بازی درمانی برای کودکان خجالتی
05/07/1400
کاردرمانی ذهنی
19/07/1400
روش های گفتاردرمانی کودکان چگونه است؟ در این مقاله به پاسخ این سوال می پردازیم. 11 روش گفتاردرمانی کودکان در منزل را در این مقاله معرفی می کنیم.
این چیه؟
یکی از اولین مراجعه کننده‌ام ، کودک ۴ ساله‌ای بود که تنها یک عبارت بیانی داشت “این چیه؟”.
دیگه هیچ کلمه بیانی نداشت.
خیلی برام عجیب بود چطور بیان کلمات ساده‌تر رو نداشت…
وقتی ارتباط والد و کودک رو بررسی کردم متوجه شدم مادر کودک، در هنگام تعامل با کودک بیشترین عبارتی که استفاده می کرد همین “این چیه” بود.
برخی از والدین علاقه زیادی دارند که وقتی با فرزندشون حرف می زنند از کلمات پرسشی استفاده کنند، من فکر می کنم دلیلش این باشه که با گفتن هر کلمه، امید این رو دارند که دلبندشون اون کلمه رو یاد بگیره و می پرسند که مطمئن بشن یاد گرفت یا نه…
عزیزم این توپه، این چیه ؟
حالا تو بگو ؟ من چی گفتم؟
اگه بعد من گفتی جایزه داری…
با تکرار این پرسش‌ها ، شکل ارتباط، غیر طبیعی میشود و از یک مکالمه “لذت بخش والدکودک”، تبدیل به یک جلسه پر اضطراب پرسش و پاسخ میشود، طبیعتا کودک به مرور از این ارتباط‌ها فراری میشود و چون علاقه‌ای ندارد، توجهی هم نشون نمی‌دهد …
این مشکل تنها مشکل یک خانواده نیست، بلکه خیلی از خانواده‌ها نمی‌توانند ارتباط درست با فرزندان‌شان بگیرند برای همین قصد داریم در این مقاله روش های گفتار درمانی کودکان را با زبانی ساده بیان کنیم. تا بلکه بتوانید این ارتباط درست با کودکان را پرورش دهید.
هنر آسیب شناسی گفتار
هنر آسیب شناس گفتار و زبان ارزیابی دقیق مراجعه کننده است. در ارزیابی گفتاردرمانگر تمامی آسیب‌های فرد مشخص میشود. اولین قدم برای حل هر مساله‌ای شناخت آن مساله است.
روش های درمانی که برای یک بیمار موثر بوده ممکن است برای فرد دیگری چندان کارامد نباشد. هر مراجعه کننده شرایط خاص خود را دارد و نمی‌توان برای هر بیمار یک نسخه پیچید. پس از ارزیابی دقیق نوبت به طراحی پلن یا برنامه درمانی می‌رسد. این پلن براساس تمرینات چالش برانگیز و قابل دستیابی پیاده خواهد شد.
اینکه بگوییم من می‌خواهم روان حرف بزنم و یا می‌خواهم فرزندم شروع به حرف زدن کند یا جملات طولانی بگوید و یا می‌خواهم تلفظ صحیح داشته باشیم به تنهایی کافی نیست.
اینها اهداف بلندی هستند که باید به قدم‌های کوچک شکسته شوند. هنر گفتاردرمانگر شما این است تمریناتی برای شما پیاده کند تا گام به گام به هدف دلخواه خود برسید.
برای نمونه اگر شما در تلفظ حرف “ر” مشکل دارید. این گفتاردرمانگر است که باید گام گام با ارائه تمریناتی به شما کمک کند تا در ابتدا به تلفظ صدا به تنهایی برسید. پس از آن به شما کمک میکند در هجا، در کلمه، جمله و مکالمات خود آن را به درستی تلفظ کند. توجه گفتاردرمانگر بر بهبود ارتباط مراجعه کننده است. گفتاردرمانی محدودیت سنی ندارد و از سنین نوزادی تا بزرگسالی براساس نیاز خود می توانند از این خدمات استفاده کنند.
