موضوع این مقاله درباره تاثیر بازی درمانی بر کودکان با نیازهای ویژه است. بسیاری از والدین کودکان بانیازهای ویژه برای انواع اختلالات فرزندانشان علاوه بر خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی از خدمات بازی درمانی نیز استفاده می کنند.

تاثیر بازی درمانی بر کودکان با نیازهای ویژه

کودکانی که مهارت اجتماعی مطلوبی دارند و مشکلات رفتاری عمده‌ای ندارند، در ایجاد رابطه با همسالان و یادگیری در محیط آموزشی موفق تر از کودکانی هستند که فاقد این مهارت هستند، زیرا مهارت‌های اجتماعی ناکافی و مشکلات رفتاری عمده‌ سبب ایجاد روابط بین فردی ضعیف و رشد اجتماعی نا مطلوب می شود.

برخی متخصصان اعتقاد دارند میزان واکنش های هیجانی نامطلوب در افراد کم توان ذهنی چهار یا پنج برابر افراد عادی است به همین دلیل برنامه های آموزشی متفاوتی برای بهبود مهارت های اجتماعی کودکان کم توان ذهنی تهیه شده است.

بازی درمانی از جمله روش‌هایی است که بین انواع روش های توانبخشی به لحاظ تربیتی، درمانی، آموزشی و به ویژه کسب مهارت‌های اجتماعی ارزش زیادی دارد. به طور مثال “بازی درمانی برای اختلالات دیکته” از جمله اثراتی است که به بهبود دیکته کودکان کمک می‌کند.

در واقع، بازی درمانی رویکردی ساختارمند است که فرایندهای یادگیری و ارتباط طبیعی کودکان را پایه ریزی می‌کند. درمانگران از طریق بازی مهارت اجتماعی کودکان را تقویت می کنند. دنیای درونی و بیرونی کودک را به همدیگر مرتبط می سازند.

بازی درمانی روشی است که با آن، ابزارهای طبیعی بیان حالت کودک یعنی بازی، به عنوان روش درمانی او به کار گرفته می‌شود و به کودک کمک می‌کند تا فشارها و احساسات خویش را ‌کنترل کند. این نوع درمان در تعلیم و تربیت کودکان با نیازهای ویژه جایگاه ویژه ای دارد.

بازی درمانی شناختی رفتاری

در بازی درمانی کودکان بانیازهای ویژه از انواع تکنیک ها استفاده می شود. یکی از تکنیک بازی درمانی شناختی رفتاری است. بازی درمانی شناختی رفتاری نوعی درمان شناختی رفتاری انطباق یافته و حساس به رشد است.

بازی در بازی درمانی شناختی رفتاری به عنوان ابزاری برای برقراری ارتباط استفاده می‌شود و تکنیک های حمایتی کاربردی را غیرمستقیم به کودکان آموزش می‌دهد؛ همچنین روش جالب توجه و سرگرم کننده ای است.

یکی از برجسته ترین رویکردهای بازی درمانی که برای کودکان پیش دبستانی و دبستانی طراحی شده است، بازی درمانی گروهی با رویکرد شناختی رفتاری است. در این رویکرد بر مشارکت کودک در درمان تأکید می‌شود و این کار از طریق توجه کردن به موضوعاتی مانند کنترل خود و دیگران، تسلط و پذیرش مسئولیت در قبال تغییر رفتار و اکتساب مهارت های اجتماعی عملیاتی می‌شود.

علاوه بر این، در این نوع بازی درمانی از روش هایی مانند خود نظارتی و فنون مدیریت وابستگی از جمله تقویت مثبت، شکل دهی، خاموش سازی و سرمشق دهی استفاده می‌شود که رشد اجتماعی و بهبود مهارت های اجتماعی در راستای کاهش مشکلات رفتاری و سازگاری از جمله اهداف‌ نهایی آن هستند.

کودکان می توانند از طریق بازی درمانی گروهی با رویکرد شناختی رفتاری، احساسات منفی و مثبت خود را آشکار کنند و تخلیه روانی شوند. در این رویکرد، اندیشه های همسو و همخوان با مشکلات رفتاری شناسایی و اصلاح می‌شوند. در حقیقت تغییراتی در فرایندهای شناختی کودک به وجود می آید که بر مشکلات رفتاری آن‌ها تأثیر مطلوبی می‌گذارد.

آموزش بازی درمانی گروهی با رویکرد شناختی رفتاری

نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد آموزش بازی درمانی گروهی با رویکرد شناختی رفتاری در بهبود مهارت های اجتماعی و مؤلفه های آن ها در دانش آموزان کم توان ذهنی مؤثراست. بازی درمانی گروهی با رویکرد شناختی رفتاری راه های جامعه پذیری را برای دانش آموزان کم توان ذهنی مهیا می‌کند. به نحوی‌ که آن ها به عنوان عضوی مفید و سالم وارد جامعه شوند و از گرایش به رفتارهای انحرافی مصون بمانند.

دانش آموزان کم توان ذهنی یاد می‌گیرند چگونه تصمیم گیری کنند، تفکر خلاق و انتقادی داشته باشند. چگونه احساس مسئولیت پذیری را در خود افزایش دهند و از همه مهم تر چگونه نحوه رفتار مناسب با همسالان را یاد بگیرند.

