کاردرمانی کودکانی راهی برای کسب پیش نیازهای مهم برای زندگی مستقل است. کودکان بانیازهای ویژه مانند کودکان اوتیسم، فلج مغزی،سندرم دان و…. متناسب با نیازشان به کاردرمانی ذهنی یا جسمی نیاز دارند. البته کاردرمانی کودکان تنها مختص کودکان استثنایی نیست. کودکان عادی نیز می توانند از خدمات کاردرمانی برای رفع اختلالات یادگیری، حافظه و بیش فعالی و اختلالات حسی  و… استفاده کنند.

کاردرمانی کودکان چه تاثیری در زندگی آنان دارد؟

کاردرمانگران با مراحل رشد جسمی و ذهنی کودکان آشنا هستند. اگر کودکی متناسب با سن شناسنامه ایش رشد نکند، عقب تر باشد، نیاز به خدمات کاردرمانی ذهنی و جسمی دارد. با استفاده از خدمات کاردرمانی کودک توانایی لازم برای انجام امور مختلف را کسب می کند. مثلا اگر در گفتار مشکل دارد کاردرمانگر او را ارزیابی می کند که آیا مشکل حافظه دارد یا نه؟ آیا مشکل توجه دارد؟  بعد از ارزیابی ها به او شیوه اصلاح و درمان را خواهد آموخت.

اگر کودک متناسب با سنش توانایی حرکتی ندارد، کاردرمانگر او را ارزیابی می کند مثلا اگر توانایی نشستن ندارد، او علل مختلف مانند حس تعادل، وضعیت استخوان و… را ارزیابی می کند. زمانی که ارزیابی تمام شد او شروع به برنامه ریزی درمانی می کند تا کودک توانایی لازم  برای نشستن را کسب کند.

کاردرمانی کودکان به آنان کمک می کند تا بتوانند متناسب با شرایطشان زندگی مستقلی داشته باشند.

اهداف کاردرمانی کودکان چیست؟

کاردرمانگران بعد از ارزیابی کودکان متناسب با نیاز آنان هدف گذاری می کنند. هدف مشترک در همه مداخلات کاردرمانی این است که فرد توانایی لازم برای زندگی مستقل را کسب کند.برخی از مهم‌ترین اهداف کاردرمانی را در ادامه بیان می‌کنیم:

• پیشگیری از الگوهای حرکتی اشتباه
• کم کردن هزینه‌های مربوط به ناتوانی و افراد معلول و جلوگیری از پیشرفت مشکلات آن‌ها
• تقویت حافظه
• افزایش قدرت تمرکز
• تقویت قدرت عضلانی
• آموختن برقراری ارتباط در اجتماع
• کاهش مشکلات حرکتی و جسمی افراد
• تقویت حس عمقی
• بهبود دامنه حرکتی بیمار و انجام تمرینات کششی
• بهبود واکنش‌های تعادلی و انعکاسی
• پیشگیری از ایجاد دفورمیتی‌های مفصلی
• ایجاد هماهنگی بین جسم و ذهن و تقویت آن
• کنترل رفلاکس‌های پاتولوژی تشخیص داده شده
• باز پس‌گیری توانایی‌های از دست رفته
• بهبود مهارت‌های درکی بیمار
• تقویت مهارت‌های بینایی و شنیداری
• ایجاد قدرت درک و حل مسائل مختلف در کودک
• ایجاد حس اعتماد به نفس
• بهبود مهارت‌های های عملکردی و شناختی
• ایجاد استقلال در انجام امور مختلف

برای محقق شدن اهداف کاردرمانی افراد باید در این مسیر با حوصله باشند. مسیر کاردرمانی طولانی است با یک جلسه و دو جلسه اهداف محقق نمی شوند

