اگر به دنبال این هستید که یک روزه و سریع با راهکارهای بازی درمانی در کودکان پرخاشگر، کودک خشمگین و عصبانی خود را درمان کنید. پیشنهاد میکنم که این محتوا و روش های بازی درمانی این مقاله را نخوانید. زیرا درمان و بهبود رفتار کودک دلبندتان نیازمند صبر و حوصله فراوان می باشد.

فکر نکنید تنها هستید. خیلی از والدین وقتی با مشاور سایت خانواده توانمند صحبت می کنند سوالات زیادی از جمله موارد زیر را می پرسند:

1. داروی پرخاشگری کودکان  وجود دارد؟
2. بازی برای کنترل خشم میشه معرفی کنید؟
3. بازی درمانی برای کودک پرخاشگر فایده داره؟
4. پرخاشگری در کودکان دبستانی تا چه حدی طبیعیه؟
5. بازی برای تخلیه عصبانیت بچه ها میشه معرفی کنید؟

 

ماجرای هادی

هادی با برادرش 2 سال تفاوت سنی دارند!!!

 قبل از تولد متین، هادی فقط شلوغ بود اما بعد از تولد متین، هادی خیلی پرخاشگر شد!!!

طوری که من یه لحظه‌ام نمیتونستم تنهاشون بزارم!!!

 یه بار کم مونده متین رو با بالش خفه بکنه!!!

شانس آوردم زود متوجه شدم،خدا خیلی بهمون رحم کرد.

وقتی با مشاور خانواده توانمند تماس گرفتم،گفت: متوجه شدم مشکل از هادی نیست!!!

هادی از من و باباش یاد گرفته!!!

منو شوهرم وقتی دعوامون میشه همدیگر می زنیم!!!

من معمولا وقتی با شوهرم دعوام میشه دستم میزارم جلوی دهنش که داد نزنه!!!

هادی وقتی متین گریه میگنه دقیقا مثل من دستشو میزاره جلو دهان متین!!!

الان چند جلسه است کلاس بازی درمانی میره!!!

منم تو خونه تمرینات بازی درمانی در منزل را انجام میدم!!!

خودمم الان تحت نظر مشاورم!!!

شوهرم قبول نکرد بیاد ولی من جلسات مشاوره میرم!!!

من الان تو دعواها کمتر جیغ میزنم!!!

و….

این تنها یک نمونه بود!!!

تعریف بازی

هر نوع فعالیتی که کودک از روی میل و رغبت و با شور و اشتیاق انجام می‌دهد بازی نامیده می‌شود. بازی یکی از مهم‌ترین مولفه‌های زندگی کودک است. کودکان از طریق بازی می‌توانند مهارت‌های پایه و اجتماعی را یاد بگیرند. بازی برای رشد بسیار مهم است زیرا با بهزیستی عاطفی و اجتماعی و جسمانی کودکان و نوجوانان در ارتباط است.

 

ارتباط کودک از طریق بازی

کودکان بیش از آنکه شیوه کلامی استفاده کنند، خودشان را به صورتی کاملتر و مستقیم‌تر از طریق بازی خودجوش و خودانگیخته بیان می‌کند، زیرا در بازی راحت‌ترند. «بازی کردن» تجربیات و احساسات خود،طبیعی‌ترین فرآیند پویا و خود درمانی برای کودکان است. در بازی درمانی، از درمانگر انتظار می‌رود به خوبی سازگار شود و درک خوبی در خصوص فرایندهای رشدی کودکان داشته باشد.

 

بازی درمانی

بازی درمانی تکنیکی است برای مقابله با استرس‌های هیجانی و همچنین برای کودکانی که دچار آشفتگی‌های ناشی از مشکلات خانوادگی هستند به کار می رود. درمانگرانی که کار بازی درمانی را انجام می‌دهند، معتقدند که این تکنیک به کودکان اجازه می‌دهد مسائلی را که نمی‌توانند در محیط روزانه‌شان مطرح کنند. در قالب بازی ارائه دهند. و با هدایت درمانگر هیجانات مخفی خود را نمایان کنند.

در بازی درمانی، درمانگر رفتار کودکان را بدون قید و شرط می‌پذیرد. بدون  اینکه آنها را غافلگیر کند، با آنها بحث کند و یا نادرستی کار آنها را به آن‌ها گوشزد کند.

