موضوع این مقاله درباره بازی درمانی است. بازی درمانی راهی شناخت نقاط قوت و وضعف کودکان عادی و بانیازهای ویژه است. خانواده ها از طریق نوع بازی کودکانشان می توانند به نقاط قوت و ضعف او پی ببرند. در صورت شناخت نقاط ضعف او  در بازی مثلا به هنگام بروز عصبانبت، پرخاشگری، عدم تمرکز، بیش فعالی، لجبازی و… می توانند از خدمات بازی درمانی استفاده کنند. با استفاده از خدمات بازی درمانی کودکان می توانند نقاط ضعفشان را از طریق بازی حذف یا اصلاح کنند.

اگر خانواده ها به موقع مشکلات کودکان خود را شناسایی بکنند از خدمات بازی درمانی میتوانند برای حل مشکلات مختلف کودکان دلبندشان استفاده کنند.

مادر ناآگاه

مادری با سایت خانواده توانمند تماس گرفت و گفت:

پسرم امسال کلاس دوم هست خیلی شلوغه!!!

معلمش میگه  نظم کلاس رو همه اش به هم میزنه، بچه ها رو هول میده!!!

از بچگی همین شکلی بود من همیشه عزا میگرفتم وقتی باهاش مهمونی میرفتم!!!

یه وسیله سالم تو خونه ندارم!!!

همه اش روی اپن بود!!!

من فکر می کردم خیلی شیطونه!!!

معلمش میگه: بیش فعالی داره!!!

کلاس اول به زور تو خونه باهاش کار می کردم!!!

آموزشم آنلاین بود همه مشق هاشو خودم می نوشتم!!!

حالا امسال که حضوری شده  معلمش میگه باید ببرم دکتر!!!

بچه رو خیلی کتک می زدم!!!

الهی بمیرم ندونسته وسایل میشکوند ولی من نمی دونستم همه اش می زدمش!!!

الان چیکار کنم؟

دیر نیست؟

مشاور سایت خانواده توانمند از مادر پرسید: نسبت به نوع بازیش حساس نبودید؟

مادرش گفت: نه من چون بچه های خواهرمم شلوغ بودم گفتم طبیعیه!!1

معلمش میگه: اصلا توجه و تمرکز نداره!!!

کاش دقتم بهش زیاد بود!!!

انقد اذیتش نمی کردم!!!

مشاور سایت خانواده توانمند گفت: بهتره پیش پزشک ببرید و احتمالا علاوه بر دارو درمانی نیاز به خدمات توانبخشی مثل کاردرمانی و بازی درمانی باشه!!!

خدمات کاردرمانی  و بازی درمانی زمینه توانمند سازی این بچه ها رو فراهم میکنه و…

این تنها یک نمونه بود!!!

نقش بازی در زندگی کودکان

 بازی برای کودکان، مانند نفس کشیدن، امری طبیعی و از ضروریات رشد آن‌ها است. اگرچه ممکن است بعضی از بزرگترها این نوع فعالیت فرزندان‌شان را صرفا یک سرگرمی بدانند،اما از دیدگاه کودکان نوعی هیجان و کار است که برای انجام آن حتی تحمل مشکلاتی را بر خود هموار می‌کند.

برای مثال دختر بچه‌ای که در کمال صبر و شکیبایی تلاش می‌کند تا پیراهن عروسکش را تنش کند و یا پسر بچه‌ای که با زحمت زیاد سعی در حفظ تعادل خود در هنگام عبور از یک لبه بلند دارد، هر دو  اگر مورد سوال قرار گیرند، خواهند گفت که بازی می‌کنند، ولی در حقیقت فعالیتی را دنبال می‌کنند که می‌تواند در زندگی آینده آن‌ها گامی بزرگ برای رشد و ترقی‌شان باشد.

بی تفاوت خانواده ها به بازی بچه ها

متاسفانه بعضی از خانواده‌ها نسبت به رفتار کودکان در دوران بازی کودکانه بی‌تفاوت هستند. چرا که آن را فقط یک رفتار کلیشه‌ای می‌دانند که هر بچه در دوران کودکی از خود برای بازی نشان می‌دهد.

 به احتمال زیاد حتما شنیده‌اید که اغلب والدین این گفته همیشگی را می‌گویند که “بچه و بازی”! اما نسبت به اینکه آنها چه بازی انجام می‌دهند و از خود چه رفتاری در مواجه با مسائل و دغدغه‌ها و چالش‌ها بروز می‌دهد بی‌اهمیت هستند. 