زمان مراجعه به کلینک‌های گفتاردرمانی
- لکنت زبان کودکان
- مشکل تلفظ کودکان
- دیر حرف زدن یا مشکل در جمله بندی کودکان
- از دست دادن گفتار ناشی از ضربه سر
- اختلال بلع
- اختلالات صوت
- و…
سه اشتباه رایج والدین در کمک به حرف زدن کودک به همراه راهکارهای جایگزین:
❌زیاد سوال پرسیدن
✅بجای سوال‌های زیاد ، نظرتان را بگویید، در خصوص آن موضوع صحبت کنید ، توضیح دهید….
❌استفاده از عبارات نظیر : ” تو بگو ” ، ” بعد از من بگو ” “یکبار دیگه بگو”
✅به جای تحت فشار قرار کودک برای تکرار بعد از شما ، کلمه مورد نظر را ، ۵ بار به اشکال مختلف و بصورت طبیعی تکرار کنید.
❌استفاده محض از تصویر یا فلش کارت برای آموزش واژگان
✅تصویر یا فلش کارت یک واژه، همه واقعیت یک کلمه را به کودک آموزش نمی‌دهند. مثلا اندازه تصویر” توپ” در فلش کارت با اندازه تصویر ” فیل” برابر است!!. مهم‌ترین خصوصیت توپ، گردی آن است که از طریق تصویر به کودک منتقل نمی شود. بنابراین توصیه می شود بجای فلش کارت‌ها، از خود واقعی آن واژه استفاده کنید.
در ادامه مقاله روش های گفتاردرمانی کودکان را ارائه می‌کنیم تا با روش‌های صحیح با کودک خود تمرین کنید تا مهارت کلامی کودک‌تان تقویت شود.
روش های گفتاردرمانی کودکان در منزل
قصد داریم در این قسمت مقاله، تمریناتی را که در خانه می‌توانید برای رشد گفتار و زبان فرزند خود استفاده کنید را معرفی کنیم.
روش اول: تمرین گفتگو با خود است.
یکی از روش های گفتاردرمانی کودکان در منزل این است که شما در کنار کودک می‌نشینید و یک کار ساده را انجام می‌دهید و همین طور کارهایی که انجام می‌دهید، چیزهایی که می‌بینید و … را گزارش می‌دهید. براساس سطح کودک می‌توانید صحبت کنید. اکثر کودکان دوست دارند ببینند شما در اَشپزخانه چه کار می‌کنید می‌توانید او را بغل کنید و همینطور که کارهای آشپزی را انجام می‌دهید را متناسب با سطح کودک بیان کنید.
روش دوم: گزارشگری
یک بار والدین کنار کودک می‌نشیند و درباره کارهایی که کودک انجام می‌دهد صحبت میکند. گویی که در حال گزارش یک مسابقه فوتبال است. مثلا
✅تو داری بازی میکنی
✅ حالا توپ را برداشتی
✅ حالا به سبد نگاه میکنی
✅توپ را پرت کردی
✅اوه
✅توپ نرفت تو سبد
براساس سطح کودک، می‌توانید گزارشتان را تنظیم کنید. برای کودکی که واژهای ندارد به صورت تک کلمه صحبت کنید. برای کودکی که جملات مرکب ندارد گزارشتان را با جملات مرکب انجام دهید.شما می‌توانید در حین انجام این تکلیف در بازی کودک شرکت کنید یا می‌توانید در کار او دخالتی نکنید.
در این تمرین نباید از کودک سوال کنید یا انتظار پاسخ از او را داشته باشید. لطفا گزارشگری را با بازجویی اشتباه نگیرید، دائما از کودک سوال نکنید.از گفتاردرمانگر کودک خود برنامه تا جلسه بعد را بگیرید و جملات خود را براساس آن برنامه پیاده کنید.این تمرین به حرف زدن کودکان کمک میکند. به خصوص کودکی که همکاری خوبی ندارد.
روش سوم: تکرار
تکرار یکی از روش های گفتاردرمانی کودکان است که برای آموزش واژگان و جملات جدید استفاده می شود. مثلا اگر می‌خواهید واژه دست را فرزندتان یاد بگیرد سعی کنید در موقعیت‌های مختلف کلمه دست را تکرار کنید یا اگر می‌خواهید یک عبارت ساده مثل« بابا نیست» را کودک یاد بگیرد این عبارت را در موقعیت‌های مختلف تکرار کنید.
