معمولا والدین از مشاور سایت خانواده توانمند درباره راههای تقویت هوش کلامی کودکان می پرسند. آنان همواره به دنبال انواع بازی برای تقویت هوش کلامی هستند در حالی که نمی دانند پایه یادگیری هوش کلامی فقط بازی نیست!!!

در این مقاله از سایت خانواده توانمند علاوه بر معرفی بازی برای تقویت هوش کلامی کودکان، پیش نیاز های مهم برای تقویت هوش کلامی کودکان را به شما معرفی می کنیم لطفا تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

پیش نیاز برای تقویت هوش کلامی کودکان

برای تقویت هوش کلامی در کودکان، باید به مجموعه‌ای از مهارت‌های زیربنایی توجه کرد که در هر سن، نقش پیش‌نیاز را ایفا می‌کنند. هوش کلامی تنها به معنای حرف زدن نیست، بلکه توانایی فهم و استفاده موثر از زبان است.

پیش‌نیازها برای کودکان زیر ۷ سال

در این سن، تمرکز بر روی تقویت مهارت‌های حسی و شناختی پایه است که مانند آجرهای یک ساختمان عمل می‌کنند:

• مهارت‌های شنیداری: مهم‌ترین پیش‌نیاز. کودک باید بتواند صداهای محیط و کلام را بشنود، آن‌ها را از هم تمیز دهد و به آن‌ها توجه کند. بدون شنیدن دقیق، تقلید و یادگیری کلمات ممکن نیست.
• مهارت‌های بینایی: کودک باید بتواند به چهره و حرکات دهان شما نگاه کند تا شکل‌گیری صداها را ببیند. همچنین توانایی تشخیص اشیاء و ارتباط آن‌ها با کلمات، به گسترش دایره واژگان کمک می‌کند.
• توجه و تمرکز: کودک باید بتواند برای مدت کوتاهی روی یک فعالیت یا یک فرد (که در حال صحبت است) تمرکز کند. این مهارت پایه هر نوع یادگیری است.
• تقلید: این اولین قدم در یادگیری است. کودک باید بتواند حرکات و صداهایی که می‌شنود را تقلید کند. این مهارت کلید یادگیری تلفظ و ساختار جملات است.
• مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت: هماهنگی بین چشم و دست و کنترل عضلات کوچک دهان (زبان، لب‌ها و فک) برای تولید صحیح صداها ضروری است.

پیش‌نیازها برای کودکان بالای ۷ سال

در این سن، پیش‌نیازها از سطح حسی فراتر رفته و به مهارت‌های شناختی و استدلالی پیچیده‌تر تبدیل می‌شوند:

• استدلال منطقی: کودک باید بتواند ارتباط بین ایده‌ها و وقایع را درک کند تا بتواند داستان‌ها و جملات پیچیده‌تر را بفهمد و بسازد.
• حافظه فعال: توانایی نگهداری اطلاعات در ذهن برای پردازش و استفاده از آن‌ها در لحظه، برای فهمیدن جملات طولانی و دنبال کردن مکالمه بسیار حیاتی است.
• توالی‌سازی: این مهارت به کودک کمک می‌کند تا وقایع یک داستان یا مراحل یک دستورالعمل را به ترتیب منطقی بیان کند.
• فراشناخت زبان: توانایی فکر کردن درباره خود زبان. این شامل درک قوانین گرامری، تشخیص کلمات هم‌معنی یا متفاوت و فهمیدن طنز و استعاره است.
• مهارت‌های اجتماعی-عاطفی: توانایی درک احساسات دیگران، نوبت‌گیری در مکالمه و پاسخ مناسب به گفته‌های طرف مقابل، بخش مهمی از هوش کلامی است که در این سن باید تقویت شود.

بازی برای تقویت هوش کلامی کودکان: از واژه تا جمله

هوش کلامی، توانایی استفاده و درک مؤثر از زبان، سنگ‌بنای موفقیت در زندگی تحصیلی و اجتماعی است. این هوش فقط به معنای پرحرف بودن نیست؛ بلکه شامل قدرت واژه‌سازی، استدلال، روایتگری و درک عمیق از کلمات است. خبر خوب این است که بهترین ابزار برای تقویت این هوش، بازی است.

در ادامه به معرفی بازی‌های هدفمند برای سنین مختلف و همچنین راهنمای انتخاب اسباب‌بازی‌های مناسب برای تقویت هوش کلامی می‌پردازیم.

۱. بازی‌ها برای کودکان زیر ۷ سال

در این سن، تمرکز بر روی گسترش دایره واژگان، گوش دادن فعال و ساخت جملات ساده است.

