وضوح گفتار کودکان چیست؟ این سوال، از سوالات مهم والدین به خصوص مادران است، یکی از نگرانی های مهم والدین این است کسی صحبت های فرزندم را متوجه نمیشود به همین دلیل فرزندم بسیاری عصبانی و خشمگین می شود و من نیز برای کمک به او در تعامل با دیگران حتی پدر، صحبت های او را ترجمه میکنم.

این نگرانی معمولا در سال های اول زندگی کودکان، میان اکثر والدین متداول است به همین دلیل در این مقاله قصد داریم پاسخ سوال شما را ارائه کنیم تا با آگاهی در مسیر تربیت کودک خود گام بردارید پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید. 

تولید گفتار چگونه است؟

تولید گفتار به رفتارهای همزمانی و مرتبطی گفته میشود که در جریان تنفس صورت می گیرند و دارای ویژگی تغییر، الگو پذیری و شکل گیری هستند. ضمنا با قطع و وصل های موقت و ناتمام همراهند تا از این طریق بتوان نمادهای صوتی موجود در یک نظام زبانی را ایجاد کرد. اگر مراحل تولید به درستی انجام شود، گفتار فرد قابل فهم میگردد، اما چنانچه این امر به صورتی ناقص انجام گیرد احتمالا گفتار فرد قابل فهم نیست.

حدود 75 درصد از اختلالات گفتاری- ارتباطی کودکان مربوط به تولید گفتار است که باعث کاهش وضوح گفتار میشود. حالا شاید از خودتان بپرسید وضوح گفتار کودکان چیست؟

وضوح گفتار کودکان چیست؟

این سوال را که « وضوح گفتار کودکان چیست؟» را می توان به گونه ای دیگر نیز پاسخ داد.«پیام کودک باید به اندازهای واضح باشد که بتوان آن را فهمید» قابل فهم بودن و سهولت در فهم و دریافت پیام، به عوامل متعددی بستگی دارد که از جمله آنها میتوان به ویژگیهای مربوط به« گوینده و شنونده» اشاره نمود.

معمولا پدران در مقایسه با مادران، در فهم(رمز گشایی) گفتار فرزندانشان با مشکلات بیشتری مواجه اند؛ کودکان بزرگتر نیز بهتر از والدینشان می توانند حرفهای خواهر یا برادر کوچکترشان را متوجه شوند به نحوی که در بعضی خانواده ها، خواهر و برادرهای بزرگتر را میتوان مترجم و مفسر گفتار کوچولوها برای سایر اعضای خانواده دانست.

به تدریج و در جریان رشد کودک، گفتار او نیز باید واضح تر شود. در واقع آنچه را که در سنین 12 الی 18 ماهگی کودک میتوان گفتار واضح و قابل فهم دانست، در سنین بالاتر و مثلا 2 سالگی به هیچ وجه قابل قبول نیست و از سطح معیارهای موجود پایین تر قرار خواهد داشت. به همین ترتیب آنچه را که برای یک کودک 2 ساله قبول می دانیم از یک کودک 3 ساله پذیرفته نیست.

وضوح گفتار کودکان به عوامل متعددی بستگی دارد:

تولید: بیرون داد اصوات موجود در یک نظام زبانی

تلفظ: ترکیب تولید و فشار هجاها

عبارت سازی: گروه بندی داده ها

الگوهای صرفی: آهنگ یا نمای گفتار

معمولا ما به عنوان یک شنونده، این عوامل را مورد تجزیه و تحلیل قرار نمیدهیم و ارزیابی نمیکنیم که کدامیک از آنها موجب نامفهومی پیام گوینده شده اند. اما در عمل، اگر هر یک از این عوامل پایینتر از حد انتظار باشند، می توانند به همان میزان جریان فهم و« رمزگشای پیام» را برای شنونده با مشکل مواجه سازد.

در مواردی که پیام طولانی تر از حد معمول و یا دشوار و پیچیده باشد، نبود فرصت کافی برای درک و فهم آن موجب می گردد که فهم پیام با دشواری بیشتری انجام شود. شما والدین عزیز می توانید وضوح گفتار کودکان خود را متناسب با سن او ارزیابی کنید که اگر متناسب با سن او نبود حتما با یک کاردرمانگر مشورت کنید.

 

شاخصی برای ارزیابی وضوح گفتار کودکان

تا 18 ماهگی، 25٪ گفتار باید برای افراد آشنا قابل درک باشد.

در 24 ماهگی (دو سال، 50 تا 75٪ گفتار باید برای افراد آشنا قابل درک باشد.

در 36 ماهگی (سه سال، 75 تا 100٪ گفتار برای افراد آشنا قابل درک باشد.