در صورتی که به جرات می‌توان گفت که بازی‌ها بهترین روش برای ساختن یک شخصیت مستقل و خودکفا از کودک است. زمانی که شما کارت پازل و یا جورچین برای کودک خودتان تهیه می‌کنید و از آنها می‌خواهید که با آن وسایل بازی کنند در واقع از آنها خواسته‌اید که مسائلی که با آن روبرو شده‌اند را خودشان حل کنند. 

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که کودکان باید در همان ابتدای زندگی خودشان یاد بگیرند قدرت حل مسئله است. برای مثال زمانی که شما از کودکتان می‌خواهید که پازل را مرتب کند در بیشتر مواقع او شروع می‌کند به گفتن غرهای مثل “من نمیتونم این رو درست کنم” “مامان؛ بابا آخه این خیلی سخته” من چه جوری درستش کنم” . اینجا کودک به دنبال فرار کردن از حل مسئله است و به دنبال این است تا یک نفر دیگر مسائل او را حل کند.

اگر خانواده ها به بازی های کودکان دلبندشان توجه کنند با نقاط قوت و ضعف کودکان خود بهتر آشنا می شوند. با شناخت بهتر کودک بهتر می توانند بستر رشد او را فراهم کرد. اما بی توجه والدین به بازی کودکان می توانند او را در آینده با چالش های بسیاری روبه رو کند.

بازی درمانی چیست؟

 با استفاده از خدمات بازی درمانی کودکان می آموزند مشکلاتشان را شناسایی و راهکاری برای آن بیابند. از طریق بازی کودکان خود واقعی شان را بدون سانسور نشان می دهند. او با بازی درمانی می تواند خویشتن و همچنین ویژگی‌های درون خود را بشناسد و احساسات آزار دهنده و مشکلات درون خود را از طریق « بازی » بروز می دهد و آن‌ها را به نمایش بگذارد.

بازی درمانی یکی از روش‌های موثر در درمان مشکلات رفتاری و روانی کودکان است. به طور کلی نقش موثری در رشد کودک دارد و در خلال بازی می‌توان به بسیاری از ویژگی‌ها، مسائل و رشد کودک پی برد.

بازی‌های کودکان؛ متفاوت است و همچنین نوع ویژگی‌هایی که از خود ظاهر می‌سازند با یکدیگر تفاوت دارد. اگرچه نوع بازی‌ها در گروه‌های سنی مختلف مشترکاتی دارد اما نوع شرکت کودک در بازی اهمیت ویژه دارد. یک درمانگر خوب در تلاش است تا از موقعیت بازی برای ایجاد ارتباط با کودک استفاده کند تا با این‌کار به تخلیه هیجانی و حل‌ و فصل مشکلات کودکان در زندگی عادی کمک کند. بازی درمانگر  از انواع روش و تجهیزات بازی درمانی در جلسات استفاده می کند.

 استفاده از تکنیک های بازی درمانی در مسیر آموزش و توانبخشی کودکان راهی برای برقراری ارتباط با آنان است. درمانگران حوزه های مختلف آموزش و توانبخشی کودکان عادی و بانیازهای ویژه برای انجام تمرینات خود نیاز به مداخلات بازی وار دارند تا کودک با انگیزه وارده مسیر توانمندسازیش شود.

از تکنیک های بازی درمانی معمولا گفتاردرمانگران و کاردرمانگران در موارد مختلف از جمله مشکلات ذهنی، حسی، جسمی، گفتاری و ارتباطی استفاده می کنند.

روش های متداول بازی درمانی

معمولا بازی درمانگران در جلسات بازی درمانی از بازی درمانی مستقیم و بازی درمانی غیرمستقیم استفاده می کنند. در ادامه به توضیح هر دو روش می پردازیم.

بازی درمانی مستقیم

در این نوع بازی، درمانگر باید رفتاری صبورانه و در محدود واقعیت‌ها داشته باشد و به هدف بازی و نحوه استفاده کودک از آن توجه نماید. بدین منظور درمانگر ممکن است برحسب مورد و تشخیص خود، شریک در بازی باشد و یا جزئی  از نمایش نمادین (سمبولیک) و یا اصلا یکی از شخصیت‌های بازی کودک باشد.