• بازی “من جاسوسم” :
  • نحوه بازی: شما شروع می‌کنید: “من با چشم‌های کوچکم چیزی را می‌بینم که رنگش قرمز است.” کودک باید به دنبال اشیای قرمز بگردد. سپس می‌توانید از ویژگی‌های دیگری مثل شکل یا کاربرد هم استفاده کنید.
  • چرا مفید است؟ این بازی به کودک کمک می‌کند تا ارتباط بین واژه‌ها و دنیای واقعی را کشف کند و مهارت‌های توصیفی‌اش تقویت شود.
• بازی “کیسه اسرارآمیز” :
  • نحوه بازی: چند شیء متفاوت (مثلاً یک توپ نرم، یک کلید، یک عروسک کوچک) را در یک کیسه پارچه‌ای قرار دهید. کودک دستش را داخل کیسه می‌برد، یکی از اشیاء را لمس می‌کند و بدون اینکه آن را ببیند، حدس می‌زند چیست.
  • چرا مفید است؟ این بازی حواس لامسه را با مهارت‌های کلامی پیوند می‌زند و واژگان مربوط به بافت و شکل (مثل: نرم، سخت، گرد، نوک‌تیز) را به او آموزش می‌دهد.
• بازی “ادامه داستان” :
  • نحوه بازی: شما یک جمله شروع می‌کنید: “یک روز، یک موش کوچولو از خانه‌اش بیرون آمد…” و سپس از کودک می‌خواهید که یک جمله دیگر به داستان اضافه کند. این کار را به نوبت ادامه دهید.
  • چرا مفید است؟ این بازی خلاقیت، توانایی روایت‌گری و مهارت ساختن جملات پیوسته را در او تقویت می‌کند.

۲. بازی‌ها برای کودکان بالای ۷ سال

در این سن، بازی‌ها پیچیده‌تر می‌شوند و بر روی استدلال، سازماندهی افکار و استفاده از واژگان تخصصی تمرکز دارند.

• بازی “حدس بزن” :
  • نحوه بازی: یک شیء را در ذهن خود انتخاب کنید. کودک باید با پرسیدن سؤالاتی که پاسخ آن‌ها فقط “بله” یا “خیر” است، آن شیء را حدس بزند. مثلاً: “آیا این شیء خوردنی است؟” یا “آیا این شیء در اتاق خواب هست؟”
  • چرا مفید است؟ این بازی کودک را مجبور می‌کند که با استراتژی و دقت سؤال بپرسد و مهارت‌های استدلالی و زبانی‌اش را تقویت می‌کند.
• بازی “قلمرو کلمات” :
  • نحوه بازی: یک حرف را انتخاب کنید (مثلاً “م”). هر دو سعی کنید در یک دقیقه تا جایی که می‌توانید کلماتی که با آن حرف شروع می‌شوند را بگویید. سپس می‌توانید همین کار را برای کلماتی که در آخر یا وسطشان آن حرف وجود دارد انجام دهید.
  • چرا مفید است؟ این تمرین دایره لغات، سرعت پردازش واژگان و دانش املایی کودک را بهبود می‌بخشد.
• بازی “شعر و قافیه” :
  • نحوه بازی: یک کلمه ساده (مثل “در”) را بگویید. کودک باید کلماتی را که با آن هم‌قافیه هستند پیدا کند (مثلاً “سر”، “بر” و…). سپس سعی کنید با این کلمات، یک شعر کوتاه و بامزه بسازید.
  • چرا مفید است؟ این بازی به تقویت آگاهی واج‌شناختی (Phonological Awareness) کمک می‌کند که یکی از پایه‌های اساسی برای خواندن و نوشتن است.

• تصویر خوانی

  یکی از راههای تقویت درک مطلب دانش آموزان و کودکان تصویر خوانی است. در ابتدا با هم تصویر کتاب را ببینید و سپس شروع به پرسیدن سوال کنید تا ذهن دانش آموز و کودک درگیر شود به طور مثال:
  آقا معلم چطوری سمت دیگه رودخانه رفته است؟
  چرا دانش آموزه مشغول نوشتن است؟
  دانش آموز زیر سنگ به دنبال چیست؟
  و…
  با طرح سوالات مختلف که متناسب با تصویر باشند کودک به مرور متوجه داستان خواهد شد و زمانی که از روی درس یا داستان خوانده شود به درک عمیق تری از درس می رسد و پاسخ گویی او به سوالات درک مطلب آسان تر می شود. در ضمن به مرور مهارت درک و دقت او و تحلیلش تقویت می شود.

   

  داستان نویسی گروهی

  در این بازی گروهی، عکسی در اختیار دانش آموزان قرار داده می شود و سپس از آنان خواسته می شود متناسب با عکس قصه یا داستانی با استفاده از کلمات مشخص( مثل اطراف، منزل، پنجره، گربه، آدم، خواهر، توپ، بازی، شکستن و…) بدون غلط انشاء یا داستان بنویسند.