و اما نکته مهم اینکه تا چهار سالگی، کلام کودک می بایست توسط افرادی که آشنا نیستند هم درک شود

خطاهای متداول در تولید گفتار

اغلب اشتباهات و خطاهای کودکان در تولید صداها از الگوی معینی پیروی می‌کنند در اینجا به ارائه چند نمونه جهت راهنمایی والدین می‌پردازیم تا بتوانند پیام‌های فرزندانشان را رمز گردانی کرده و بفهمند:

• کودکان صداهای را جا به جا می‌گویند و به جای هم به کار می‌روند. بنابراین در اولین مراحل گفتاری، بسیار اتفاق می‌افتد که صداهایی جابه جا تلفظ شوند.
• ممکن است صدایی که در تلفظ یک قسمت از لغت مورد استفاده قرار میگیرد و در قسمت دیگر همان لغت نیز دوباره تکرار شود و جانشین صداهای اصلی آن کلمه شود.
• معمولا صداهایی که کودک در مراحل ابتدایی تر  زبان آموزی خود فرا میگیرد، بعدها نیز بیشتر مورد استفاده او قرارمیگیرند و حتی آنها را به جای سایر حروف و صداها نیز به کار میبرد.
• کودکان قادر به درک ترکیبات لغات متداول آن گونه که بزرگسالان آنها را درک میکنند. نیستند و ترکیبات را به همان ترتیبی که تلفظ میشوند، میفهمند( در واقع اگر دو با چند کلمه پشت سر هم گفته شوند، کودک قادر به تفکیک آنها نیست و همه را اجزاء یک کلمه به شمار می آورد.

علل گفتار نامفهوم کودکان

 گفتار نامفهوم مرحله ای است که اغلب کودکان(البته نه همیشه) هنگام فراگیری زبان و پس از کاربرد واژههای دوتایی به آن میرسند و آن هنگامی که کودکان در مییابند که میتوانند در یک گفته، چیزی بیش از یک کلمه را تشخیص دهند و بفهمند. در این مرحله، معمولا بچه ها به سخنگویان نامفهوم مبدل میشوند، به گونه ای که هرچه را بشنوند( یا فکر کنند که درست شنیده اند) تقلید میکنند و بر زبان می آورند. 

 

در این حالت، اکثر جمله هایی که بچه ها می سازند دارای فاعل ( یک اسم یا یک ضمیر) و ( یک فعل) و یا مفعول فعل است و لذا کامل و صحیح نیست. بنابراین، ممکن است کودکی جمله« کوچولو، یکی از این شیرینیهای خوشمزه را بخور»، را به یاد بیاورد اما چون قادر به یادآوری تمام آن نیست، از ترکیبات دو واژهای استفاده میکند و پیام را به صورتی خلاصه بازگویی میکند:« کوچولو، شیرینی». در عین حال، گرچه کودک مذکور تمام کلمات و صداهای اصلی را که قبلا در این جمله شنیده بود به یاد نمی آورد اما میداند که بین دو کلمه، کلمات و صداهای دیگری هم بوده اند؛ پس او اینک در مرحله گفتار نامفهوم قرار دارد، فاصله میان« کوچولو» و« شیرینی» را با مجموعه ای صداهای نامفهوم و بی ربطی که البته برای او به مثابه بزرگسالان است، پرکند!

البته این طور نیست که همه کودکان از «گفتار نامفهوم» استفاده کنند یا لااقل در مقابل بزرگسالان چنین نمیکنند. بعضی از کودکان برای حیوانات خانگی خود با گفتار نامفهوم صحبت می کنند و بعضی نیز قبل از اینکه به خواب بروند با خود به این شکل صحبت میکنند.

اما احتمالا همه آنهایی که از شکل گفتار نامفهوم استفاده میکنند، نحوه تولید صدا و حرف زدن ما را به ما نشان میدهند. علاوه بر این ممکن است گفتار نامفهوم خنده دار هم باشد! اگر به یاد بیاوریم که خارجیها چگونه با یکدیگر صحبت میکنند و شیوه حرف زدن آنها برای ما چگونه است، به همین ترتیب میتوانیم بفهمیم که صدای ما در گوش کودکان چگونه است؟!

آنها با سرعتی بیشتر از آنکه ما بتوانیم بشنویم، حرف میزنند و اصوات را تولید میکنند. وقتی یک زبان جدید را یاد میگیریم، یا حتی اگر در گفته های سایرین فقط چند کلمه برای ما آشنا باشد، چنین به نظر میرسد که گویندگان مذکور سرعت خود را کم کرده اند؛ اما در واقع این مکانیسم شنوایی ماست که با این کلمات و صداها و آهنگ ادای آنها منطبق شده است. بسیاری از ما یا لااقل برخی از دوستان و همسایه های ما به گونه ای حرف میزنیم که برای کودکان معنایی ندارد.