کاردرمانی چند نوع است؟

افراد به دلایل مختلف به کاردرمانی مراجعه می کنند. بعضی از افراد به دلیل مشکلات ذهنی و بعضی به دلیل مشکلات جسمی به کاردرمانی نیاز دارند. به همین دلیل کاردرمانی به دو حوزه ذهنی و جسمی تقسیم می شود. البته ممکن بعضی از افراد همزمان به کاردرمانی جسمی و ذهنی نیاز داشته باشند. در ادامه مقاله کاردرمانی جسمی و ذهنی را توضیح  می دهیم

کاردرمانی جسمی 

کاردرمانی جسمی با ارائه فعالیت‌های هدفمند به افراد کم توان و یا ناتوان کمک می‌کند تا بر مشکلات جسمی و حرکتی ایجاد شده فائق آمده و بتوانند از اندام‌های سالم خود به خوبی استفاده کند. تکنیک‌‌های مورد استفاده در برنامه کاردرمانی جسمی هر فردی، اختصاصی است و توسط کاردرمانگر تعیین می شود.

اهداف کاردرمانی جسمی کودکان

• تعدیل توان عضلانی
• کمک به مراحل رشد طبیعی کودک
• بهبود وضعیت تعادلی
• جلوگیری از رفلکس‌‌های غیر طبیعی
• تصحیح بدشکلی‌‌های مفصلی
• کاهش اختلالات جسمی مانند مشکلات راه رفتن، نشستن و ایستادن بطور صحیح 
• افزایش استقلال فردی و کاهش وابستگی به اطرافیان
• تقویت عضلات ضعیف شده با تکیه بر استفاده از آن
• کاهش اختلالات حسی
• ترمیم آسیب‌‌هایی که در اثر حوادث ناگهانی ایجاد شده‌اند.
• افزایش هماهنگی اندام‌ها
• افزایش هماهنگی سیستم عصبی

در ادامه به توضیح هر یک مراحل رشد و کاردرمانی کودکان مثل کاردرمانی راه رفتن یا نشستن کودکان؛ غلت زدن نوزاد و گردن گرفتن نوزاد و.. پرداخته ایم.

گردن گرفتن نوزاد

 گردن گرفتن نوزاد یکی از مراحل مهم برای آغاز حرکت کردن در او است.بعد از اینکه  کودک شیرخوار بتواند کنترل خوبی روی سرش داشته باشد، می‌تواند بنشیند، بچرخد و شروع به خزیدن کند. همچنین قبل از شروع خوردن غذاهای جامد، شیرخوار به کنترل خوب سر نیاز دارد. او باید قادر به نشستن باشد تا بتواند سر خود را ثابت نگه دارد و به درستی غذا بخورد.

غلت زدن نوزاد

غالبا سوالی که والدین از خانواده توانمند می‌پرسند این است که ما چگونه بفهمیم که نوزاد یا کودک ما کاردرمانی غلت زدن احتیاج دارد؟ چگونه بفهمیم که تمرینات کاردرمانی برای غلت زدن نوزاد روی بچه ما اثر بخش بوده؟  این‌ها سوالاتی است که والدین اغلب می‌پرسند و در بیشتر مواقع جواب کامل و درستی برای آن هم پیدا نمی‌کنند. ما یک مقاله کامل در مورد غلت زدن نوزاد نوشته ایم که شما میتوانید به آن مراجعه کنید و به تمامی سوالات پاسخ دهید.

نشستن کودکان

نشستن کودک به صورت مستقل یکی دیگر از مراحل رشدی مهم برای کودکان است که در حدود 6 ماهگی اتفاق می افتد. اما نشستن کودک به صورت مستقل به چه معناست؟ نشستن کودک به صورت مستقل زمانی است که کودک بدون کمک اطرافیان، بدون تکیه دادن به اجسام و لوازم و بدون استفاده از دست هایش بتواند به صورت نشسته تعادل خود را حفظ کند. اگر یک کودک در نشستن مشکل پیدا کند شما باید از  جلسات کاردرمانی برای نشستن کودک استفاده کنید.