   

  پیدا کردن جمله مناسب برای تصویر

  یک تصویر به دانش آموز یا کودک نشان دهید سپس از او بخواهید به خوبی ببیند و سپس از بین جملات مختلف، جمله مرتبط با تصویر را انتخاب کند و آن را ادامه دهد. این کار را می توانید در قالب بازی گروهی یا بازی فردی انجام دهید. به طور مثال هر کی زودتر بتونه برای تصاویرش جمله پیدا بکنه برنده است.

   

چطور اسباب‌بازی مناسب برای تقویت هوش کلامی پیدا کنیم؟

انتخاب اسباب‌بازی مناسب، یک سرمایه‌گذاری برای آینده کودک است. به دنبال اسباب‌بازی‌هایی باشید که ویژگی‌های زیر را داشته باشند:

1. تعاملی و گفت‌وگومحور: به دنبال اسباب‌بازی‌هایی باشید که کودک را به حرف زدن و تعامل تشویق کنند. اسباب‌بازی‌هایی مثل عروسک‌ها، خانه‌بازی، آشپزخانه کودک یا مجموعه‌های حیوانات، سناریوهای داستانی زیادی را ایجاد می‌کنند.
2. خلاقانه و بدون پایان مشخص: اسباب‌بازی‌های خمیربازی، لگو یا قطعات ساخت و ساز که دستورالعمل خاصی ندارند، بهترین هستند. کودک می‌تواند با آن‌ها هر چیزی بسازد و درباره آنچه می‌سازد یا داستانی که در ذهنش است صحبت کند.
3. غنی‌سازی واژگان: اسباب‌بازی‌هایی را انتخاب کنید که نمایانگر اشیاء واقعی در دنیای اطراف هستند، مانند ماکت میوه‌ها و سبزیجات یا کارت‌های تصویری. هنگام بازی، نام آن‌ها و کاربردشان را تکرار کنید.
4. کارت‌های بازی: برای کودکان بزرگ‌تر، کارت‌های تصویری برای داستان‌سازی (مانند Story Cubes) یا بازی‌های کارتی که نیاز به پرسش و پاسخ دارند، عالی هستند.

یادگیری زبان، یک فرآیند شاد و طبیعی است. مهم‌تر از هر اسباب‌بازی، حضور فعال شما در بازی‌هاست. وقت گذاشتن برای گوش دادن، پرسیدن سؤال و تشویق کودک به صحبت کردن، بهترین هدیه برای تقویت هوش کلامی اوست.

با کمک بازی های بالا کودک کنجکاو می شود و برای شناخت اشیاء و اجسام، حیوانات، گیاهان و… ترغیب می شود و به سمت خودآموزی حرکت می کند. بدون داشتن گنجینه واژگان، کودکان نمی‌توانند به‌راحتی بخوانند، مطالب را بفهمند و احساسات و افکار خود را به شیوه‌ای واضح بیان کنند. افراد با شنیدن و خواندن، واژه‌های جدید می‌آموزند و با استفاده مکرر از کلمات تازه آموخته شده، آنها را در ذهن خود تثبیت می‌کنند.

کلام آخر

هوش تنها اکتسابی نیست بلکه با پیدا کردن نوع یادگیری کودک و دانش آموز می توان به او فرصت یادگیری موفقیت آمیز داد. برای تقویت هوش کلامی کودکان نمی توان یک شب کاری کرد بلکه باید فرآیندهای مختلف آموزشی را در قالب بازی برای کودک طراحی کرد تا او بتواند پیش نیازهای مهم هوش کلامی را کسب کند.

در صورت نیاز به خدمات مشاوره ای و آموزشی از سایت خانواده توانمند لطفا با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب،و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.

در سایت خانواده توانمند و کانال آموزش کودکان استنثایی خانواده توانمند در تلگرام یا اینستاگرام، روبیکا نیز نحوه آموزش به کودکان عقب مانده ذهنی، کودکان اوتیسم، نابینا، ناشنوا، سندرم داون، کم توان ذهنی، بیش فعال را در قالب فیلم، پادکست و مقاله ارائه کرده ایم. تیم آموزشی خانواده توانمند در جهت تحقق عدالت آموزشی تمام محتوای آموزشی مورد نیاز کودکان بانیازهای ویژه و خانواده آنان را به طور رایگان به اشتراک می گذارد.

بنابراین اگر شما کودک با نیاز ویژه‌ای رو میشناسد که دارد رنج می‌برد. اما سرشار از استعدادها و توانمندهای خاص خودش هست خوشحال می‌شویم که خانواده توانمند رو بهشون معرفی کنید.

خانواده توانمند سایتی است که تمام آموزش های تخصصی ساده و متناسب با فرزند شما را به صورت بازی در سایت و شبکه های اجتماعی اش قرار می دهد. شما در هر نقطه دنیا و با هر امکاناتی که دارید می توانید یک خانواده توانمند باشید