گفتاردرمانی کودک 4 ساله
12/06/1400
کاردرمانی کودکان اوتیسم را چگونه انجام دهیم؟
16/06/1400
گفتاردرمانی بزرگسالان چیست؟
چرا یک فرد بزرگسال نیاز به خدمات گفتاردرمانی دارد؟
گفتاردرمانی بزرگسالان چیست و چه زمانی می توان از خدمات گفتاردرمانی استفاده کرد؟
مراجعان سایت خانواده توانمند معمولا زمانی که با مشاور مجموعه صحبت می کنند سوالات بالا را مطرح می کنند. برای همین موضوع این مقاله سوال رایج مراجعان یعنی گفتاردرمانی بزرگسالان چیست؟ می باشد.
گفتاردرمانی بزرگسالان چیست؟
گفتاردرمانگر؛ به بزرگسالان کمک میکند تا توانایی برقراری ارتباط واضح و صحبت کردن را به دست بیاورند و یا تقویت کنند. گفتاردرمانگر یا پاتولوژیست گفتار و زبان؛ کسی است که به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات مرتبط با گفتار و زبان می‌پردازد.
همانطور که می‌دانید ما می‌توانیم با خواندن و نوشتن، زبان بدن، حالات چهره‌ای و حتی با تماس چشمی با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم.پس فعالیت گفتاردرمانگر منحصر به “صحبت کردن” نیست.
چرا که برای خیلی از افراد پیش می‌آید که به دلیل آسیب‌های مغزی یا آسیب‌های اندام‌های صورت (مثل قطع عضو یا فلجی عضله زبان) قادر به صحبت کردن نیستند. نباید این افراد را از ارتباط برقرار کردن محروم کرد. با تمرینات گفتاردرمانی در کنار سایر روش‌های درمان می‌توان دوباره خوب صحبت کردن را به این دسته از افراد هدیه داد.
گفتاردرمانگران به دلیل آشنایی تخصصی با فیزیولوژی و آناتومی اندام‌های زبان، دهان، حلق، حنجره و بلع این توانایی را دارند که هم به گفتار بزرگسالان و هم به گفتاردرمانی کودکان کمک کنند.
گفتاردرمانی بزرگسالان چگونه انجام می شود؟
گفتاردرمانگر بعد از ارزیابی مراجع برنامه درمانی او را طراحی می کند. مشکلات مراجعان بزرگسال ممکن است شامل مسائل مربوط به بیان، روان بودن کلام، تشدید یا پیچش صدا و محدود بدون واژگان باشد.
گفتاردرمانگر با توجه به مشکل مراجعه کننده می‌تواند با متخصص مغز و اعصاب، متخصص اطفال، متخصص گوش و حلق و بینی، روانپزشک، روانشناس، شنوایی شناس، کاردرمانگر ذهنی و کاردرمانی جسمی، فیزیوتراپیست، معلم مدرسه (برای کودکانی که به مدرسه می‌روند)، و پرستار (در صورت حضور در بیمارستان) در ارتباط باشد و درمانی چندجانبه برای تاثیرپذیری هرچه بیشتر ارائه کند.
همچنین گفتاردرمانگر در بسیاری از موارد مثل افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند علاوه بر درمان مستقیم بیماری فرد، به اصلاح و بهبود محیط زندگی او می‌پردازد تا شرایط مساعده‌تری برای بهبود وی به وجود بیاید.
خدمات گفتاردرمانی شامل چه افرادی می باشد؟
بزرگسالان به دلایل مختلف از جمله موارد زیر به کلینیک های گفتاردرمانی مراجعه می کنند:
- افراد بزرگسالی که دچار دمانس و زوال عقل می‌شوند. مانند آلزایمر،پارکینسون که منجر به از دست دادن شناخت و توانایی تکلم و …. می‌شود. برای درمان این بیماری در کنار گفتاردرمانی باید تمرین‌های کاردرمانی پارکینسون را هم انجام داد.
- افراد بزرگسالی که دچار سکته می‌شوند و منجر به اختلال در بلع و تکلم، آفازی و…. می‌شوند.