ایستادن کودکان

ایستادن کودکان یکی دیگر از دغدغه های والدین است. یک کودک برای اینکه بتواند به صورت مستقل راه برود در ابتدا باید مهارت ابستادن را کسب کند. بعد از ایستادن می توان به راه رفتن او امیدوار بود. گاهی اوقات ممکن است کودک بنا به دلایل متفاوتی نتواند خوب بایستد. و این باعث نگران والدین میشود. برای همین، کاردرمانی برای ایستادن کودک و تمرین های که در آن وجود دارد یکی دیگر از راهکارهای کاردرمانی کودکان است. 

راه رفتن کودکان

 ما خانواده‌ها نقش پررنگی در راه رفتن کودکان داریم که اگر تو ایفای نقش‌مون خوب عمل نکنیم کاردرمانگران و هر متخصص دیگری به تنهایی نمی‌تواند کاری انجام بدهد. شما در مقاله جامع کاردرمانی کودکان برای راه رفتن می‌توانید بیشتر به این موضوع بپردازید.

برای مشکلات ذهنی کودکان کاردرمانی فایده دارد؟

شاید از خودتان بپرسید اگر کودک مشکل ذهنی داشته باشد آیا کاردرمانی برای او راهی دارد؟

باید گفت: بله کاردرمانی برای مشکلات ذهنی کودکان نیز راهکار دارد.  شما با استفاده از خدمات کاردرمانگران مجرب می توانید مشکلات ذهنی کودک خود را حذف یا کم کنید. در ادامه مقاله به طور مفصل درباره کاردرمانی ذهنی کودکان صحبت می کنیم.

رشد ذهنی کودکان

کاردرمانی ذهنی کودکان با هدف تقویت مهارت‌های شناختی مانند توجه، حافظه، ادراک، تفکر انتزاعی، حل مسئله، دستور پذیری، تحمل کاری، تصمیم‌گیری و قضاوت به کودکان و سایر افرادی که دچار مشکلاتی در این زمینه‌ها هستند ارائه می‌شود. کاردرمانگران ذهنی خدمات مختلفی را متناسب با نیاز افراد ارائه می می کنند از جمله:

• این حوزه تخصص از کاردرمانی در ایجاد و تقویت مهارت‌های ذهنی و درمان مشکلات ذهنی افراد بسیار کمک کننده است.
• کاردرمانگر با در نظر گرفتن ارتباط بین جسم و ذهن از روش‌های متفاوتی برای کمک به تقویت ارتباط بین این جسم و ذهن بهره می‌برد.
• شناسایی نقاط ضعف کودک در انجام فعالیت‌ها و بهبود توانایی‌های کودک در جهت افزایش استقلال در انجام امور عادی خود از اهداف مهم کاردرمانی ذهنی است.
• کاردرمانگر ذهنی با توجه به میزان بهره هوشی و توانایی‌های مراجعه کننده، تمرینات ویژه‌ای را تنظیم می‌کند و از متدهای درمانی متفاوتی بر حسب شرایط هر فرد استفاده می‌کند.
• افزایش تحریک پذیری حسی کودک می‌تواند به بهبود مهارت‌های ذهنی درکی وی کمک کند که این کار با استفاده از تکنیک‌های کاردرمانی ذهنی امکان پذیر است.
• تقویت مهارت های ارتباطی، بهبود مشکلات حسی و تقویت مهارت‌های ترسیمی و رشد نقاشی از جمله فواید کاردرمانی ذهنی هستند که با مراجعه به کلینیک کاردرمانی می‌توانید از آن‌ها بهره‌مند شوید.