 

توجه توجه

والدین باید توجه داشته باشند هرچیزی که نامفهوم باشد را نمیتوانیم موردی از انواع گفتار نامفهوم بپنداریم. لذا بزرگسالان باید بکوشند تا این گفتارها را دریافت کنند و تا حدی رمزگشایی کنند و بفهمند. در عین حال، یکی از روشهایی که براساس آن میتوانیم بفهمیم آیا کودک قصد استفاده از گفتار نامفهوم را دارد یا نه  این است که متقابلا ما هم با گفتار نامفهوم خودمان به او پاسخ دهیم. اگر کودک خوشحال شد معلوم میشود که در واقع قصد بازی داشته؛ اما اگر از دست شما عصبانی و خشمگین شد که چرا نمیتوانید پیام او را بفهمید، بدانید که مطلقا قصد بازی نداشته است.

بنابراین، بزرگسالان وظیفه دارند که درصدد رمزگشایی برآیند و البته اگر دفعه اول موفق نشدند دوباره تلاش کنند و اگر با هم  موفق نشدند، میبایست فرد دیگری را پیدا کنند که بتواند حرفهای کوچولوی آنها را بفهمد و بهتر رمزگشایی کند. اما اگر چنین فردی در دسترس نیست، موضوع صحبت را به نحوی با استفاده از یک عبارت کوتاه یا حرفهایی مشتمل بر کلمات و صداهایی که کودک میتواند به طور صحیح تولید کند تغییر دهد.

 

در بسیاری موارد نیز کودکان مانند بزرگسالان می کوشند تا با پرخاش و ناسزا گویی یا متقابلا بیان احساسات و اظهار محبت با سایرین بپردازید که در این صورت از گفتار نامفهوم استفاده میکنند. به عبارت دیگر، کودکان در مواردی که واژه صحیح و مورد نظر را نمیدانند، برای بیان احساسات و عواطف خود از این گفتار و حرفهای بی معنی کمک میگیرند.

البته به تدریج که کودکان رشد میکنند و بزرگتر می شوند، مهارت زبانی آن نیز تکامل می یابد و لذا میتوانند مانند بزرگترها حرفهایی بزنند که خواه از نظر زیست شناختی و خواه از لحاظ ژنتیکی غیر قابل قیاس و بی نظیر است و از خلاقیتی خاص برخوردار است. اما تا زمانی که کودک به این مرحله برسد و پیچیدگیهای کلامی و همچنین مجموعه ای از لغات دشوار و غنی تر را فراگیرد، مجبور است از گفتار نامفهوم استفاده کند.

نقش والدین در وضوح گفتار کودکان

 میزان قابل فهم بودن گفتار کودکان عموما با سن آنها افزایش مییابد. در مرحله تک واژگانی که معمولا بین 18-12 ماهگی است به راحتی میتوان حدود 25 % از کلمات بچه ها را فهمید که این درصد برای والدین و خواهر و برادرهای بزرگتر کودک بیش از دیگران است. در واقع اگر بتوان، منظور کودکی که ذخیره واژگان محدودی دارد را حدس زد کار چندان دشواری نیست. در مرحله کاربرد عبارت دو واژهای که معمولا بین 24-18 ماهگی کودک قرار میگیرد،50 تا 70 درصد از گفته های کودکان قابل فهم است و تا 3 سالگی تقریبا می توان تمام گفته های آنها را فهمید.

البته در بعضی موارد برای فهمیدن گفتار کودک لازم است یک یا چند صدا و واژها را به گفته آنها اضافه کنیم تا معنای کامل جمله فهمیده شود. اما خیلی از نزدیکان کودک، به طور ناخودآگاه چنین کاری را انجام میدهند و به واسطه ارتباط نزدیک و صمیمی که با کودک دارند، پیامها و حرفهای او را رمزگشایی و معنی میکند.

طبعا در سنین 4 سالگی و بیشتر، نیاز به افزودن صدا و یا تغییر اصواتی که کودکان در گفته های خود به کار میبرند، کاهش مییابد اما این به آن معنا نیست که در این مرحله کودک از لحاظ تولید، هم سطح بزرگسالان قرار گرفته است. در واقع چون کودک در گفتار خود از قواعد دستور زبان رایج در محیط خود استفاده میکند و (ناخودآگاه) براساس آن دستور زبان حرف می زند، آهنگ و لحن مناسب را هم تقلید میکند و از این جهت پیام و محتوای گفته او قابل فهم میشود؛ گرچه حتی در این سن نیز بسیاری از بچهها مهارت گفتاری کامل و در حد بزرگسالی را کسب نموده اند.

البته در تمام مواردی که ذکر نمودیم فرض بر این است که بزرگسال خود درست صحبت میکنند و از صحت گفتاری برخوردارند.و اما توصیه ها در مورد کمک به والدین و مراقبین و روش پیشنهادی برای قابل فهم تر کردن گفتار کودکان چیست؟ پاسخ ساده است. والدین و مراقبین باید بکوشند موارد زیر را کاملا به گونه ای طبیعی انجام دهند.