مادر و پدرهای عزیز تکرار شما نباید طوطی وار و بی معنا باشد. نباید پشت سر هم بگویید: دست ، دست ، دست دست!!!سعی کنید موقعیت‌هایی را فراهم کنید که در آن واژه یا عبارت مورد نظر نیاز باشد و زیاد تکرار شود.مثلا می‌توانید برای تکرار واژه دست موقعیت دست شستن کودک را فراهم کنید. در این موقعیت به صورت طبیعی نیاز است که کلمه دست را زیاد تکرار کنید. یا برای تکرار« بابا نیست» می‌توانید موقعیت بازی«قایم موشک» فراهم کنید. هر بار که دنبال بابا هستید بگویید« بابا نیست» بروید پشت در و بگویید« بابا نیست» بروید توی اتاق و بگویید« بابا نیست».تکرار برای یادگیری واژگان یا جملات جدید ضروری است. اما مهم است که تکرار در بافت طبیعی و به صورت طبیعی انجام شود.
روش چهارم: ساده سازی
وقتی با فرزندتان در حال صحبت کردن هستید از کلمات و جملات ساده و متناسب با سطح درکی و بیانی او استفاده کنید.مثلا اگر فرزندی دارید که هنوز صحبت نمی‌کند می‌توانید به جای کلماتی مانند غذا، سگ، مرغ به ترتیب بگویید: به به، هاپو، جوجو..!برای کودکانی که واژگان آنها زیاد نیست کلمات چند بخشی و واژگانی که تلفظ آنها نیاز به مهارت بالایی دارد می‌تواند کلمه سخت محسوب شود. شاید از خودتون بپرسید جمله سخت چیست؟
جمله سخت، جملاتی هستند که طول آنها بسیار بالاتر از میانگین طول جملات بیانی یا درکی کودک است برای کودکی که میانگین جملات او سه کلمه‌ای است جملات زیر سخت است و نیاز به ساده سازی دارد:
✅جملاتی با چند فعل
✅جمله های دارای کنایه، ضرب المثل
✅وجود مفاهیم زیاد در جملات
✅جملات مجهول
این جمله (بابا رفته کت و شلوارش رو از تو ماشین بیاره تا بپوشه) برای کودکی که میانگین طول جملات درکی و بیانی زیاد است و به جای این جمله می‌توان گفت: بابا میخواد لباس بپوشه.
روش پنجم: یک کلمه اضافه کن
با استفاده از این روش می‌توانید به افزایش طول جملات کودک کمک کنید. در این روش، والدین به گفته‌های کودک در بافت طبیعی یک کلمه اضافه می‌کنند این کلمه اضافه شده، می‌بایست مرتبط با موضوع، صحیح و روشن کننده گفته کودک باشد. مثلا وقتی کودک می‌گوید: «توپ»
شما بگوید: «توپ قرمز،آره توپ قرمز، توپ قرمز میخوای؟» لحن شما نباید حالت انتقادی باشد شما به نوعی یک کلمه به گفته کودک اضافه می‌کنید و صحبت او را تایید می‌کنید.این روش به افزایش طول جملات کودک کمک میکند. دقت داشته باشید افزایش طول جمله در کنار تنوع ترکیب‌های جملات مفید است. بدین معنا که علاوه بر افزایش طول باید انواع ترکیب‌های جمله را نیز یاد بگیرد.
روش ششم: ارائه الگو
در این روش هر آنچه دوست دارید فرزندتان بگوید در ابتدا خودتان بگویید. با استفاده از این روش بسیاری از کلمات و جملات را از طریق ارائه الگو به فرزندتان یاد می‌دهید.
در این روش، به جز شما و کودک یک نفر دیگر نیز حضور دارد مثلا:
✅مادر: نی نی بده
✅پدر: عروسک را به مادر می‌دهد
✅مادر: نی نی آب
✅پدر: پدر به عروسک آب می‌دهد.
✅مادر: نی نی ناز
✅پدر: عروسک را ناز میکند
✅مادر: نی نی بوس.
✅پدر: عروسک را بوس میکند.
می‌توان همین تکنیک را با یک عروسک اجرا کرد. شما با عروسک صحبت می‌کنید و الگوهای گفتاری مدنظر خود را در ارتباط با عروسک پیاده می‌کنید.در حین اجرای این روش، ممکن است کودک در ابتدا به شما توجه نکند یا سعی کند مانع از ارتباط شما بشود. در این زمان از کودک بخواهید که وارد ارتباط شما شود اگر نپذیرفت با صبوری به مکالمه خود ادامه دهید.