در کاردرمانی از تکنیک‌های زیر استفاده می‌شود:

• رفتار درمانی
• بازی درمانی
• حرکت درمانی
• اتاق تاریک
• گروه درمانی
• نوروتراپی

هدف از انجام کاردرمانی کودکان چیست؟

هدف از به کارگیری این روش کاردرمانی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• افزایش مشارکت اجتماعی کودک
• انجام فعالیت‌های روزانه مثل غذا خوردن، لباس پوشیدن و … توسط خود کودک
• افزایش عملکرد تحصیلی کودک
• افزایش اعتماد به نفس
• افزایش تعامل کودک با همسالان
• افزایش مهارت بازی کردن
• بهبود پردازش حسی کودک
• ایجاد یکپارچگی حسی در کودک
• افزایش همکاری کودک با والدین و مربیان

چه کودکانی به کاردرمانی نیاز دارند؟

• فلج مغزی
• سندروم دان
• اوتیسم
• تومورهای مغزی و سایر سرطان‌ها
• آنومالی‌های کرانیوفاسیال (Craniofacial anomalies)
• ناتوانی در رشد
• ناتوانی‌های مربوط به یادگیری
• بیماری‌های ارتوپدیک
• شرایط عصبی عضلانی
• اختلالات تغذیه‌ای و بلع
• سایر شرایط پیچیده پزشکی

در ادامه با تاثیر کاردرمانی بر کودکان فلج مغزی، سندرم دان و همچنین کودکان اوتیسمی بیشتر آشنا خواهید شد.

کاردرمانی کودکان فلج مغزی

کاردرمانی یکی از رشته‌های تخصصی برای بهبود توانایی جسمی و ذهنی کودکان فلج مغزی و به عنوان اصلی‌ترین رشته توانبخشی برای بهبود تکامل فرایندهای رشدی در کودکان فلج مغزی شناخته می‌شود. نقش اصلی کاردرمانگران در فلج مغزی بالا بردن سطح آمادگی فیزیکی و به حداقل رساندن مشکلات جسمی و بهبود کیفیت زندگی کودکان فلج مغزی در جامعه است.

توانایی‌های عملکردی نظیر گردن گرفتن، چهار دست و پا رفتن سینه خیز رفتن، بلند شدن از حالت نشسته به ایستاده، راه رفتن با و یا بدون وسایل کمکی، تجویز وسایل کاردرمانی و غیره از اهداف کاردرمانی در فلج مغزی می‌باشد.

 رویکردهای کاردرمانی برای کودکان فلج مغزی

• متد ndt

این متد یکی از رویکردهای رایج مورد استفاده در کودکان فلج مغزی است. در این رویکرد با تمرکز بر  مشکلات و عوارضی که در اثر اسپاسم عضلانی یا عدم حرکت در فلج مغزی اتفاق افتاده است شرایط حرکتی کودک فلج مغزی را بهبود می‌بخشند.

• متد CIMT در فلج مغزی

این روش نیز یکی از روش‌های رایج در درمان فلج مغزی خصوصاً کودکان نوع همی پلژی است. که با محدود کردن حرکت در اندام قوی‌تر،نوعی اجبار در استفاده از اندام ضعیف را برای کودک ایجاد می‌کند.

• متد patterning

در این متد الگوها و وضعیت‌های خاصی را مثلاً روی دو زانو ایستادن در کودک ایجاد می‌کنیم و کودک در طول روز بارها و بارها باید این الگو را در خود ایجاد کند.

کاردرمانی کودکان سندرم دان

• کاردرمانی کودکان سندرم داون از راهکارهای موثر در توانبخشی این کودکان و کاهش مشکلات جسمی و ذهنی آن‌ها است.
• کاردرمانی کودکان سندرم دان کمک زیادی به بهبود عملکرد ذهنی و جسمی در کودکان مبتلا به این سندرم ژنتیکی می‌کند.
• کاردرمانی در این کودکان موجب افزایش چشمگیری مهارت‌های حرکتی می‌شود و به تخفیف عوارض ناشی از این سندرم کمک زیادی می‌کند. در ضمن تسریع و تسهیل مهارت‌های حرکتی در این کودکان یکی از مهم‌ترین اهداف کاردرمانی است.
• از آن جایی که روش‌های توانبخشی از جمله کاردرمانی هرچه سریع‌تر آغاز شوند نتایج بهتری به همراه خواهند داشت بهتر است کاردرمانی در سنین نوزادی برای کودک آغاز شود چرا که تاخیر در شروع توانبخشی موجب بروز اختلالات عملکردی شدید می‌شود.
• کاردرمانی کودکان سندرم داون سبب بروز و تقویت مهارت‌ها و توانایی‌های نهفته کودک شده و مشکلاتی همچون ضعف عضلانی، شلی عضلات و هیپوتونی را به حداقل می‌رساند.
• کودکان مبتلا به سندرم داون معمولا در استفاده از وسایل کوچک و ظریف دچار مشکل می‌شوند چرا که انگشتان آنها معمولا کوتاه‌تر از کودکان طبیعی است و این امر سبب بروز مشکلاتی برای آنها می‌شود، کاردرمانی با تکیه بر آموزش استفاده از این گونه وسایل به کودکان کمک می‌کند تا مشکلات کمتری داشته باشند.

