یکی از روش‌های توانبخشی ناشنوایان، تربیت شنوایی ناشنوایان می باشد. در تربیت شنیداری مانند روش‌های توانبخشی مثل گفتاردرمانی و کاردرمانی برای استفاده بهینه از باقیمانده شنوایی افراد تاکید می شود. تربیت شنوایی یا آموزش خوب شنیدن، فرآیندی است که نقطه مرکزی برنامه‌های توانبخشی کودکان نا شنوا را تشکیل می‌دهد.

تربیت شنوایی چیست؟

در ناشنوایان فقط تقویت صدا به وسیله سمعک کارساز نیست . فرد کم شنوا دارای سمعک صداها را آن گونه که فرد شنوا می شنود، دریافت نمی کند. با استفاده از خدمات تربیت شنیداری فرد توانایی دریافت صداها و تمایز میان صداها را کسب می کند. به طور کلی تربیت شنیداری به مجموعه آموزش‌ها اطلاق می‌گردد که به فرد دچار نقص شنوایی کمک می‌کند که حداکثر استفاده ممکن را از باقیمانده شنوایی خود به عمل آورد.

ضرورت تربیت شنوایی در آموزش ناشنوایان

با توجه به اینکه انسان موجودی اجتماعی می‌باشد و الزاما احتیاج به برقراری ارتباط کامل با همنوعان و محیط خود دارد و بهترین و موثرترین وسیله ارتباطی انسان زبان گفتار وی می‌باشد که با آن می‌تواند احساس و تمایلات و خواسته‌های خود را بیان کند و یا آنها را از همنوع خود دریافت کند.

براین اساس افراد کم شنوا و ناشنوا برای اینکه بتوانند با محیط ارتباط مناسب داشته باشند، لازم است که از آموزش‌های ویژه برخوردار شوند. کودکان کم شنوا و ناشنوا که از سمعک استفاده می‌کنند یا کاشت حلزون هستند با تربیت شنوایی می‌توانند مهارت‌های کلامی و گفتاری خود را تقویت کند تا در مهارت‌های اجتماعی توانایی لازم برای برقراری ارتباط‌های موثر را داشته باشند.

تربیت شنیداری، باقیمانده شنوایی کودک را زیاد نمی کند بلکه باعث استفاده حداکثری از باقیمانده شنوایی و تقویت آن و آموزش خوب شنیدن و در نهایت درک گفتار می‌شود.

روش‌های رایج تربیت شنوایی

 متخصصان برای تربیت شنوایی از روش های متنوعی استفاده می کنند. جدیدترین و مناسب‌ترین آنها روش اِرِبِر( Erber) می باشد. در این روش ابتدا می بایست سطح توانایی‌های کودک ناشنوا به لحاظ تشخیص و تمایز و درک شنیداری ارزیابی شود.متخصصان از آزمون‌های خاص استفاده می کنند. آزمون های استاندارد شده فارسی، آزمون مدرس می باشد. این آزمون به صورت فردی برای هر کودک کم شنوا که در محدوده سنی 6 تا 7 سال باشد، اجرا می گردد، تا مربی تشخیص دهد که تربیت شنوایی را از کدام مرحله برای کودک اجرا کند.

بعد از این مرحله با توجه به توانایی کودک یکی از 3 روش آموزشی زیر را برای تربیت شنوایی کودک انتخاب می‌کند.

1. روش محاوره طبیعی
2. روش نیمه سازمان یافته
3. روش کاربردی مراحل خاص

مراحل تربیت شنیداری

توجه به صدا: اولین مرحله در تربیت شنوایی توجه به محرک صوتی است. در این مرحله فرد باید اصوات را کشف کند یا به عبارتی از وجود آن آگاه شود.

تمایز: در مرحله بعد از کشف صدا، کودک با تربیت شنوایی می‌آموزد که صداها متفاوت‌اند و توانایی تشخیص صداهای متفاوت را در این مرحله کسب می‌کند. 

شناسایی: در این مرحله از تربیت شنوایی فرد می‌تواند صداهای مختلف را شناسایی و درک کند و به شکل‌های مختلف صدا را معرفی کند یا بنویسد یا اشاره کند و…  

درک مطلب: کودک کم شنوا و ناشنوا با تربیت شنوایی در این مرحله  به درک معنا و مفهوم جملات و جواب دادن صحیح به سوالات و در انتها درک گفتار پیوسته می‌رسد.