یکی از طبیعی‌ترین بافت‌ها برای یادگیری صحبت کردن از این طریق ممکن است. در حین انجام این روش، نباید انتظار داشته باشید که کودک، فورا الگوی شما را یاد و تکرار کند.
روش هفتم: نشان بده
در این روش، آن چیزی را که در موردش صحبت می‌کنید در میدان دید کودک قرار دهید.یکی از اشتباهات خانواده این است که سوالات انتزاعی از کودک می‌پرسند مثل: بابا کجا بود؟ بهت گفت دست نزن؟ میخواستی ماشین رو روشن کنی؟ بابا ناراحت شد؟ به جای صحبت درباره چیزهای که در معرض دید کودک نیستند می‌توان به او گفت: سیب میخوای؟ سیب خوشمزه، سیب رو بگیر، گاز بزن!
اگر بتوانید در زمان حال صحبت کنید و شی یا تصویر آنچه صحبت می‌کنید را نشان دهید درک و به خاطر سپاری کلمات در ذهن کودک ساده‌تر خواهد بود و احتمال اینکه بعدا کلمات یا جملات را به کار ببرد بالا می‌رود.
روش هشتم: حق انتخاب بده
به فرزندتان حق انتخاب بدهید و تمرینات را براساس انتخاب او انجام دهید. انتخاب او می‌تواند از بین دو گزینه یا براساس علایق او باشد.یکی از دلایل عدم همکاری کودکان، در اجرای تمرینات به انتخاب برمی‌گردد، دو اشتباه شایع عبارتند از:
- والدین از وسایل و فعالیت‌های مورد علاقه کودک استفاده نمی‌کنند.
- با ارائه گزینه‌های زیاد، انتخاب را برای فرزندشان سخت می‌کنند. توصیه میشود قبل از شروع فعالیت دو گزینه به فرزندشان بدهند و از او بخواهند که یکی را انتخاب کند.
دو شیء مورد علاقه کودک را به او نشان بدهید و از او بخواهید که یکی را انتخاب کند( یکی را بردارد) پس از انتخاب کودک، سعی کنید سایر عوامل حواس پرت را از میدان دید او خارج کنید و با هم یک فعالیت سرگرم کننده با آن شی انجام دهید.استفاده از وسایل یا فعالیت‌های مورد علاقه کودک، منجر توجه و همکاری بیشتر او؛ و در نتیجه یادگیری سریعتر میشود. کودک بعدا هر زمان، آن فعالیت را انجام می‌دهد احتمال یادآوری و بیان کلمات و جملات تمرین شده بیشتر میشود.
روش نهم: خرابکاری کن
در این روش عمدا یک کار را به اشتباه و یک موقعیت سخت را برای کودک بوجود می‌آوریم.( یک کلمه را اشتباه میگیم یا یه وسیله را پنهان می‌کنیم.) معمولا پس از این موقعیت‌ها کودک سریعا اظهار نظر میکند و انگیزه زیادی برای بیان تذکر، کمک پیدا می‌کنند. مثلا:
مادر چند قطعه اصلی خانه سازی را مخفی میکند:کودک از مادر میخواهد که قطعات را برایش پیدا کند. این کار آغازی است برای شروع صحبت.در این روش، شرایط جوری چیده میشود که کودک نیاز به درخواست کمک یا بیان مشکل داشته باشد کودک ممکن است به مشکل اشاره کند یا درخواست کمک کند. برخی از روش های اجرای روش خرابکاری:تعدادی یا همه وسایل اجرای یک کار روتین یا بازی کودک به او داده نمی‌شود، مثلا:
✅شونه زدن بدون شونه.
✅پوشیدن کفش در حالی که یکی از کفش‌ها نیست.
✅بشقاب غذا بدون قاشق
یک وسیله اشتباه به کودک بدهید مثلا:
✅به جای چسب، مسواک بدهید
✅دستکش به جای جوراب به او بدهید
✅توپ قرمز را به جای توپ آبی بدهید
هدف از این روش ایجاد یک تغییر کوچک برای کمک خواستن و اظهار نظر کودک است. نباید مشکل به حدی باشد که کودک ناامید یا معترض بشود.