فواید کاردرمانی سندرم داون

• بهبود و اصلاح الگوی راه رفتن
• تقویت عضلات
• جلوگیری از ضعف پیشرونده عضلانی
• بهبود هماهنگی اندام‌ها برای حرکت طبیعی
• جلوگیری از ایجاد الگوهای غلط حرکتی
• تقویت همزمان عضلات تنه و لگن برای کمک به نشستن بطور صحیح
• تخفیف و از بین بردن نقایص و ضعف‌های جسمی
• آموزش صحیح نشستن، ایستادن و راه رفتن و …
• تقویت عضلات جهت بهبود رشدی- حرکتی کودکان سندرم داون

 کودکان اوتیسمی

کاردرمانی اوتیسم برای کمک به توانبخشی این کودکان و داشتن زندگی با بالاترین کیفیت نسبت به شرایط موجود ارائه می‌شود، کاردرمانگران با در نظر گرفتن توانایی‌ها و نیازهای جسمی، اجتماعی، عاطفی، حسی و شناختی در این کودکان برنامه توانبخشی منحصر بفردی را تنظیم می‌کند.

• کاردرمانگر برای ایجاد مهارت‌هایی در نوشتن دست، مهارت‌های حرکتی ظریف و مهارت‌های زندگی روزمره در این کودکان تلاش می‌کند.
• کاردرمانی کودکان اوتیسم برای ارتقا، حفظ و توسعه مهارت‌های مورد نیاز کودکان اوتیسم برای بهبود عملکرد تحصیلی برنامه‌های خاصی را در نظر می‌گیرد.
• مبتلایان به اوتیسم اغلب در برقراری ارتباط و تعامل با سایر افراد مشکل دارد. علایق، فعالیت‌ها و مهارت‌های بازی آنها محدود است. کاردرمانی کودکانی اوتیسم به آنان کمک می‌کند تا با تقویت مهارت‌ها مشکل کمتری را تجربه کنند و تا جای ممکن مانند کودکان طبیعی زندگی کنند.
• کاردرمانگران ممکن است استراتژی‌های مختلفی را با هم ترکیب کنند و به کودک کمک کند تا بهتر به محیطش واکنش نشان دهد.
• هدف کلی کاردرمانی کودکان اوتیسم، بهبود کیفیت زندگی خود در خانه و مدرسه است. درمانگر به ایجاد ، حفظ و بهبود مهارت‌ها کمک می‌کند تا افراد مبتلا به این اختلال بتوانند تا حد امکان استقلال داشته باشند.

فواید کاردرمانی برای کودکان اوتیسم

• افزایش قدرت یادگیری
• افزایش اعتماد بنفس
• افزایش استقلال در انجام امور فردی
• تقویت مهارت‌ها در تعامل اجتماعی
• کاهش اختلالات پردازش حسی
• بهبود توجه و تمرکز

7 مزیت کاردرمانی برای کودکان 

کاردرمانی کودکان مزیت های بسیاری دارد که در اینجا به موارد مهم اشاره می کنیم:

1.کسب مهارت های پیش نیاز رشد

کاردرمانی می‌تواند به کودکانی که علائم تاخیر در رشد را دارند، کمک کند. به عنوان مثال، اگر کودک 1 ساله شما هنوز نمی‌خزد یا اگر کودک 2 ساله شما نمی‌تواند پیوسته راه برود، بهتر است به کاردرمانی کودکان مراجعه کنید تا از مشکلات بعدی جلوگیری نمایید.