بازی درمانی غیرمستقیم

در این روش درمانگر در تعیین نوع بازی و کیفیت آن دخالتی نداشته و همه چیز بر عهده کودک گذاشته می‌شود. با این شیوه احساسات کودک پدیدار می‌شود و کودک بی‌واسطه با آن روبه‌رو می‌گردد. با این شیوه او می‌آموزد که احساسات و عواطف رفتار خود را مهار کند و آنچه را که موجب رنج وی می‌گردد به کنار افکند و در واقع به سبک سازی یا تضعیف عاطفه برسد.

اصول بازی درمانی برای کودکان

اسکلاین در سال ۱۹۸۲اصول پایه‌ای را برای اجرای روش بازی درمانی معرفی می‌کند. او معتقد است بدون رعایت این اصول رابطه و شرایط اولیه برای بازی درمانی ایجاد نخواهد شد. درمانگر باید به توسعه یک رابطه گرم و دوستانه با کودک بپردازد این رابطه اهمیت شایان توجهی بر موثر بودن این روش خواهد داشت. شاید درمانگر ناچار شود برای ایجاد چنین رابطه ای ویژگی هایی را در موقعیت بازی بپذیرد، همانطور که در شیوه های روان درمانی بزرگ سالان ایجاد رابطه مفید بسیار ضروری و در واقع اساس کار است.

در بازی درمانی کودکان نیز ایجاد چنین رابطه‌ای گام اول در شروع درمان است و بدون آن هیچ پیشرفتی در کار درمان به وجود نخواهد آمد. درمانگر باید پذیرش بدون قید و شرط از کودک داشته باشد. به عبارتی کودک را بدون در نظر گرفتن ویژگی‌ها خوب و بدی که دارد یا کارهای خوب و بدی که انجام  می‌دهد، باید مورد پذیرش قرار بگیرد.

پذیرش بی قید کودک 

عکس این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که درمانگر، والدین یا اطرافیان به کودک چنین می‌گویند:

چون این کار بد را انجام دادی دیگر دوستت ندارم!!!

گفتن چنین مطالبی به کودک یا ایجاد شرایطی که چنین پیغامی را به  کودک برساند، در کودک احساس پذیرش بدون قید و شرط را خدشه‌دار می‌سازد.

کودک لازم است احساس کند او را بدون درنظر گرفتن کارهایش دوست دارند، او موجودی ارزشمندی است و اگر تنبیه‌ی اتفاق می‌افتد، چون کاری که توسط او انجام گرفته زشت بوده و نه شخصیت او.

براین اساس درمانگر تلاش می‌کند درطول جریان بازی درمانی چنین احساسی را در کودک زنده کند. باید شرایط و موقعیتی حاکی از احساس آزادی برای کودک به وجود بیاید. درمانگر  این کار را با کنار گذاشتن روش‌ها محدود کننده سخت گیرانه انجام می‌دهد تا کودک احساس آزادی کند.

این آزادی، آزادی در عمل و رفتار و همچنین آزادی در احساس را شامل می‌شود، به طوری که بتواند احساسات خود را بدون احساس محدودیت ظاهر سازد به عنوان مثال در یک جلسه بازی درمانی، کودک آن قدر آزادی احساس می‌کند که عروسک  کوچکی را که نمادی از برادر کوچکتر اوست، مفصل کتک بزند.

نقش نقاط قوت کودکان در جلسات بازی درمانی

درمانگر به توانایی‌های کودک اهمیت می‌هد و تلاش می‌کند و در فرصت های مناسب از آنها برای حل مشکل استفاده کند. درمانگر برای این کار باید تلاش زیادی در جهت شناخت کودک و به ویژه توانایی‌های او انجام دهد. زیرکارانه از این توانایی‌ها به نفع کودک استفاده کند. به عبارتی به صورت فعالانه‌ای کودک را در جریان درمان شرکت می‌دهد. با تاکید بر مهارت‌های او، او را به طور مسئولانه در جربان درمان هدایت می‌کند.

در شرایطی که در جریان بازی درمانی ایجاد می‌شود، بیشترین نقش اولیه را کودک ایفا می‌کند. کودک شرایط بازی را می سازد و بازی درمانگر به عنوان هدایت کننده و تفسیر کننده، روش‌های او را پیگیری می‌کند. درمانگر هیج نوع بازی و شرایطی را به کودک القا نمی‌کند و او را آزاد می‌گذارد تا به بازی بپردازد و خود هوشیارانه بازی او را مورد بررسی قرار می‌دهد و از آن برای درمان کودک استفاده می‌کند.

