بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی : در گذاشته ای نه چندان دور، کار روزانه مردان و زنان و حتی کودکان پایان ناپذیر به نظر می رسید، کوشش و تلاش برای بقا، آن چه شدید بود که توجه به بازی، هدر دادن وقت تلقی می شد.
اما امروزه با پیشرفت های چشم گیر در علم روانشناسی و علوم تربیتی و همچنین استفاده از جنبه های آموزشی و تربیتی بازی، عقیده و نظر عمومی نسبت به این فعالیت انسان تغییر کرده است.
اطلاعات فراوانی که امروزه بدن انسان و چگونگی رشد و تکامل آن به دست آورده ایم، بیش از پیش ضرورت بازی را برای کودکان روشن کرده است.
صرف نظر از مسائل فوق، خواه کودکان اجازه بازی داشته باشد و یا نداشته باشند، به هر حال خود را با بازی مشغول می کنند.
در حقیقت بازی برای کودک، مانند نفس کشیدن، امری طبیعی و از ضروریات رشد است آنچه از دید بزرگترها صرفا سرگرمی و بازی تلقی می شود، از دیدگاه کودکان نوعی فعالیت است که برای انجام آن کودک حتی تحمل مشکلاتی را بر خود هموار می کند.
دختر بچه ای که در کمال صبر و شکیبایی سعی می کند تا پیراهن عروسکش را تنش کند و یا پسر بچه ای که با زحمت زیاد سعی در حفظ تعادل خود در هنگام عبور از یک لبه بلند دارد، هر دو احتمالا اگر مورد سوال قرار گیرند، خواهند گفت که بازی می کنند، ولی در حقیقت فعالیتی را دنبال می کنند که می تواند در زندگی آینده آن ها گامی به سوی رشد تلقی گردد.
توضیحاتی درباره بازی درمانی
بازی درمانی ، روشی است که به یاری کودکان پرمشکل می شتابد، تا بتوانند مسائل خود را به دست خویش حل کنند و در عین حال نشان دهنده این واقعیت است که بازی برای کودک همانند یک وسیله طبیعی است، با این هدف که او بتواند، خویشتن و همچنین ویژگی های درون خود را بشناسد و تا احساسات آزار دهنده و مشکلات درون خود را از طریق « بازی » بروز دهد و آن ها را به نمایش بگذارد.
همانند آن گونه از درمان ها که افراد بزرگ سال از طریق « سخن گفتن » مشکلات خود را بیان می کند.
بازی درمانی یکی از روش های موثر در درمان مشکلات رفتاری و روانی کودکان است و به طور کلی نقش موثری در رشد کودک دارد و در خلال بازی می توان به بسیاری از ویژگی ها، مسائل و رشد کودک پی برد.
بازی های کودکان متفاوت است و نوع ویژگی هایی هم که خود ظاهر می سازند، با یکدیگر تفاوت دارد، هر چند نوع بازی ها در گروه های سنی و بچه های گروه سنی مشترکاتی دارد، اما نوع شرکت کودک در بازی اهمیت ویژه دارد.
درمانگر، در واقع از موقعیت بازی برای ایجاد ارتباط با کودک استفاده می کند تا با تلاش به تخلیه هیجانی او حل و فصل مشکلات او در زندگی عادی اش بپردازد.
انواع بازی درمانی
-
بازی درمانی مستقیم
در این نوع بازی، درمانگر باید رفتاری صبورانه و در محدود واقعیت ها داشته باشد وبه هدف بازی ونحوه استفاده کودک از آن توجه نماید. بدین منظور درمانگر ممکن است برحسب مورد وتشخیص خود، شریک دربازی باشد ویا جزئی ازتمایش نمادین (سمبولیک) ویا اصلا یکی از شخصیت های بازی کودک باشد.
-
بازی درمانی غیرمستقیم
در این روش درمانگر در تعیین نوع بازی و کیفیت آن دخالتی نداشته و همه چیز بر عهده کودک گذاشته می شود، با این شیوه احساسات کودک پدیدار می شود و کودک بی واسطه با آن روبه رو می گردد، با این شیوه او می آموزد که احساسات و عواطف رفتار خود را مهار کند و آنچه را که موجب رنج وی می گردد به کنار افکند و در واقع به سبک سازی یا تضعیف عاطف برسد.
اصول بازی درمانی
اسکلاین در سال 1982 اصول پایه ای را برای اجرای روش بازی درمانی معرفی می کند او معتقد است بدون رعایت این اصول رابطه و شرایط اولیه برای بازی درمانی ایجاد نخواهد شد.
درمانگر باید به توسعه یک رابطه گرم و دوستانه با کودک بپردازد این رابطه اهمیت شایان توجهی بر موثر بودن این روش خواهد داشت.