نکات کاربردی

1. هنگام صحبت کردن با کودکی که در سنین پیش دبستانی قرار دارد، با جملات ساده تر و سرعتی کمتر و آرامتر از هنگامی که با بزرگسالان صحبت می کنید، حرف بزنید.
2. اگر کودک نمی تواند صداها را خوب و درست تولید کند، از او در حرف زدن ممانعت به عمل نیاورید، بلکه سعی کنید او را درک کنید.
3. از رفتارهای کودکانه بچهها تقلید نکنید؛ چنین کاری موجب میشود که شیوه بچگانه حرف زدن در آنها استمرار یابد. بلکه سعی کنید یک بزرگسال باشید، و این چیزی است که یک کودک از شما توقع دارد.

در رابطه با توصیه های فوق،بیاید یک کودک 2 ساله را در نظر بگیریم که میگوید:« بابا یادیو  یوشن». در این حالت پاسخ پدر به کودک باید این باشد که جمله صحیح را برای فرزندش بازگویی کنند:« بابا رادیو را روش میکند». سپس پدر باید اطمینان یابد که فرزندش می تواند جمله مذکور را به موقع و به جا به کار ببرد. مثلا وقتی رادیو روشن است، پدر باید آهسته بگوید که « رایو روشن است». در این حالت، هیچ اشکالی ندارد که پدر روی حرف «ر» که کودک در مورد آن با اشکال مواجه است کمی تاکید کند؛ البته به شرط آنکه در این کار افراد نشود وصدای پدر به صداهای خشن و زشت تبدیل نشود.

 

والدین نباید به هیچ ترتیبی جز استفاده از مثالهای مختلف، به اصلاح گفتار کودکان بپردازند. تعداد کمی از کودکان بعدها که بزرگ میشوند نیز به نقص در تولید اصوات گفتارند. اما اگر الگوهای گفتاری مناسبی در محیط کودکان وجود داشته باشد، معمولا اکثریت آنهایی که از اندامهایی گویایی و شنوایی سالمی برخوردارند، میتوانند زبان و صداهای مختلف آن را یاد بگیرند و به گونه ای ماهرانه از آن استفاده کنند.

تقریبا تمام این خطاها ت 8 تا 7 سالگی خود به خود اصلاح می شوند و اگر کودکی تا این زمان علی رغم وجود الگوهای خوب گفتاری در اطراف خود همچنان با مشکل گفتاری مواجه باشد و نتوان گفتار او را دریافت کرد، باید از یک گفتاردرمانگر کمک گرفت و با مراجعه به موقع به کلینیک گفتاردرمانی جلوی آسیب های بیشتر را گرفت.

هشدار

بعضی از کودکان در حرف زدن با مشکلات عمده ای مواجه اند. مثلا ممکن است در نحوه سازماندهی زبان و یا یافتن و کاربرد کلمات مناسب و همچنین استفاده از دستور زبان رایج در محیط، با مشکلاتی در تکلم خود رو به رو باشند. اگر کودک شما نیز اینگونه است، سعی نکنید تا نحوه تولید اصوات و گفتار او را اصلاح کنید. زیرا اگر درصدد اصلاح گفتار آنان بربیاید احتمالا موجب عقب ماندگی بیشتری خواهید شد.

در واقع خودآگاهی بیش از حد نسبت به نحوه حرف زدن میتواند از سویی به ایجاد نامنی، گیر و توقف در گفتار بیانجامد و از سویی دیگر نیز ممکن است به فرد کمک کند تا بهبود یابد و سلامت روانی گفتار را در وی موجب گردد در این مواقع با یک گفتاردرمانگر مشورت کنید. تا مهارت کلامی کودک شما را ارزیابی کند و متناسب با اختلال کودکتان شما را راهنمایی کند. برای ارتباط با متخصصین گفتاردرمانی میتوانید از مشاوره سایت خانواده توانمند استفاده کنید تا با مجرب ترین متخصصان گفتاردرمانی آشنا شوید.

در صورت نیاز به خدمات گفتاردرمانی لهجه، گفتاردرمانی  کودکان اوتیسم، سندرم داون، فلج مغزی، نابینا، ناشنوا، کم توان ذهنی، کودک 2ساله، 5ساله، 6 ساله، 7 ساله و بزرگسالان مبتلا به سکته مغزی، پارکینسون، اختلال بلع، صوت، آفازی، شکاف کام، لکنت می توانید از متخصصان گفتاردرمانگر سایت خانواده توانمند استفاده کنید. برای دریافت خدمات مشاوره کافی است با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

 

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات  (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.