همیشه در هنگام ایجاد خرابکاری باید مطمئن بود که فرزندتان توانایی حل مسئله را داشته باشد و مشکل در سطح توانایی‌های او باشد.در تعداد استفاده از خرابکاری نباید زیاده روی کنید نباید هر ساعت و هر لحظه از این روش استفاده کنید.
روش دهم: فراموش کار باش!
وانمود کنید که فراموش کردید وسایل را کجا گذاشتید یا کار بعدی که باید انجام دهید چیست. در این حالات شانس بیشتری به کودک می‌دهد تا از کلام استفاده کند.کودکان از کارهای روتین خوششان می‌آید یا کارهایی که در طول روز بارها تکرار میشوند و یا هر روز آنها را انجام می‌دهید کارهای مانند:
✅شانه زدن.
✅لباس پوشیدن.
✅غذا دادن
✅انجام یک بازی خاص
وقتی یکی از این فعالیت‌ها را انجام می‌دهید، بخشی از فعالیت را انجام ندهید و خود را به فراموشکاری بزنید. مثلا یکی از بازی‌های همیشگی می‌تواند لباس پوشیدن عروسک کودک باشد. حین این بازی ممکن است شما فراموش کنید که پیراهن یا جوراب او را بپوشید.
وقتی خود را به فراموشکاری میزنید طبیعی رفتار کنید. هراز گاهی به کودک نگاه کنید به او فرصت بدهید تا یک تلاش گفتاری کند. از نشانه‌های کلامی یا بینایی برای کمک به کودک استفاده کنید. اگر کودک چیزی نگفت، خودتان آن کلمه یا عبارات را بگویید و برای تمرین بعدی به او فرصت دهید.اجرای این روش، توجه کودک را به واژگان بیشتر و به او زمان استفاده از واژگان را یاد می‌دهد. همچنین فرصت‌های کلامی بیشتری به او می‌دهد.انتظار نداشته باشید که با یک یا دو بار اجرای این روش کودک سریعا واژگان را بگوید.
روش یازدهم: دورش کن!
همه ما برای یادگیری و استفاده از هر مهارتی باید انگیزه داشته باشیم.
تا حالا فکر کردید که چرا ما از گفتار استفاده می‌کنیم؟ ما انگیزه‌های ارتباطی زیادی داریم که انگیزه‌ها سبب یادگیری گفتار و زبان در کودکان شده‌اند یکی از این انگیزه‌ها درخواست کردن است.یک کودک درخواست‌های زیادی دارد از جمله:
- درخواست یک اسباب بازی
- درخواست یک لیوان آب
- درخواست یک خوردنی
- درخواست یک وسیله خاص
هرچقدر درخواست‌های ما زیاد باشد نیاز ما به استفاده از گفتار بیشتر خواهد بود.یکی از راه‌هایی که می‌توانید تقاضاهای کودک را افزایش دهید. از دسترس خارج کردن وسایل مورد علاقه کودک است. وسایل مورد علاقه کودک را در دید او و دور از دسترس‌اش قرار دهید تا از هر بار از شما بخواهد آن وسیله را به او بدهید.
بهترین روش برای گفتاردرمانی کودکان
برای صحبت کردن کودک‌تان عجله نکنید به آنها فرصت دهید تا مهارت‌های صحبت کردن خود را بهبود ببخشند، شما باید در حالی که به کودک کمک می‌کنید تا صحبت کند، صبور و مثبت نگر باشید. کودکان، هنگامی که والدین‌شان با آنها همدردی می‌کنند بیشترین بهره را می برند. اگر در این راه به دنبال همراه می‌گردید می‌توانید از مشاوران و متخصصین خوب و متعهد کمک بگیرید.
کلام آخر
در صورت نیاز به خدمات گفتاردرمانی لهجه کودکان اوتیسم، سندرم داون، فلج مغزی، نابینا، ناشنوا، کم توان ذهنی و بزرگسالان مبتلا به سکته مغزی، پارکینسون، اختلال بلع، صوت، آفازی، شکاف کام، لکنت می توانید از متخصصان گفتاردرمانگر سایت خانواده توانمند استفاده کنید. برای دریافت خدمات مشاوره کافی است با شماره 09054146911 تماس بگیرید.
خدمات سایت خانواده توانمند
ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات فروشگاهی که شامل (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و… بوده است.) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.
