حرکتی، هماهنگی بینایی و حرکتی، مهارت های درکی و شناختی، حس لامسه و کنترل حرکت ظریف نام برد. که در ادامه به طور مختصر به اهمیت هر یک از عناصر اشاره می­کنیم

 

 

پیش نیازهای آموزش نوشتن به کودکان کم ­توان ذهنی

هنگام ارزیابی کودک حواستان باشد که کودک بعد از گرفتن شی در دست خود باید بتواند آن را به طور صحیج برای نوشتن جابه جا کند.

اگر کودک یکپارچگی دو طرفه داشته باشد با دست ضعیف خود می­تواند کاغذ را نگه دارد و با دست قوی خود مداد را در دست بگیرد.

برنامه ریزی حرکتی برای آموزش نوشتن به کودکان کم توان ذهنی ضروری است. از برنامه ریزی حرکتی برای آماده سازی، برنامه ریزی، نمایش شکل حروف و درست کردن کلمه مورد نظر استفاده می­شود.

هماهنگی بینایی و حرکتی به معنای هماهنگی بین اطلاعات بینایی با واکنش های حرکتی است. با هماهنگی چشم و دست کودک می­تواند حروف و اعداد را به درستی بنویسد.

درک بینایی برای تفسیر مشخصات حرف و کلمه مثل شکل،اندازه، وضعیت، جهت و حاشیه­بندی مناسب روی صفحه و شروع نوشته به صورت افقی ( از راست به چپ در زبان فارسی) و پایان دادن به متن لازم است. در ضمن برای آموزش نوشتن به کودکان کم توان ذهنی به حافظه بینایی نیاز است  تا کودک توانایی تنظیم انگشتان، تشخیص شکل از زمینه و توجه بینایی را داشته باشد.

درک آگاهی از بدن و حس عمقی دو  عامل مهم در آموزش نوشتن کودکان کم توان ذهنی است. از درک آگاهی بدن و حس عمقی برای آگاهی از وضعیت بدن، درجه بندی حرکات اندام­ها بدون استفاده از حس بینایی یا شنوایی  استفاده می­شود. وجود این دورندادها هنگام نوشتن به کودک امکان می­دهد که از حرکات و وضعیت دست و بدن آگاهی یافته و با آگاهی از حرکت و وضعیت ساعد به همراه حافظه حرکتی، شکل هر کلمه را ایجاد کند و بدین ترتیب کیفیت نوشته ریتیمک و منظم می­گردد.

هم چنین آگاهی از بدن بر نحوه گرفتن مداد نیز تاثیر می­گذارد. کودک متوجه می­شود هنگام نوشتن چه مقدار فشار به آن اعمال گردد و علاوه بر این، به کودک کمک می­کند تا بتواند راستای حروف را رعایت کرده و روی خط راهنما بنویسد.

درک شنوایی نیز به کودک این امکان را می­دهد که بتواند انواع صداها را تجزیه و تحلیل کرده و چیزی را که می­شنود حفظ کند تا محرکات شنوایی را انتخاب نموده و به آن توجه نماید.

وجود آگاهی حسی در انگشتان سبب می­شود تا کودک بتواند اطلاعاتی از نحوه گرفتن ابزار نوشتاری، پاکن، کاغذ و سطح میز دریافت نماید.

تقویت توجه نیز برای آموزش نوشتن به کودکان کم توان ذهنی لازم است.

ثبات در ناحیه  کمربند شانه­ای و لگنی نیز برای آموزش نوشتن کودکان کم توان ذهنی لازم است. ثبات در ناحیه کمربند شانه­ای و لگنی  در نوشتن کمک می­کند که وضعیت خوبی داشته باشد و آن را حفظ کند و روی نوشته­اش تمرکز کند.

 

تمرینات کاربردی برای آموزش نوشتن به کودکان کم توان ذهنی

 

در این قسمت تمرینات را برای تقویت مهارت­های مختلف کودکان ارائه می کنیم تا  آموزش نوشتن به کودکان کم توان ذهنی را به راحتی در منزل انجام دهید. البته می­توانید برای مشاوره از خدمات کاردرمانی دست سایت خانواده توانمند استفاده کنید در ضمن در صورت نیاز به تجهیزات وسایل کاردرمانی دست در منزل حتما به فروشگاه خانواده توانمند سر بزنید تا با بهترین محصولات آشنا شوید.