**توجه**

 والدین عزیز در تربیت شنوایی کودکان کم شنوا و ناشنوا، داشتن و استفاده مرتب از سمعک مناسب و همکاری و پذیرش والدین دو رکن اساسی در موفقیت کار می‌باشد لطفا در این مسیر با متخصصین تربیت شنوایی کودکان خود همراهی لازم را داشته باشید تا به نتیجه دلخواه خود  برسید.

عوامل تاثیرگذار در تربیت شنوایی

1. میزان باقیمانده شنوایی: هرچه میزان باقیمانده شنوایی بیشتر باشد موفقیت در کار بیشتر است.
2. هر چه تربیت شنوایی در سنین پایین‌تر شروع شود، نتیجه بهتر خواهد بود.
3. سن وقوع کم شنوایی هم اثر زیادی بر کار دارد. کودکانی که بعد از سن زبان آموزی دچار نقص کم شنوایی می‌شوند، نتیجه بهتری در کار تربیت شنوایی دارند.
4. هر چه کودک از سنین پایین‌تر( حتی از 3 ماهگی) سمعک و اقدامات توانبخشی دریافت کرده باشد، در روند پیشرفت کودک موثرتر خواهد بود. زیرا سیستم عصبی انسان طوری است که اگر در سال‌های اولیه زندگی تحریک نشود، عملکرد عصب ضعیف‌تر می‌شود به طوری که در سنین بالای 12 سال مفید واقع نخواهد شد.
5. با صبر و حوصله کار کردن
6. از روش جایزه و تشویق استفاده کردن
7. همکاری والدین
8. محیط کار ساکت و آرام و بدون تشنج
9. پرهیز از خشونت
10.  محتوای جلسات آموزش متنوع باشد و در موقعیت‌های مختلف ارائه شود
11. محتوای آموزشی برای تربیت شنوایی با توانایی کودک هماهنگ باشد. 
12. جلسات تربیت شنوایی طولانی و خسته کننده نباشد.
13. در تربیت شنوایی تقویت حافظه کوتاه مدت و بلند مدت هم مدنظر است. همچنین تکرار مسائل یاد گرفته شده که خود باعث تثبیت شده و به حافظه شنیداری کمک می‌کند.

**نکته**

در برنامه‌های تربیت شنوایی ابتدا گفتار به صورت شنوایی، بینایی به فرد ارائه می‌شود و بعد از اینکه فرد قادر به دریافت و درک گفتار شد، آنگاه حس بینایی از برنامه آموزش حذف می‌گردد.

 

وسایل لازم جهت تربیت شنوایی

ضبط صوت، هدفون، سمعک، گوشی‌های فردی و گروهی، میکروفون، وسایل صداساز مثل طبل، ساعت شماطه دار، سوت، بوق، زنگ، شیپور، و… تصاویر متعدد از کلمات تک سیلابی تا چند سیلابی، کیت تربیت شنیداری و  استفاده از ابزارآلات و محیط‌های غنی از اصوات مختلف.

نقش والدین در تربیت شنوایی

والدین مهم‌ترین نقش را در تربیت شنوایی کودکان خود دارند. والدین کودک “کم شنوا یا ناشنوایی”باید بدانند که سن گوش کردن و کسب تجربه از طریق حس شنوایی در کودکان کم شنوا  همزمان با استفاده از سمعک آغاز می‌شود. کودکان ناشنوا و کم شنوا با همیاری خانواده‌های توانمند خود می توانند تجربه‌های بسیار جذابی را در این مسیر کسب کنند. در این قسمت از مقاله صداهای مختلفی را که می‌توانید با وسایل آشپزخانه و اسباب بازی‌ها در مسیر تربیت شنوایی کودک دلبند خود تولید کنید، اشاره می‌کنیم:

1. تولید صدا با باز و بسته کردن در و پنجره
2. تولید صدا با ظروف آشپزخانه
3. تولید صدا با زنگ تلفن،آیفون، ساعت و..
4. تولید صدا با کف زدن
5. تولید صدا با اسباب بازی‌های مختلف
6. تولید صدا با بوق ماشین
7. تولید صدا با  چرخ گوشت، آبمیوه گیری، جاروبرقی و…
8. تولید صدا با لباس‌های مختلف