- افراد بزرگسالی که به دلیل بیماری‌های مختلف نورولوژیک دچار ضعف یا فلجی در ناحیه صورت، و زبان و دهان می‌شوند و مهارت بلعیدن خود را از دست می‌دهند.
- لکنت
- خوش صدایی
- گرفتگی صدا
گفتاردرمانی در بیماری پارکینسون
پارکینسون یک بیماری عصبی پیش‌رونده است که اغلب در سنین پیری بروز میکند. این بیماری در اثر تخریب سلول‌های ترشح کننده یک ماده انتقال دهنده عصبی به نام دوپامین و تجمع ماده‌ای به نام آلفا سینوکلئین ایجاد می‌شود. افزایش میزان نسبت استیل‌کولین به دوپامین در عقده‌های قاعدهای مغز باعث بروز علائم لرزش- سفتی عضلات و کندی حرکات می‌شود. ارتعاش و لرزش دست و پا در حالت استراحت، کندی حرکات، سختی و خشک شدن دست و پا و بدن و نداشتن تعادل چهار نشانه اصلی این بیماری را تشکیل می‌دهند.
اختلالات گفتاری در افراد مبتلا به پارکینسون
اختلالات گفتاری در افراد مبتلا به پارکینسون بسیار شایع است. بین 75 تا 90 درصد افراد مبتلا در طول بیماری خود دچار اختلالات صدا و گفتار می‌شوند. شایع‌ترین مشکلات گفتاری مبتلا به پارکینسون عبارتند از:
- کاهش وضوح گفتار
- کاهش بلندی صدا
- صحبت کردن به صورت مونوتون و بدون زیر و بمی
- کیفیت صدا خشن
- نفس آلودگی و لرزش صدا
- مکث حین صحبت کردن
- اختلال در جویدن و بلع غذا
- آبریزش دهان
روش‌های درمانی شامل، درمان دارویی، جراحی، درمان رفتاری و درمان ترکیبی می باشد. درمان دارویی، درمان استاندارد برای این بیماران است. درمان جراحی بر نقص‌های حرکتی درشت و غیر گفتاری نتایج موفقیت آمیزی نشان داده است. ولی در کاهش و درمان علائم اختلال گفتاری کمتر اثر بخش بوده است. گفتاردرمانی به عنوان درمان رفتاری سبب هماهنگی تنفس، آواسازی و تولید می‌گردد و در بهبود علائم گفتاری و اختلالات بلع تاثیر به سزایی دارد.
بیماری ام اس
اسکلروز متعدد(ام اس) نوعی بیماری خودایمنی است. این بیماری در سیستم عصبی مرکزی رخ می‌دهد و به ندرت با ناهنجاری‌های سیستم عصبی محیطی همراه می‌شود بسته به محل ایجاد آسیب، علائم ممکن است شامل اشکالات در کنترل عضلات، تعادل، بینایی، گفتار، شناخت بلع و…باشد.
علائم و نشانه‌های بیماری ام اس
- حرکت و راه رفتن: خستگی، اسپاسم، ضعف عضلانی، مشکل در تعادل، آتاکسی، سرگیجه
- مثانه و روده: بی اختیاری ادرار، تکرر ادرار، عفونت ادراری و….
- اختلال حسی: درد، اختلال در لامسه، مشکلات بینایی، مشکلات شنوایی، تورم مچ پا و…
- گفتار و بلع: اختلالات صدا، اختلالات نوای گفتار، اختلالات تولید،اختلالات بلع، دیزآرتری، آپراکسی
- شناخت و زبان و ارتباط: نقص در حافظه (شایع ترین مشکل شناختی)، نقایص عملکردهای اجرایی، نقایص بینایی فضایی، نقایص توجه، تغییرات در خلق و خو و…
اختلالات گفتاری افراد مبتلا به ام اس
افراد مبتلا ممکن است اختلالات گفتاری زیر را داشته باشند:
- اختلالات بلندی صدا( کاهش بلندی صدا، بلندی یکنواخت، بلندی بیش از حد)
- اختلالات کیفیت صدا( کیفیت صوتی خشن و پرفشار، بیش خیشومی، لرزش صدا)
- اختلالات تولید و تلفظ ( تولید غیر دقیق یا شکست‌های تولیدی غیر عادی، تلفظ اشتباه حروف)
- اختلالات نوای گفتاری( زیر و بمی یکنواخت، کاهش تکیه سازی، سکوت‌های نامناسب، سرعت نامناسب)
- اختلالات بلع
گفتاردرمانگر پس از ارزیابی سیستم‌های گفتاری در هر حیطه که نیاز به مداخلات بود، مداخلات خود را انجام می‌دهد.