 

تمریناتی برای تقویت مهارت ظریف نوشتن

در این تمرین کودک مقابل دیوار به اندازه طول بازوهای خود ایستاده به طوری که کف دست­ها روی دیوار بوده و شانه­ها راست قرار می­گیرند. بینی در تماس با دیوار باشد و کودک از کف دست برای هل دادن خود به عقب و قرار گرفتن در وضعیت ایستاده مستقیم استفاده کند. با به عقب بردن پاها از دیوار فاصله گرفته و این حرکت را چندین بار تکرار کرده و سعی می­کند هر بار سرعتش را افزایش دهد. در ادامه کودک می­تواند به پهلو ایستاده و به نوبت دستها را به دیوار تماس داده و تمرین را تکرار نماید.

پریدن خرگوش

در این تمرین کودک دو لا شده و کف دست­هایش را روی زمین قرار می­دهد و تا جایی که می تواند پاها را در هوا معلق نگه می دارد.

 

تمرینات ریلکسیشن بدن و دست برای نوشتن

کودک در حالت ایستاده پشت صندلی قرار گرفته و تنه را مستقیم نگه دارد و پاها را از هم جدا می­کند در این وضعبت:

• به آرامی نفس بکشد و همزمان با آن بازوها را به آرامی بالا و مقابل بدن ببرد.
• با کشش بازوهای به بالای سر، روی نوک انگشتان پاها قرار بگیرد.
• بازدم کرده و همزمان با آن دست­ها را پایین بیاورد.
• به مدت 5 دقیقه تمرین را تکرار کند.

 

تمرین دوم

در حالت ایستاده، پشتی صندلی را نگه دارد:

روی انگشتان پاها بایستد سپس خم شده و چمپاتمه بزند

به وضعیت اولیه برگشته و پاشنه را روی زمین قرار دهد.

به مدت 5 دقیقه تمرین را تکرار کند.

تمرینات ویژه دست برای نوشتن

هدف از تمرینات ویژه دست، افزایش قدرت دست، توانایی دستکاری دستی و ایجاد حرکات روان و ظریف دست می­باشد. بسیاری از این فعالیت ها نیاز به استفاده از هر دو دست دارند، اما تاکید بیشتر روی دست قوی می باشد تا  کودک کنترل مناسب، سرعت و روانی لازم هنگام استفاده از ابزار نوشتاری را کسب کند.

برای این منظور برای هر فرد جعبه­ های خاصی تهیه کرده و به مدت 10-5 دقیقه در روز باید با آن تمرین کرد و به والدین نیز توصیه می­شود تا جعبه­ های مشابه­ی تهیه کرده تا در منزل تمرین نمایند.

درون این جعبه اشیا و وسایل خاصی قرار دارد که متناسب با سن و توانایی کودک است. از کودک بخواهید اشیا داخل جعبه را بردارد تا بدین طریق الگوهای گرفتن مثل گرفتن با نوک انگشتان، گرفتن سه انگشتی و مهارت­های دستکاری را تمرین نماید. هر بار زمان را ثبت کرده و کودک را تشویق کنید تا با سرعت و دقت بهتری این کار را انجام دهد. برای نمونه وسایل و اشیا مورد استفاده در این جعبه می­توان به این موارد اشاره کرد:

نوار برچسب:

از کودک بخواهید با استفاده از گرفتن نوک انگشتی دو تکه آن را از هم جدا کند.

عروسک های انگشتی:

کودک آنها را در انگشتان مختلف انداخته و حرکت بدهد.

گیره­های کوچک و توپ ­های چوب پنبه ­ای:

کودک با استفاده از گیره­ها، توپ­های کوچک را جابه جا کند.

گام مهم در آموزش نوشتن به کودکان کم توان ذهنی

برای آموزش نوشتن به کودکان کم ­توان ذهنی نباید عجله کرد هر کاری نیاز به زمان دارد. قبل از نوشتن کودک باید بتواند مداد را که یک ابزار نوشتن است به خوبی به دست بگیرد. در این قسمت نحوه مداد گرفتن کودکان کم توان ذهنی را آموزش می دهیم.