نمونه‌ای از بازی‌های تربیت شنوایی

تربیت شنوایی برای کودکان کم شنوا و ناشنوا، ایجاد توانایی در آگاهی، تمایز، شناسایی و درک شنیداری گفتار و تفسیر تجارب شنیداری است و استفاده از تحریکات صوتی برای افزایش توانایی های شنیداری و تشویق هرچه بیشتر آنان در استفاده بهینه از باقی مانده شنوایی، از راهبردی ترین موضوعات مربوط به توانبخشی شنوایی در رشته شنوایی شناسی و رشته های وابسته دیگر است.

از آنجا که مخاطبین اصلی تربیت شنوایی چه در برنامه کودک محور و چه در برنامه والد محور، کودکان هستند و با این کودکان نیز جز با زبان کودکی نمی توان ارتباط برقرار کرد و تنها دریچه ورود، به دنیا شگفت انگیز و پر راز و رمز و البته ساکت آنان بازی است. فعالیت‌های تربیت شنوایی اکثرا به صورت بازی می‌باشد. در این قسمت چند بازی تربیت شنوایی در منزل معرفی می‌شود تا والدین عزیز در منزل بتوانند با کمترین امکانات مهارت شنیداری کودک خود را تقویت کنند.

بازی کشف صداها

تولید صداهای مختلف و جلب توجه کودک با صداهای مختلف

 در این بازی از صداهای خام مثل طبل، زنگوله، سنج-صدای زنگ تلفن و جغجغه می‌توان استفاده کرد. مثلا وقتی تلفن زنگ میزند و کودک متوجه ارتعاش می‌شود، با بیان  این جمله: من زنگ تلفن را میشنوم و بعد گوشی را بر میدارم و بعد از گفتن سلام، نام تلفن کننده را از او میپرسم. وقتی چند بار خودتان این بازی را انجام دادید از کودک بخواهید او به تلفن جواب دهد. 

بازی خوابیدن و با صدای طبل بیدار شدن

 در این بازی کودک سرش را روی میز می گذارد و وقتی طبل به صدا در آمد بیدار میشود و جایزه میگیرد اگر با طبل، پاسخگویی عالی بود وسایل صداساز که صدای آنها زیرتر است را استفاده کنید مثل زنگوله، سوت، جغجغه و… در انتها از صداهای گفتاری می‌توان استفاده کرد مثل واکه ها آ،اَ،اِ،اُ، ایی

بازی تشخیص شدت صدا با استفاده از عکس وسایل صدا دار

 هدف از این بازی این است که کودک کم شنوا و ناشنوا  بتواند صداها با شدت های مختلف را شناسایی کند. در این بازی می‌توانید از تصویر طبل در سایزهای مختلف بزرگ و کوچک استفاده کنید. هنگامی که بر طبل بزرگ می‌زنید از کودک بخواهید تصویر مناسب صدا را به شما نشان دهد. 

وقتی صدای طبل را به آهستگی تولید می‌کنید طبل کوچک را نشان دهد. تمرینات از این دست در جهت کشف صدا بسیار مفید است و باعث می‌شود عکس العمل کودک به صداهای مختلف محیطی به صورت خودبه خودی درآید.

کلام آخر

اگر در خصوص کودکان کم شنوا یا ناشنوا سوال دارید و یا اگر در مورد کودکان با نیازهای ویژه خود سوالات زیادی دارید که دوست دارید فردی با حوصله به سوالات شما پاسخ دهد، با ما تماس بگیرید. خانواده توانمند همواره در تلاش است تا با دادن مشاوره و راهنمایی‌های کامل و بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای در کنار شما خانواده کودکان با نیازهای ویژه باشد.

برای آشنایی با تجربه مادران کم شنوا، زبان ناشنوایان، روش های آموزش ناشنوایان، آستانه شنوایی، چرایی استفاده از سمعک، ویژگی کودکان کم شنوا، نحوه تشخیص کم شنوایی حتما به  مقالات بخش ناشنوایان و پادکست های سایت خانواده توانمند سر بزنید.

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات  (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.