گفتاردرمانی در سکته مغزی
گفتاردرمانی سکته مغزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان و توانبخشی سالمندان پس از سکته مغزی است. گفتار درمانی به تشخیص و درمان عوارض ناشی از سکته مغزی همچون اختلال تکلم و اختلال بلع می‌پردازد. این بیماری مغزی در اثر خونریزی مغزی (هموراژیک) یا وجود لخته خون در مغز ( ایسکمیک) رخ می‌دهد و بسته به محل رخ دادن آسیب مغزی، علائم و عوارضی را برای فرد به همراه دارد.
از آن جایی که سمت چپ مغز نقش اصلی را در گفتار فرد دارد بروز آسیب در آن قسمت مغز تاثیر مستقیم بر عملکرد گفتاری فرد دارد. این عارضه سبب می‌شود فرد نتواند به طور صحیح و روان صحبت کند تا جایی که ارتباط برقرار کردن فرد با اطرافیان دشوار می‌شود و حتی فرد ممکن است در درک جملات اطرافیان نیز دچار مشکل شود. گفتاردرمانی تا حد زیادی به فرد مبتلا به این عارضه مغزی کمک میکند تا بتواند بر مشکلات ایجاد شده غلبه کند.
خدمات گفتاردرمانی برای افراد مبتلا به سکته مغزی
گفتاردرمانگران با اهداف مختلفی برنامه گفتاردرمانی افراد مبتلا سکته مغزی را انجام می دهند از جمله موارد زیر:
- نفس کشیدن آگاهانه برای بالا بردن صدا
- استفاده از جملات کوتاهتر
- وصف کلمات کلیدی
- استفاده از زبان بدن
- تمرینات عضلانی و تنفسی
- استراتژی‌های جبرانی (مانند طراحی و نقاشی)
- آموزش زبان بدن
- تجویز وسایل کمکی ارتباطی پیشرفته
- آموزش تکنیک‌های بلع غذا
برای اختلال تلفظ بزرگسالان گفتاردرمانی فایده دارد؟
اختلال تلفظ در بزرگسالان به این صورت است که فرد بزرگسال به راحتی صحبت میکند و فقط در تلفظ یک یا تعداد محدودی از صداهای گفتار مسئله دارد. این مشکل می‌تواند شدت‌های مختلفی از عدم توانایی در تولید یک یا چند صدای خاص تا کمی اشکال در تلفظ یک یا چند صدای خاص را شامل می‌شود. معمولا مراجعان وقتی با مشاوره خانواده توانمند صحبت می کنند می پرسند: خدمات گفتاردرمانی بزرگسالان چیست؟ اختلال تلفظ در سنین بالا نیز از طریق گفتاردرمانی قابل درمان است؟
اختلال در تلفظ صداهای س ، ز، ر، شایع‌تر است. در بزرگسالان اختلال تلفظ می‌تواند علت‌های مختلفی (آناتومیکی) داشته باشد. گفتادرمانگر پس از ارزیابی، مداخلات خود را انجام می‌دهد. اگر می‌خواهید بیشتر در مورد درمان اختلالات گفتاری در بزرگسالان بدانید پیشنهاد می‌کنیم که حتما این مقاله را مطالعه کنید.
گفتاردرمانی برای اختلال بلع بزرگسالان
بلع یک مکانیسم پیچیده است. که در آن لقمه‌ای که داخل دهان قرار می‌گیرد و از لحاظ حجم و بافت تغییر میکند تا بتواند به راحتی از طریق مری انتقال پیدا کند و وارد معده شود.بلع شامل 3 مرحله‌ی دهانی، حلقی، مری است. به هرگونه مشکل در مکیدن، جویدن، انتقال غذا به حلق و بلعیدن( قورت دادن) لقمه غذایی اختلال بلع گفته می‌شود. اختلال بلع ممکن است در نتیجه اختلال در یکی یا همه‌ی مراحل بلع رخ دهد.
علت‌های رایج اختلال بلع در بزرگسالان
- سکته مغزی
- سندرم گیلن باره
- بیماری‌های پیش‌رونده( پارکینسون، ام اس و..)
- ضربه مغزی
- سرطان‌های سر و گردن
علائم اختلال بلع:
- مشکل در جویدن یا بلعیدن
- عفونت‌های مکرر قفسه سینه
- سرفه یا احساس خفگی مرتب هنگام غذا خوردن یا نوشیدن
- صدای خش خش قفسه سینه بعد از وعده‌های غذایی
- آبریزش دهان یا بیرون ریختن بعضی مواد غذایی از دهان
- طولانی شدن زمان تغذیه
- باقی ماندن بخشی از مواد غذایی در دهان
- احساس وجود توده در گلو
- کاهش وزن غیر منتظره
- بلع چندگانه(چند بار تلاش برای قورت دادن لقمه)
در صورت وجود اختلال بلع چیکار کنیم؟
اختلال بلع در شدت‌های مختلف ممکن است عوارض مختلفی برای فرد داشته باشد. یکی از عوارض شایع اختلال بلع آسپیراسیون مواد غذایی (ورود غذا به ریه) و در نتیجه آن عفونت ریه است که ممکن است باعث مرگ بیمار شود.
معمولا مراجعان وقتی با مشاوره خانواده توانمند صحبت می کنند می پرسند: خدمات گفتاردرمانی بزرگسالان چیست؟ آیا این خدمات شامل مشکلات بلع نیز می شود؟ درجواب باید گفت: بله در صورت مشاهده علائم اختلال بلع بهتر است هرچه سریعتر به گفتاردرمانگر متخصص در حیطه بلع مراجعه کنید. گفتاردرمانگر با ارزیابی دقیق و شناسایی اختلال در هریک از مراحل بلع، برنامه درمانی مناسب را برای فرد انتخاب و اجرا میکند.
اقدامات گفتاردرمانی برای مشکلات بلع
- انجام ورزش‌هایی برای تقویت عضلات دخیل در عملکرد بلع: با این هدف که ماهیچه‌ها برای همکاری با یکدیگر تمرین داده شوند تا بتوانند به بلع کمک کنند.
- درمان‌های جبرانی: ممکن است یک فرد مبتلا به اختلال بلع نیاز داشته باشد که بیاموزد بدن خود را در پوزیشن خاصی قرار دهد یا غذا را به گونه‌ای خاص در دهان بگذارد تا قادر باشد بهتر ببلعد.
- تغییر دادن رژیم غذایی: ممکن است گفتاردرمانگر از فرد بخواهد غذاها و مایعات معینی بخورد تا بلع آسان‌تر شود.
در موارد نادر، فردی که اختلال بلع شدید دارد ممکن است نیاز به یک لوله تغذيه NG Tube داشته باشد زیرا او قادر نیست غذا و مایعات کافی دریافت کند. گاهی نیز پس از گذاشتن انجی تیوب ( NG Tube) باز هم فرد قادر نیست طی مدت زمان کوتاهی قدرت بلع خود را بدست بیاورد و به زمان بیشتری نیاز داشته باشد که در این صورت پزشکان از PEG (لوله ای که مستقیما از روی شکم به معده وصل می‌شود) استفاده می‌کنند.
گفتاردرمانی در آپراکسی بزرگسالان
کنش پریشی گفتار(آپراکسی گفتار) یک اختلال ارتباطی عصب زاد و اختلال حرکتی گفتار می‌باشد. که در نتیجه‌ی نقص در طرح‌ریزی یا برنامه‌ریزی حرکات گفتاری می‌باشد. اغلب با اختلالاتی همچون گفتارفلجی یا زبان پریشی هم رویداد می‌باشد.
کنش پریشی یا آپراکسی اکتسابی گفتار یکی از اختلالاتی است که ممکن است نتیجه سکته مغزی، تومور مغزی، ضربه مغزی و… می باشد. کنش پریشی گفتار در بزرگسالان در نتیجه آسیب مغزی می‌باشد و شدت آن بستگی به سن فرد و وسعت آسیب مغزی تفاوت دارد.
علائم اختلال آپراکسی بزرگسالان
افراد آپراکسی معمولا علائم زیر را دارند:
آزمایش و خطا با تلاش و تقلا:
تلاش و تقلا کردن زمانی است که دهان تلاش میکند تا جایگاه مناسب برای تولید صدا را پیدا کند. زمانی که این آزمایش و خطا اتفاق می‌افتد صداها ممکن است طولانی‌تر یا با تکرار و یا بی صدا ادا شوند. بسیاری از بیماران ممکن است خودشان به تنهایی و به صورت غیرارادی صداها را کاملا درست و راحت بیان کنند. اما وقتی شخص دیگری از آنها این درخواست را بکند بیمار ممکن است با لب‌ها و دهانش شروع به تقلا برای یافتن جایگاه آن صدا بکند.
خود اصلاحی صداها:
بیماران از خطای گفتاری خود آگاه هستند و تلاش می‌کنند تا آنها را درست کنند. این شامل خرابگویی همخوان‌ها، واکه ها و جانشینی صداها می‌شود. افراد با کنش پریشی گفتار معمولا درک و فهم بالایی از گفتار دارند در مقایسه با توانایی آنها در بیان گفتار و این توانایی به آنها این امکان را می‌دهد تا برای خود اصلاحی تلاش بکنند.
ریتم، تکیه و آهنگ غیر طبیعی:
افرادی که از کنش پریشی گفتار رنج می‌برند خطاهای نواخت گفتار را نشان می‌دهند، که شامل زیر و بمی، سرعت و ریتم غیر طبیعی می‌باشد. این نواخت آسیب دیده باعث می‌شود که گفتار آنها سرعت خیلی بالا و یا خیلی پایین با مکث‌های زیاد داشته باشد. افراد با کنش پریشی گفتار معمولا تکیه هجاها را نادرست استفاده می‌کنند و گفتارشان حالت یکنواخت پیدا میکند.
خطاهای تولیدی بی ثبات:
تولید در این بیماران در کلمات و عبارات که نیاز به تنظیم و اصلاح تولیدی دارد و لب‌ها و زبان باید به صورت مداوم برای صداهای مختلف حرکت کنند، سخت خواهد شد. برای مثال کلمه baby نیاز به تنظیم تولیدی کمتری دارد نسبت به کلمه dog که نیازمند دو حرکت لب و زبان برای تولیدش است.
مشکل در شروع گفتار:
تولید گفته، یک فعالیت مشکل در افراد کنش پریشی گفتار است. خطاها در کلمات چند هجایی بیشتر هستند و افراد کنش پریشی گفتار، اغلب از هجاهای ساده و دامنه محدودی از همخوان‌ها و واکه‌ها استفاده می‌کنند.
روش درمان آپراکسی:
درست همان طور که یک ورزشکار باید عضلات خاصی را آموزش دهد تا آنها به درستی پاسخ دهند، یک گفتاردرمانگر نیز با شما همکاری خواهد کرد تا عضلات درگیر در گفتار شما را بازیابی کنید. این به معنی تمرین مکرر حرکات دهان است.
کلام آخر
گفتاردرمانی بزرگسالان چیست؟ یکی از سوالات رایج مراجعان سایت خانواده توانمند بود که در این مقاله به معرفی خدمات گفتاردرمانی بزرگسالان پرداختیم. در این مقاله خدمات گفتاردرمانی افراد مبتلا به پارکینسون، سکته مغزی، ام اس، آپراکسی معرفی شد. مراجعین بزرگسال گفتار درمانی پس از بهبود، عزت نفس‌شان افزایش پیدا میکند و در سایر حیطه‌های زندگی نیز در مسیر پیشرفت قرار می‌گیرند و می‌توانند یک زندگی خوب و پر از امید را دوباره تجربه کنند.
خدمات سایت خانواده توانمند
ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.