 نحوه مداد گرفتن

طرز گرفتن مداد و کنترل آن توسط کودک، بر میزان سرعت و روانی نوشته تاثیر می­گذارد. گرفتن نادرست هر ابزار نوشتاری ممکن است عمل نوشتن کودک را به تعویق بیاندازد.

کودکان معمولا بین سنین 5/6-3 سالگی کودک بابد بتواند به شکل گرفتن سه انگشتی ثابت، مداد را در دست بگیرد. معمولا در ابتدا چند انگشت روی مداد گرفته و سپس به حالت گرفتن سه انگشتی پویا تغییر می­کند و بعد می­تواند مداد را بین پد انگشتان شست و اشاره نگه دارد. این نوع گرفتن سبب روان نوشتن شکل حروف می­شود. بنابراین آگاهی درمانگر از مراحل پیشرفت گرفتن مداد ضروری است.

 مراحل مداد گرفتن به شکل سه انگشتی به تربیت زیر است :

• نگه داشتن تنه مداد بین پد انگشت شست و اشاره حدود2 سانتی متر بالاتر از نوک مداد است. برای کودکان راست دست 5/2 سانتی متر برای کودکان چپ دست می­باشد.
• مداد از طرف پشت و زیر، با کناره انگشت میانی حمایت می­شود، انگشتان حلقه و کوچک خم شده به داخل کف دست نیز سبب گود کردن کف دست برای ایجاد ثبات بیشتر می­شود.
• در حالت عادی کنار خارجی انگشت کوچک روی صفحه قرار می­گیرد.
• فضای بین انگشتان شست و اشاره به حالت شکلC است.
• مچ در وضعیتExt است که به هنگام نوشتن شکل حروف و حرکت دست در عرض صفحه، سبب ایجاد حرکات کناری مچ می شود.

بدین ترتیب کودک چگونگی کنترل مداد و تنظیم مقدار فشار اعمال شده را با ترکیب حرکات مچ، انگشتان و شست بدست می­آورد.

 

نحوه اصلاح مداد گرفتن کودکان کم توان ذهنی

فعالیت های ارائه شده در این بخش جهت پیشرفت نحوه گرفتن مداد از یک الگوی گرفتن نامناسب به یک الگوی گرفتن مناسب با تغییر حافظه حرکتی به کار گرفته می شود.

قبل از شروع این تمرینات لازم است بدانیم جهت بهبود در عملکرد نوشتن، نحوه گرفتن را به چه نوعی باید تغییر داد. همچنین تا زمانی که نحوه جدید گرفتن مداد به طور کامل تثبیت نشده است، نباید انتظار داشت که کودک بتواند بدون کمک، از آن استفاده کند، این کار شاید چندین ماه طول بکشد. در این مرحله انگیزه کودک و پیگیری والدین او مسئله مهمی است. اصلاح گرفتن مداد سه مرحله است که در ادامه توضیح می دهیم.

مرحله برداشتن

به کودک اجازه دهید تا مدادی را در دست بگیرد و آن را در هوا بین انگشتان و شست نگه دارد. از او بخواهید که در این وضعیت کمی مداد را بچرخاند و سپس آن را به  زمین بگذارد. ابتدا از 5 بار  در روز شروع کرده تا اینکه 10-5 بار در روز تکرار شود و در نهایت کودک بتواند مداد را به طور خودکار بردارد و دست حرکت دهد.

 

مرحله خط خطی کردن

کودک با حرکت  دادن مداد روی صفحه به صورت نامشخص شکل­هایی را رسم می­کند؛ کاغذی که نقطه رنگی در وسط آن وجود دارد، به کودک بدهید و از کودک بخواهید نوک مدادی را که به درستی در دست گرفته است( طوری که لبه خارجی از انگشت کوچک کودک روی کاغذ قرار گیرد.) روی نقطه رنگی قرار دهد و اطراف نقطه رنگی را با حرکت دادن مداد بدون بلند کردن دست یا مداد، رنگ بزند.