درمانگر تلاش می کند که فرآیند درمان را سرعت ببخشد. بازی درمانی به صورت تدریجی ادامه و گسترش می‌یاید تا به نتیجه  مورد نظر برسد. در کنار آزادی و اختیار عمل که کودک در جریان بازی دریافت می دارد، محدودیت هایی تنها با هدف نزدیک سازی درمان به دنیای واقعی اعمال می شود و توجه کودک را به مسولیت خود و احساسات خود جلب می نماید.

برای بازی درمانی کجا مراجعه کنیم؟

بازی درمانی معمولا در کلینیک‌های مشاوره و درمانی که مجهز به اتاق بازی کودک است؛ انجام می‌گیرد. در این اتاق‌ها فضای مناسب و اسباب بازی‌ها مناسب برای بازی قرار داده می‌شود. در هر حال بازی درمانی را در هر مکانی که مجهز به یک سری وسایل مورد نیاز برای بازی باشد که رفتار عمل کودک را محدود ننماید، می‌توان انجام داد. این روش گاه در مهد کودک‌ها و مدارس نیز ممکن است انجام شود.

کدام اختلالات با روش بازی درمانی درمان می‌شود؟

انواع اختلالاتی را که ریشه در احساسات و هیجانات کودک، سازگاری او با محیط و غیره دارد را می‌توان با این روش درمان کرد. با استفاده از بازی های کودکانه می توان بسیاری از مهارت های اجتماعی و زندگی از جمله کنترل لجبازی، اضطراب، پرخاشگری  را به آنان آموخت. از بازی های مناسب می توان برای درمان اختلالات مثل اختلال دیکته نویسی، بیش فعالی، خجالتی بودن کودکان استفاده کرد.

استفاده از خدمات بازی درمانی محدودیت ندارد همه کودکان از جمله کودکان اوتیسم، فلج مغزی،نابینا، ناشنوا، سندرم دان، کم توان ذهنی  کودکان عادی می توان استفاده کرد.برای درمان انواع اختلالات  می توانید از یک بازی درمانگر مشورت بگیرید تا کودکی توانمند تربیت کنید.

تاثیر بازی درمانی بر کودکان ناشنوا و کم شنوا

بازی ابزاری مهم ضروری و برای کودکان است؛ چرا که کودک با بازی دنیای درونی خود، احساسات و هیجاناتش را بیان می‌کند و تمرینی برای مهارت‌های اجتماعی و تقویت حواس و روحیه‌ی همکاری است.

کودکان ناشنوا هم از این قاعده مستثنا نیستند و به بازی نیاز دارند. بازی‌هایی که برای کودکان ناشنوا و به‌ویژه “کم شنوایی” مناسب است بیشتر بازی‌هایی هستند که بچه‌ها را از طریق قوه‌ی شنیداری درگیر کنند.

این موضوع برعکس آن چیزی است که خانواده‌ها فکر می‌کنند. چنین بازی‌هایی کمک می‌کند تا در کودکان کم‌شنوا میزان شنوایی تقویت و آموزش زبان برای آن‌ها تسهیل شود.

بهتر است از همان نوزادی برای کودک داستان و شعر بخوانیم، البته به صورتی‌که کودک چهره‌ی ما را ببینند تا تعامل مثبتی بین والد و کودک شکل بگیرد.همچنین بازی با عروسک‌ها و بازی‌هایی که نقش‌پذیری اجتماعی را تقویت می‌کنند یا نمایش عروسکی هم پیشنهاد می‌شود.

از سوی دیگر می‌توانیم از کودک بخواهیم در قالب بازی داستانی را برای ما تعریف کند تا بتواند هیجانات و احساساتش را بیان کند. تقلید احساسات مختلف از دیگر بازی‌های پیشنهادی برای کودکان ناشنوا است. کودکان ناشنوا در شناسایی هیجانات خودشان و دیگران مشکل دارند. برای مثال از صورتک‌های خندان، عصبانی و … می‌توانید برای توضیح هیجان‌ها و نام‌گذاری و معرفی آن‌ها به کودکان کمک بگیرید. تمامی این موارد با هم روی” کم شنوایی یا ناشنوایی در کودکان” تاثیر شگفت انگیزی می‌گذارد.

سخن آخر 

در این مقاله به اهمیت بازی درمانی پرداختیم. روش های متداول بازی درمانی معرفی شد. اصول بازی درمانی از جمله پذیرش بی قید کودک به طور مفصل بیان گردید. اثرات بازی درمانی برای کودکان ناشنوا و کم شنوا  ارائه گردید. اگر نیاز به خدمات بازی درمانی و مشاوره ای دارید حتما با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.