علاوه بر‌ این، بخش عمده ای از مشکلات دانش آموزان کم توان ذهنی که به خود ناتوان سازی در آنان منجر می‌شود، مربوط به عملکرد و رفتار در زندگی شخصی و اجتماعی آن هاست.

این کودکان به این دلیل که نمی‌توانند به طور خود‌ به خودی و بدون کمک دیگران مهارت های اجتماعی را بیاموزند، نیازمند نشانه های موقعیتی، فهم اهداف و درگیر شدن در تعاملات زندگی و تعاملات اجتماعی هستند.آن ها فقط در صورت آموزش مناسب خواهند توانست همانند همسالان عادی خود به برخی سطوح اکتسابی مهارت های اجتماعی دست یابند.

آموختن از طریق بازی شامل نظم بخشی به عاطفه، کنترل فشار روانی، برقراری ارتباط، کنترل احساس ها و خود کنترلی می‌شود و از طرفی ساختار ارزشی، رشد اخلاقی و خودکارآمدی را در بر می‌گیرد و رشد خود، رشد اجتماعی، رشد هیجانی و رشد شناختی را تسهیل می‌کند و موجب بهبود رفتارهای اجتماعی می‌شود. بنابراین، بازی‌درمانی گروهی با رویکرد شناختی رفتاری در کسب مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی نقشی حساس و مهمی دارد.

 آموزش مهارت اجتماعی با بازی درمانی کودکان بانیازهای ویژه

در واقع، یکی از حوزه های مهمی که کودکان کم توان ذهنی در آن با مشکل مواجه هستند، مهارت های اجتماعی است. معمولاً این کودکان مهارت های اجتماعی ضعیفی دارند. مهارت های اجتماعی زمینه انطباق افراد با محیط زندگی فردی و اجتماعی را فراهم می کند.

یادگیری مهارت های اجتماعی بخشی از مسئله اجتماعی شدن در کودکان است و اجتماعی شدن جریانی است که در آن هنجارها، مهارت‌ها، انگیزه‌ها، نگرش‌ها و رفتار فرد شکل می‌گیرد.

مهارت های اجتماعی بیانگر مجموعه پیچیده‌ای از مهارت هاست که شامل ارتباط، حل مسئله، تصمیم گیری، خود مدیریتی، جرائت ورزی، تعامل با همسالان و گروه می‌شود.

بیشتر کودکان در ارتباط با اطرافیان (والدین، خواهران، برادران و همسالان) این مهارت ها را بدون تلاش و خود‌ به‌ خود یاد می‌گیرند، ولی کودکان کم توان ذهنی در این زمینه مشکلات دارند؛ به همین دلیل بیشتر این کودکان با عکس العمل‌های منفی بزرگ سالان و کودکان دیگر رو به‌ رو می‌شوند. معمولا برای آموزش مهارت های اجتماعی از بازی های دیجیتالی و نمایشی می توان در بازی درمانی می توان استفاده کرد.

تاثیر بازی های دیجیتالی و نمایشی 

 یافته های پژوهش هانشان می دهد که بازی درمانی دیجیتالی باعث افزایش توجه و مهارت های اجتماعی کودکان می‌شود. نتایج پژوهش بیانگر این است که بازی درمانی تأثیر مثبتی بر رفتار و هیجانات کودکان دارد. یکی از مؤثرترین مداخلات در حیطه مشکلات رفتاری و عاطفی کودکان و آموزش مهارت های اجتماعی به آنان است.

بازی های مبتنی ‌بر تکنیک های نمایشی باعث افزایش و بهبود مهارت های اجتماعی و هیجانی در افراد با نیازهای خاص می‌شود. در جلسه بازی درمانی گروهی رفتارهای اجتماعی مثبت و مؤلفه های آن را از جمله همدلی، جهت گیری اجتماعی، رفتار اخلاقی، خودمهارگری، حرمت خود، اطاعت‌پذیری، جرأت‌ورزی، احترام به قانون و تمایل به مشارکت در کودکان پیش دبستانی به طور معناداری افزایش می دهد.

بازی های نمایشی باعث بهبود مهارت های اجتماعی در دختران کم توان ذهنی خفیف شد.چند دهه است از بازی درمانی شناختی رفتاری به عنوان برنامه ای مداخله ای برای توسعه روابط و مهارت های اجتماعی کودکان کم توان ذهنی استفاده می‌شود.

کلام آخر

از بازی های مناسب می توان برای درمان اختلالات مثل اختلال دیکته نویسی، بیش فعالی، خجالتی بودن کودکان استفاده کرد. استفاده از خدمات بازی درمانی محدودیت ندارد همه کودکان از جمله کودکان اوتیسم، فلج مغزی،نابینا، ناشنوا، سندرم دان، کم توان ذهنی  کودکان عادی می توان استفاده کرد.

برای استفاده از خدمات بازی درمانی برای کودکان بانیازهای ویژه دلبندتان می توانید از یک بازی درمانگر مشورت بگیرید تا کودکی توانمند تربیت کنید. برای آشنایی بیشتر با بازی درمانگران میتوانید از مشاوره سایت خانواده توانمند استفاده کنید.برای دریافت خدمات مشاوره ای با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی از خدمات بهره‌مند شوند.