مرحله نوشتن

از کودک  بخواهید که مداد را به درستی در دست گرفته حروف نام خود را بنویسد. به تدریج و با پیشرفت کودک از او بخواهید حروف دیگری را که قادر به نوشتن آنهاست، تمرین کند تا جایی که عمل نوشتن به یک فعالیت خودکار تبدیل شود.

اقدامات زیر نیز به گرفتن درست مداد کمک می­کند:

• استفاده از مدادهای مختلف که متناسب شرایط کودکان است مثل:

استفاده از مدادهایی با تنه قطور و بلند که فضای بین انگشتان شست و اشاره را باز کرده و کشش را کاهش می­دهد.

• استفاده از گیره­های مخصوص تا به کودک کمک کند، انگشت شست را روی تنه مداد حفظ کند.
• استفاده از یک وزنه سنگین بسته شده به مچ یا انتهای مداد تا فیدبک­های حسی را افزایش دهد.
• استفاده از مدادهای مختلف مثل مدادهای استوانه­ای، مدادهای مخزنی، مدادهایی با نوک پهن، مدادهای خوش نویسی و…
• تغییر در وضعیت نشستن کودک
• استفاده از گیره نگهدارنده کاغذ
• انجام فعالیت­های تقویت­کننده دست و بالا تنه

 

 

 

تاثیرگرفتن نامناسب مداد در نوشتن

اگر قصد دارید آموزش نوشتن به کودکان کم ­توان ذهنی را شروع کنید حتما همه مراحل را به درستی به او آموزش دهید. اگر یک مرحله مثلا آموزش مداد گرفتن را به خوبی به کودک نیاموزید کودک انگیزه و علاقه خود را به نوشتن از دست می دهد چرا که کودک:

 

• کودک بعد از مدتی نوشتن، آن را متوقف کرده و به علت درد در انگشتان و مچ، مکررا دست را تکان می­دهد.
• کودک برای گرفتن و جابه جایی مداد به جای حرکات مستقل انگشتان از حرکات کل دست و بازو استفاده می­کند.
• ناحیه نوک انگشتان کودک سفید رنگ شده و شکل C قوس کف دست صاف می­شود و دست حرکات روانی نخواهد داشت.
• نوک انگشتان دست کودک بیش از حد ه عقب برگشته تا بدین روش جبرانی، بتواند کنترل مداد را افزایش دهد.
• کودک برای حفظ حرکات روان و مناسب حین نوشتن مکررا مداد را از صفحه برمی­دارد.
• پیشرفت مهارت­های نوشتاری کودک نسبت به دیگر دانش آموزان کمتر است.
• مهارت­­های نوشتاری کودک متناسب با توانایی های زبانی او نیست.
•  از کودک بخواهید زمانی که پشت میز قرار می گیرد ثابت و خشک باشد تا تعادل کودک حفظ شود.
• خستگی شدید کودک سبب نامیدی او از ادامه نوشتن می­شود.

 

 

نقش کاردرمانی برای آموزش نوشتن به کودکان کم توان ذهنی

اگر کودک شما در نوشتن مشکل دارد حتما به کاردرمانی مراجعه کنید و کاردرمانگران بعد از ارزیابی کودک برنامه درمانی او  را طراحی می­کنند که معمولا اهداف زیر را شامل می­شود:

• ایجاد سرعت مناسب در نوشتن
• افزایش خوانایی و روانی در نوشتن
• تقویت مهارت نوشتن
• رعایت اندازه و تناسب حروف و فاصله گذاری صحیح بین حروف و کلمات

 

کاردرمانگران از روش­ها و برنامه های مختلفی برای آموزش نوشتن به کودکان کم ­توان ذهنی استفاده می­کنند تا کودک توانایی لازم را کسب کند تا کودک بتواند در مدرسه به راحتی فعالیت نوشتن را انجام دهد.

برای حل مشکلات نوشتاری کودکان از وسایل کاربردی استفاده کنید. برای حل مشکلات نوشتاری می توانید از انواع مدادگیرها و خودکار استفاده کنید. در صورت نیاز به کاردرمانی حتما از مشاوره رایگان خانواده توانمند از طریق تماس با شماره 09054146911 استفاده کنید.

 

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب،  و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.