شاید درمانگر ناچار شود برای ایجاد چنین رابطه ای ویژگی هایی را در موقعیت بازی بپذیرد، همانطور که در شیوه های روان درمانی بزرگ سالان ایجاد رابطه مفید بسیار ضروری و در واقع اساس کار است.
در بازی درمانی کودکان نیز ایجاد چنین رابطه ای گام اول در شروع درمان است و بدون آن هیچ پیشرفتی در کار درمان به وجود نخواهد آمد.
درمانگر باید پذیرش بدون قید و شرط از کودک داشته باشد به عبارتی کودک بدون در نظر گرفتن ویژگی ها خوب و بدی که دارد یا کارهای خوب و بدی که انجام می دهد، باید مورد پذیرش قرار بگیرد.
توضیحاتی درباره اصول بازی درمانی
عکس این حالت زمانی اتفاق می افتد که درمانگر، والدین یا اطرافیان به کودک چنین می گویند:
چون این کار بد را انجام دادی دیگر دوستت ندارم. گفتن چنین مطالبی به کودک یا ایجاد شرایطی که چنین پیغامی را به کودک برساند، در کودک احساس پذیرش بدون قید و شرط را خدشه دار می سازد.
کودک لازم است احساس کند او را بدون درنظر گرفتن کارهایش دوست دارند، او موجودی ارزشمندی است و اگر تنبیهی اتفاق می افتد، چون کاری که توسط او انجام گرفته زشت بوده و نه شخصیت او.
براین اساس درمانگر تلاش می کند درطول جریان بازی درمانی چنین احساسی را در کودک زنده کند.
باید شرایط و موقعیتی حاکی از احساس آزادی برای کودک به وجود بیاید. درمانگر این کار را با کنار گذاشتن روش ها محدود کننده سخت گیرانه انجام می دهد تا کودک احساس آزادی کند.
این آزادی، آزادی در عمل و رفتار و همچنین آزادی در احساس را شامل می شود، به طوری که بتواند احساسات خود را بدون احساس محدودیت ظاهر سازد به عنوان مثال در یک جلسه بازی درمانی ،کودک آن قدر آزادی احساس می کند که عروسک کوچکی را که نمادی از برادر کوچکتر اوست، مفصل کتک بزند.
مواردی که درمانگر به بازي درماني اهمیت می دهد:
درمانگر به توانایی های کودک اهمیت می هد و تلاش می کند و در فرصت های مناسب از آنها برای حل مشکل استفاده کند.
درمانگر برای این کار باید تلاش زیادی در جهت شناخت کودک و به ویژه توانایی های او انجام دهد و زیرکارانه از این توانایی ها به نفع کودک استفاده کند به عبارتی به صورت فعالانه ای کودک را در جریان درمان شرکت می دهد و با تاکید بر مهارتهای او، او را به طور مسئولانه در جربان درمان هدایت می کند.
در شرایطی که در جریان بازی درمانی ایجاد می شود، بیشترین نقش اولیه را کودک ایفا می کند.
کودک شرایط بازی را می سازد و بازی درمانگر به عنوان هدایت کننده و تفسیر کننده، روش های او را پیگیری می کند.
درمانگر هیج نوع بازی و شرایطی را به کودک القا نمی کند و او را آزاد می گذارد تا به بازی بپردازد و خود هوشیارانه بازی او را مورد بررسی قرار می دهد و از آن برای درمان کودک استفاده می کند.
درمانگر تلاش می کند که فرآیند درمان را سرعت ببخشد بازی درمانی به صورت تدریجی ادامه و گسترش می یاید تا به نتیجه مورد نظر برسد.
در کنار آزادی و اختیار عمل که کودک در جریان بازی دریافت می دارد، محدودیت هایی تنها با هدف نزدیک سازی درمان به دنیای واقعی اعمال می شود و توجه کودک را به مسولیت خود و احساسات خود جلب می نماید.
موقعیت مناسب برای بازی درمانی
بازی درمانی معمولا در کلینیک های مشاوره و درمانی که مجهز به اتاق بازی کودک است، انجام می گیرد.
در این اتاق ها فضای مناسب و اسباب بازی ها مناسب برای بازی قرار داده می شود اما در هر حال بازی درمانی را در هر مکانی که مجهز به یک سری وسایل مورد نیاز برای بازی باشد که رفتار عمل کودک را محدود ننماید، می توان انجام داد.
این روش گاه در مهد کودک ها و مدارس نیز ممکن است انجام شود.
کدام اختلالات با روش بازي درماني درمان می شود؟
انواع اختلالاتی را که ریشه در احساسات و هیجانات کودک، سازگاری او با محیط و غیره دارد، می توان با این روش درمان کرد.
افسردگی کودکان، ترس های کودکان، مشکلات رفتاری که ریشه اضطرابی دارد، شب ادراری، ناخن جویدن، دروغ گفتن، پرخاشگری و غیره را می توان با استفاده از این روش درمان کرد.