2.تقویت مهارت‌های حرکتی ظریفی

 برخی کودکان با مهارت‌های که به قدرت، کنترل و مهارت عضلات کوچک دست نیاز دارد، دست و پنجه نرم می‌کنند. کودکانی که در مهارت‌های حرکتی ظریف مشکل دارند در کارهای مانند استفاده از قیچی، نقاشی، نخ کردن مهره و استفاده از وسایل و ابزارها نیز با مشکل روبه رو می‌شوند. اگر به مشکلات مهارت‌های حرکتی ظریف پرداخته نشود، کودکی که در این زمینه تاخیر و یا مشکل دارد ممکن است در انجام کارهای اساسی مانند نوشتن و استفاده از  کامپیوتر نیز مشکل پیدا کند.

3.تقویت مهارت‌های حرکتی درشت

کاردرمانی می‌تواند به کودکانی که  در مهارت‌های  حرکتی درشت ( که گروه های اصلی و بزرگ عضلانی را شامل می‌شوند) مشکل دارند، کمک کند. که از جمله این مشکلات میتوان به  به تعادل، قدرت، استقامت و هماهنگی، توانایی در بالا رفتن و یا پایین آمدن از پله‌ها، راه رفتن، لی لی کردن، گرفتن و پرتاب کردن توپ و…اشاره کرد.

4.یکپارچه سازی اختلالات حسی

کودکان مبتلا به اختلالات پردازش حسی می‌توانند از کاردرمانی بهره‌مند شوند. اگر به نظر می‌رسد فرزند شما در برخورد با لمس، چشیدن، صدا یا بو بسیار واکنش نشان می‌دهد، این یک علامت رایج است که نشان می‌دهد ممکن است دچار مشکلات پردازش حسی باشد و به کاردرمانی نیاز دارد البته کودکانی که دارای مشکلات پردازش حسی هستند، ممکن است حساسیت کمتری نیز نشان دهند که با حرکت مداوم به اطراف و یا لمس مداوم همه چیز، همراه است.

5.تقویت توجه و تمرکز کودک

 با کاردرمانی،پرورش توانایی درونی کودک‌تان (آنها یاد می‌گیرند که چگونه بنشینند و برای مدت طولانی در آن محیط بمانند.)هنگام پردازش حسی رشد بهتری پیدا می‌کنند. زیرا همه چیز در محیط فرزند شما (به عنوان مثال صداها، جنبه‌های بصری، بو و…) بر توانایی آنها در تمرکز و تنظیم بدن آنها تاثیر می‌گذارد، بنابراین با کاردرمانی کودکان، می‌توان این مشکل را حل کرد.

6.تقویت مهارت های اجتماعی 

کاردرمانی کودکان به آنان کمک کند تا کودک در زندگی خود با دیگران ارتباط برقرار کند.  کاردرمانی کودکان به آنان کمک میکند که با محیط سازگار شوند مهارت‌های ارتباطی خود را ارتقا دهند

7. انجام مستقل فعالیت روزمره

کاردرمانی کودکان به آنان می‌آموزد که چگونه با دقت و برنامه‌ریزی مهارت‌های لازم مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و… را انجام دهند.

سخن آخر ..

اگر سرعت بهبود عملکرد کودک‌تان آهسته است، دلیل بر آن نیست که پیشرفت نخواهد کرد. بلکه باید فرآیند درمان را به طور مستمر پیگیری نمایید و از به نتیجه رسیدن آن اطمینان داشته باشید. در صورت نیاز به مشاوره می توانید با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

خانواده توانمند به خانواده‌های کودکان با نیازهای ویژه چه کمکی می‌کند؟

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت  زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند.