برخی از کودکان بنا به دلایل متفاوتی مثل شکاف کام یا فلج مغزی ممکن است در گفتار و صحبت کردن خود مشکل داشته باشند. به همین خاطر، تمرین‌های گفتاردرمانی کودکان تنها روشی که والدین میتوانند از آن برای درمان کودک خود استفاده کنند. در واقع گفتاردرمانی کودکان یک قرص یا یک دارو خاص نیست که کودک با مصرف آن بتواند گفتار خودش را به دست بیاورد بلکه این درمان یک مسیر است که گاه ممکن است طولانی باشد و گاه ممکن است کوتاه. 

ماجرای محمد حسین

محمدحسین تو 4 ماهگی تشنج کرد!!!

چند وقت تو بیمارستان بستری شد!!!

بعدش کار من و شوهرم این شد که محمد حسین زیر نظر بگیریم که خدای نکرده تشنج تاثیر بدی روش نذاشته باشه!!!

محمد حسین یک سالش شد!!!

جز صدای گریه، ما چیزی دیگه‌ای ازش نشنیدیم،!!!

مثل بچه‌های دیگه محمدحسین نمیتونست بشینه!!!

چهار دست و پا نرفت!!!

نتونست بایسته،راه بره!!!

تا اینکه  متخصص مغز و اعصاب محمدحسین گفت: از اقدامات کاردرمانی استفاده کنید.

محمد حسین از خدمات کاردرمانی ذهنی و جسمی استفاده می کرد.

بعد از چند جلسه از کاردرمانگرا محمدحسین پرسیدم: برای مهارت کلامی محمدحسین چیکار کنم؟

با استفاده از خدمات کاردرمانی تونست گردن بگیره، بشینه، بایسته، با وسایل کمکی راه بره!!!

الان نزدیک سه سالشه!!!

گفت: میتونی از خدمات گفتاردرمانی کودکان استفاده کنی!!!

فکر کنم بعد از چند ماه بتونی پیش گفتاردرمانگر ببریش!!!

از 4 سالگی محمد حسین رو پیش گفتاردرمانگر بردم!!!

الان میتونه با ایما و اشاره خواسته اش بگه!!!

هنوز کلمه نمیگه!!!

تو خونه تمرینات گفتاردرمانی در منزل رو انجام میدم!!!

خودم  دیگه متخصص کاردرمانی و گفتاردرمانی شدم!!!

تو این چند وقت سختی زیاد کشیدیم ولی خوب نتیجه هم دیدیم!!!

محمد حسین الان میتونی با واکر معکوس راه بره!!!

قبل از راه رفتنش از گامینو استفاده می کردم ولی الان نیاز نداره!!!

انواع وسایل کاردرمانی و گفتاردرمانی را با قسط و قرض براش خریدیم تا خدای نکرده براش کم نزاریم!!!

الان دغدغه گفتار محمد حسین دارم امیدوارم تا 7 سالگی مهارت کلامی اش بهتر بشه!!!

اگر مهارت کلامیش خوب بشه میتونم مدرسه ثبت نام کنم!!!

الان همه تمرکز روی تقویت مهارت گفتاری محمد حسین است!!!

گفتاردرمانی کودکان معمولا از طریق بازی انجام میشه تو این چند وقت به شکل های مختلف باهاش بازی کردم.

این تنها یک نمونه بود!!!

 

چرا یک کودک به گفتاردرمانی احتیاج پیدا می‌کند؟

ارتباط و تغذیه برای رشد و رفاه کودک شما مهم است. انواع مختلفی از تاخیرها یا اختلالات یک نوزاد، کودک یا نوجوان وجود دارد که به کمک آسیب شناس گفتار نیاز دارد، از جمله این مشکلات شامل:

تغذیه یا بلع کودک: این اختلالات که به آن دیسفاژی نیز می‌گویند، ممکن است بر توانایی شیرخوار در مکیدن به میزان لازم برای شیر دادن یا شیر خوردن، یا توانایی کودک در برداشتن غذا و بستن لب‌هایش در اطراف آن تاثیر بگذارد. آسیب شناسان گفتار با مهارت های خاص می توانند به تشخیص و مدیریت این مشکلات کمک کنند تا کودک شما بتواند تغذیه مناسبی داشته باشد.

بیان – کودک: کودک شما ممکن است نتواند صداها را به درستی تولید کند تا دیگران بفهمند. گفتاردرمانگر می تواند با کودک شما روی بیان صداهای دشوار کار کند.

روانی – کودک:  آسیب شناس گفتار، به کودکی که هنگام صحبت کردن لکنت دارد یا به اصطلاح می‌ایستد یا زمان زیادی را صرف صداهای خاص می کند، کمک می کند.

صدا – کودک: که رزونانس نیز نامیده می شود، این یک زیر و بم یا کیفیت غیرعادی در صدای کودک شما است که آسیب شناس می تواند به کودک یا نوجوان شما کمک کند تا کنترل کند.

 

منظور از گفتاردرمانی کودکان چیست؟

گفتاردرمانی یکی از رشته‌های علوم توانبخشی است. که به شناخت آسیب‌های گفتاری و زبانی‌ می‌پردازد. در رشته توانبخشی، متخصصی به نام درمانگر وجود دارد که وظیفه‌اش بررسی، تشخیص و درمان هرگونه اختلال در زمینه ارتباط، درک، صوت و حتی بلع است.

در صورتی که کودک در  ارتباط، گفتار و زبان دچار اختلال باشد یک متخصص درمانگر به کمک او می‌آید تا در زمینه حل مشکلات زبانی، ارتباطی و مهارت‌های زبانی- کاربردی به او کمک کند.

  

شناسایی اختلالات گفتاری کودکان از طریق مسیر رشد

برای اینکه با مشکلات گفتاردرمانی کودکان آشنا شویم. و بدانیم که آیا این کودکان نیازمند به تمرینات گفتاردرمانی یا کاردرمانی هستند در ابتدا باید بدانیم که مراحل رشد گفتار آنان باید چگونه باشد.

رشد گفتار کودک تا 1 سالگی

یک کودک یک ساله و دو‌، سه و چهار و پنج ساله در شرایط عادی باید ویژگی‌های زیر را داشته باشند:

• می‌چرخد و به دنبال صداها می‌گردد.
• هر کودک عادی در حدود سن یک‌سالگی، یک یا دو کلمه دارد.(مامان و بابا،دد، بای بای)، هرچند که ممکن است کاملا واضح نباشند.
• وقتی با او حرف می‌زنند نگاه می‌کند.
• کم کم به درخواست‌ها پاسخ می‌دهد.
• در قان و غون او زنجیره‌های کوتاه و بلند صداها شنیده می‌شود، مثل: داد، لالا، بابا

 

رشد گفتار کودک تا 2 سالگی

• هرماه کلمات بیشتری می‌گوید.
• حروف صدا دار در ابتدای بیشتر کلمات را معمولا درست تلفظ می‌کند.
• از ترکیب‌های دو کلمه‌ای استفاده می‌کند مانند: بابا من، لالا نه، مامان دد
• دستورات ساده را اجرا می‌کند و سوالات ساده را می‌فهمد: مانند توپو قل بده، نی نی رو بوس کن، کفشت کجاست؟
• خزانه‌ی لغاتش تا 50 کلمه است.
• بعضی از کلمات پرسشی را بکار می‌برد؛ مانند بابا کو؟ بریم دد؟ این چیه؟ 

پیشنهادی: گفتار درمانی کودکان دو ساله 

رشد گفتار تا 3 سالگی

• شروع به حفظ کردن شعر کودکانه و کوتاه می‌کند.
• در صحبت کردن و سوال پرسیدن از جملات دو یا سه کلمه‌ای استفاده می‌کند
• صداهای ک، گ،ف،ت،د،ن را به کار می‌برد
• اغلب وقتی شی را نام می‌برید به دنبال آن می‌گردد و یا به آن توجه می‌کند.
• تقریبا برای هر چیزی یک کلمه دارد.
• معنی کلمات متضاد را می‌فهمد( تو- بیرون- بالا-پایین، کوچک- بزرگ، برو- بایست)

 

 رشد گفتار کودک تا 4 سالگی

• از جملات زیادی که حاوی چهار کلمه یا بیشتر باشند، استفاده می‌کند.
• به سوالات ساده‌ای که با کی، چی، کجا و چرا شروع می‌شوند، پاسخ می‌دهد.
• اغلب راحت و بدون تکرار هجا یا کلمات صحبت می‌کند.
• در مورد کارهای مهد کودک یا خانه یا دوستانش صحبت می‌کند.
• افرادی که عضو خانواده نیستند، معمولا گفتار او را می‌فهمند.

پیشنهادی: راهکارهای درمان گفتار کودکان چهار ساله

رشد گفتار کودک تا 5 سالگی

• به داستان‌های کوتاه توجه می‌کند و به سوالات ساده در مورد آنها پاسخ می‌دهد.
• بیشتر صداهای گفتاری را درست تلفظ می‌کند، به جز بعضی از صداها که هنوز ممکن است درست تولید نشوند، مثل: ل،س،ر،و،چ،ش.
• داستان‌هایی تعریف می‌کند که به موضوع مربوط است
• از جملاتی استفاده می‌کند که شامل جزییات زیادی است.( سیبی که از همه بزرگتره ماله منه)
• از نظر دستور زبان مثل بقیه اعضای خانواده صحبت می‌کند
• به راحتی با کودکان و بزرگسالان ارتباط کلامی برقرار می‌کند.

اگر کودک شما در هر یک از مراحل رشد کودکانه خود این ویژگی‌های را نداشت. پیشنهاد می‌کنیم که حتما از یک گفتاردرمانگر مشاوره بگیرید. و جزئیات رشد کودک‌تان را با او در میان بگذارید.

 

اقدامات گفتاردرمانگر

در گفتاردرمانی، با استفاده از یه سری آزمون‌های رسمی و غیر رسمی و مشاهده رفتارهای کودک، ارزیابی انجام می‌شود و نتایجش با معیارهای رشدی که در بالا به آن اشاره شد مقایسه می‌شوند.

در واقع در ارزیابی جامع گفتاردرمانی کودکان، تمام حیطه‌های گفتار و زبان، شناخت، شنوایی، ساختارهای دهانی بررسی خواهند شد. و خوب است بدانید که پروسه ارزیابی کودکان ممکن است چند جلسه طول بکشد. “روش های گفتاردرمانی کودکان” عموما با انجام ارزیابی ها تعیین میشود و همین باعث شده که تمرینات گفتاردرمانی برای کودکان متفاوت باشد.

 

چرا باید به ارزیابی گفتار کودکان اهمیت دهیم؟

در ارزیابی گفتاردرمانی غربالگری، تعیین سطح پایه، تعیین اهداف درمانی و اندازه‌گیری در روند مداخله صورت می‌گیرد. گفتاردرمانگر با غربالگری می‌فهمد که آیا گفتار کودک مشکلی دارد یا نه؟ و اگر مشکلی وجود داشته باشد شدت آن چقدر است؟

در تعیین سطح پایه: گفتاردرمانگر به این موضوع پی می‌برد که کودک در چه حیطه‌های عملکرد خوبی دارد و در چه حیطه‌های نیازمند درمان است. و در نهایت با تعیین اهداف درمانی میزان روند پیشرفت گفتار را بررسی می‌کند.

 

چه کودکانی را برای درمان نزد گفتاردرمانگر ببریم؟

• کودکانی که مشکل در خواندن و نوشتن دارند. 
• کودکانی که تاخیر زبانی دارند
• کودکانی که مهارت ارتباطی و اجتماعی ندارند
• کودکان مبتلا به طیف اتیسم
• کودکانی که مبتلا به شکاف لب و کام هستند.
• کودکانی که اختلال در تلفظ دارند.
• کودکان ونوزادانی که در تغذیه مشکل دارند.
• کودکان که فلج مغزی‌اند
• و کودکان ناروانی طبیعی

در ارزیابی شما با اختلال کودک‌تان آشنا خواهید شد. به همین دلیل: برای شناخت بیشتر شما والدین از انواع اختلال گفتاری کودکان ما تصمیم گرفتیم تا در این قسمت  شما را با بعضی از اختلالات کودکان آشنا کنیم.

اختلال تاخیر گفتار و زبان کودکان

در مواردی که رشد گفتار و زبان به دلیل مشکلات واضحی مثل فلج مغزی و سندرم داون یا آسیب شنوایی و غیره باشد معمولا تشخیص و مداخله درمانی زودتر آغاز می‌شود. اما در مواردی که مشکلات واضحی در حیطه‌های رشدی دیگر وجود نداشته باشد باید با دقت بیشتری تاخیر گفتاری را بررسی کرد.

به دلیل همبستگی زیاد جنبه‌های رشد شناختی، رشد اجتماعی با رشد گفتار و زبان تاخیر یا نارسایی در هر کدام از این حیطه‌ها ممکن است تاخیر گفتار باشد که شاید در بیشتر مواقع علامت خیلی واضحی نداشته باشد.ارزیابی این حیطه‌ها در مورد تاخیر گفتاری به ما اطلاعات خوبی می‌دهد که شناسایی آن به عهده گفتاردرمانگر است.

در سنین بالاتر علائم تاخیر گفتاری معمولا به این صورت می‌باشد که:

• کلمات با معنی ظاهر نمی‌شوند. ( شکایت خانواده : هنوز کلمه نمیگه فقط ماماما دد بابا که با معنی هم نیست ! در ۱ سالگی ) 
• رشد کند کلمات یعنی کلمات جدید با سرعت یاد گرفته نمی‌شود (شکایت خانواده این است که چند ماهه فقط همین چند تا کلمه رو میگه!)
• تاخیر در اکتساب حروف( فقط /م/ و/ ب/ و/ د / را میگه ! ) 
• تاخیر در رشد فعل‌ها ( هنوز فعل نمیگه! مثلا در ۲ سالگی ) 
• تعداد کم کلمات ( در ۱۸ ماهگی کمتر از ۲۰ تا ۳۰ کلمه داره! ) 
• تعداد کم جملات یا نداشتن جمله ( در ۲ سالگی اصلا جمله نمیگه! ) 
• طول جمله کوتاه (در ۳ سالگی جملاتش ۲ یا ۳ کلمه‌ای است )
•  وضوح کم در گفتارش ( کسی حرفاش رو متوجه نمیشه ! )

دقت شود که ارزیابی و تشخیص فقط به عهده گفتاردرمانگر هست و شما اگر چنین علائمی را در کودک خود مشاهده کردید حتما از یک گفتاردرمانگر مشاوره بگیرید تا او به شما بگوید که آیا کودک شما تاخیر دارد یا خیر ؟!

 

اختلال تلفظ کودکان

والدین باید دقت کنند که خطای تلفظی کودک را شیرین تلقی نکنند (نگید قشنگ و شیرین حرف می‌زنه بزار همینجوری حرف بزنه.) یا اینکه تلفظش رو تکرار نکنید،چون کودک یاد می‌گیرد به همان صورت صحبت کند.

خطای تلفظی کودک رو دست مایه خنده و شادی خود و دیگران قرار ندهید ( مورد داشتیم به بچه گفتن بیا حرف بزن یکم بخندیم). خطاهای تلفظی کودک را جدی بگیرید چون می‌تواند  نشانه‌ای از مشکلات دیگر باشد.

خطای تلفظی ممکن است باعث کاهش عزت نفس کودکان و در موارد شدید که دیگران صحبت کودک را متوجه نمی‌شوند موجب انزوا گوشه‌گیری و مشکلات ارتباطی شود. همچنین خطاهای تلفظی می‌تواند موجب مشکلات خواندن و نوشتن در سال‌های ابتدایی مدرسه شود .

 

ناروانی طبیعی کودکان

بسیاری از کودکان بین سنین 2ونیم تا 3 و نیم سالگی و برخی تا 5 سالگی نوعی از ناروانی در گفتار را تجربه می‌کنند که در 75 درصد موارد بهبودی خود به خودی وجود دارد.

 به طور میانگین کودکان در سنین پیش دبستانی 7 کلمه ناروان در هر 100 کلمه بیانی دارند. نوع ناروانی‌ها و تعداد ناروانی‌ها در ناروانی طبیعی متفاوت از لکنت است.

 معمولا کودکان دارای ناروانی طبیعی از ناروانی‌های خود آگاهی ندارند و واکنش منفی در مورد آن نشان نمی‌دهند. ناروانی طبیعی معمولا در دوره رشد زبان اتفاق می‌افتد. تشخیص دقیق ناروانی طبیعی از لکنت و گرفتن مشاورات لازم از گفتاردرمانگران برای گذراندن این دوره بسیار مهم است و می‌تواند از شدیدتر شدن ناروانی‌ها و تبدیل به لکنت جلوگیری کند.

 

اختلال آپراکسی کودکان

آپراکسی گفتار دوران کودکی یک اختلال در تولید صداهای گفتاری است این اختلال از 2 سالگی توسط گفتاردرمانگر قابل تشخیص است. مثلا کودک(پَ) رو میگه،(تو) رو هم میگه ولی( پتو) رو نمیتونه بگه.

علائم آپراکسی

• تعداد کلمات محدود
• از دست دادن بعضی کلماتی که  قبلا می‌گفت.
• تاخیر در رشد بازی‌ها
• عدم تواناییی در بهم وصل کردن صداها
• خطاهای گفتاری این کودکان بی ثباته( یعنی اینکه یک کودک که صرفا اختلال تلفظی داره مثلا صدای(خ) رو نمیتونه بگه بنابراین همیشه به(خیار) میگه(ایار). ولی کودکی که آپراکسی هست یکبار میگه(ایار)، بار دوم میگه( تیار) و بار سوم میگه( تیاب)، این یعنی بی ثبات
• این کودکان در نوای گفتار مشکل دارند یعنی آهنگ گفتارشون متفاوته و این کاملا درک میشه، اصطلاحا مثل آدم آهنی صحبت می‌کنن یا مکث‌های بیجا یا زیاد و کم دارند یا تکیه کلمات رو به درستی رعایت نمی‌کنند.
• خطاهای واکه ای دارند یعنی مثلا به جای( آهو) میگن(اَهو) یا به جای(بده) میگن(بُده)

 

علت اختلال آپراکسی کودکان

علت اصلی  اختلال آپراکسی در طرح‌ریزی و برنامه‌ریزی حرکات اندام‌های گفتاری است. یعنی مغز نمی‌تواند به درستی به عضله لب‌ها فرمان دهد که برای گفتن کلمه(بابا) به هم نزدیک شوند و با یک شدت و الگوی مشخص و دوباره به هم برخورد کنند تا این کلمه بیان شود.

حتی گاها طرح ریزی و توالی حرکات اندام‌های بدن هم دچار نقص است و کودک نمی‌تواند این تکلیف رو انجام دهد.(اول دست بزنه بعد بای بای کنه)

 

مداخله زود هنگام در گفتاردرمانی

متخصصین گفتاردرمانی اصولا از این کلمه  زیاد استفاده می‌کنند، “مداخله زودهنگام در گفتاردرمانی” به خدماتی گفته می‌شود که در آن از نوزادان و خردسالانی که اختلال گفتار و زبان و ارتباط دارند و خانواده‌شان حمایت میشه. مراحل تشخیص و مداخله زودهنگام در گفتاردرمانی شامل ارزیابی، تشخیص و ارائه برنامه‌های  مناسب برای بچه‌های زیر3سالی هست که در معرض ناتوانی یا اختلال گفتار و زبان هستند.

پس بهتره کودکان از نظر ارتباط غیر کلامی و مهارت‌های گفتاری زیر نظر گرفته بشن و اگر جای نگرانی بود، مورد ارزیابی قرار گیرند.

اهمیت مداخله زودهنگام اینه که سن طلایی کودک هست و مغز تو این سن بیشترین رشد رو داره و انطباق راحت‌تر انجام میشه. اگر ناتوانی‌های رشدی، به موقع شناسایی و درمان نشن، ممکنه باعث کاهش اعتمادبه نفس کودک، خشم و ناکامی و.. هم بشه.

 

باورهای غلط در مورد گفتاردرمانی کودکان

متاسفانه باورهای عامیانه و غلطی در مورد گفتار کودکان وجود دارد که چند مورد را بیان می‌کنم :

بهش تخم کبوتر بده زبونش باز میشه!!! 

هیچ سند علمی در مورد تاثیر تخم کبوتر در رشد گفتار و زبان وجود ندارد .

باباشم دیر حرف زد ، عمو و داییش هم دیر حرف زدن ، اینا خانوادگی ۵_۶ سالگی حرف میزنن !!! 

وجود سابقه خانوادگی تاخیر گفتاری خود عاملی است که نیاز به توجه و مداخله درمانی را مشخص می‌کند و این طور نیست که  کودک شما در آن سن به خصوص !! که پدرش صحبت کرده شروع به صحبت کردن می‌کند .

بزارش جلو تلویزیون خودش به حرف میاد

متاسفانه یکی از دلایل تاخیر گفتاری کودکان تلویزیون هست و دیدن تلویزیون به دلیل ایجاد  نقص توجه برای کودکان زیر ۲ سال ممنوع شده است  و برای کودکان ۲ سال و بالاتر کمتر از ۱ ساعت در روز .

بفرستش مهد کودک حرف میاد 

محیط مهد کودک برای رشد کودکان بسیار مناسب است اما برای کودکی که کلام دارد  و می‌تواند خواسته‌ها و نیازهایش را بگوید یا اعتراض کند و …در غیر این صورت محیط مهدکودک مکانی ناامن برای کودک می‌شود که می‌تواند مشکلات عاطفی هیجانی بیشتری را ایجاد کند .

متاسفانه برخی از خانواده ها به دلیل سهل انگاری یا ترس از برچسب خوردن کودکشان از مراجعه به موقع امتناع می‌کنند و این کودکان سن طلایی برای مداخله گفتار و زبان( ۲ تا ۵ سالگی ) را از دست می‌دهند.

 

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات  (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.