 براین اساس، بازی درمانی عبارت است از یک رابطه بین فردی پویا بین کودک و درمانگری که در زمینه فرآیندهای بازی آموزشی دیده است و ضمن فراهم کردن ابراز و امکانات یک بازی گزینش شده شکل‌گیری یک رابطه امن برای کودک را تسهیل می‌کند تا از طریق بازی، طبیعی‌ترین وسیله ارتباطی کودک برای رشد و شکوفایی بهینه است. کودک خود (احساسات، افکار، تجربیات، و رفتارها) را به طور کامل بیان کند و به کاوش بپردازد.

 

اختلالاتی که با بازی درمانی قابل درمان است:

 انواع مشکلات و اختلالات را که ریشه در احساسات و هیجانات کودک و یا سازگاری با محیط دارد می‌توان با بازی درمانی، درمان کرد، برای نمونه:

1.  افسردگی کودکان
2. اضطراب/ ترس
3. اختلالات رفتاری
4.  رفتارهای تکانشی
5.  عزت نفس پایین
6.  پرخاشگری

 

اجرای برنامه درمان

در این مرحله متخصص بازی درمانی به اجرا فرآیند درمان مطابق برنامه درمان اقدام می نماید. لازم به توضیح است که از ویژگی بازی درمانی پویا بودن برنامه‌ی درمان در هنگام اجرای برنامه می‌باشد. بدین ترتیب که در اغلب موارد بازی درمانگر ناچار است در هنگام اجرای مقداری در فرآیند اجرای درمان متناسب سازی انجام دهد تا فرآیند درمان با ویژگی‌های درمانجو هماهنگ شود.

 

ارزیابی رفتار

آخرین مرحله درمان، ارزیابی رفتار است که در پایان هر جلسه جداگانه صورت می‌گیرد و در انتهای دوره درمان نیز ارزیابی نهایی از طریق مصاحبه مجدد با والدین و مشاهده بالینی کودک صورت می‌گیرد. نقش درمانگر در فرآیند اجرای درمان بسیار مهم است. توانایی درمانگر در ایجاد ارتباطی دوستانه با کودک، شرط مهم در اجرای این روش درمانی است، چرا که منجر به جلب اعتماد کودک جهت مشارکت فعالانه در فرآیند بازی می‌گردد.

 

مراحل اجرای بازی درمانی

تشخیص

اولین مرحله در اجرای این روش درمانی، تشخیص است. ابتدا باید تشخیص داد که آیا کودک نیازمند استفاده از این روش می‌باشد یا خیر. تشخیص معمولا به دو شیوه صورت می‌گیرد:

• الف) مصاحبه با والدین و کسب اطلاعاتی از طریق گفتگو با والدین یا اجرایی ابراز تشخیصی
• ب)مشاهده بالینی کودک که توسط درمانگر صورت می‌پذیرد و براین اساس درمانگر به تشخیص قطعی در مورد اختلال کودک می‌رسد و ضرورت اجرای بازی درمانی ایجاد می‌گردد.

2. انتخاب تکنیک بازی درمانی به عنوان روش درمان

 این انتخاب براساس نوع اختلال کودک صورت می‌پذیرد. همچنین در این مرحله فردی یا  گروهی بودن بازی تعیین می‌گردد.

     3.برنامه ریزی فرآیند درمان

برنامه‌ریزی فرآیند درمان شامل موارد زیر می‌باشد: 

1. تعیین تعداد جلسات
2. بیان اهداف هر جلسه
3. انتخاب نوع بازی
4. انتخاب ابزار سنجش و یا مشاهده مستقیم رفتار کودک در حین درمان
5. تهیه مواد برای اجرای بازی‌ها
6. طول مدت هر جلسه و فاصله برگزاری جلسات

 

نقش والدین در بازی درمانی برای کودکان پرخاشگر

کودکان معمولا انواع گوناگونی از کج رفتاری‌ها مثل اوقات تلخی، بی احترامی، بروز خشونت و پرخاشگری و مواردی از این دست را از خود نشان می‌دهند. مدیریت این مسائل نه تنها برای والدین دشوار است، بلکه می‌تواند منتهی به جار و جنجال و نزاع گردد. 

از آنجا که هیچ  راه حل جادویی همیشه کارآمد وجود ندارد، به ناچار در اینجا فقط تعدادی شیوه اصولی را که در مواقع خاص مثل بازی، موجب به حداقل رساندن ناراحتی شما وفرزندتان می‌شود، ارائه می‌کنیم. این توصیه‌ها به شما کمک می‌کند تا بتوانید از موقعیت‌های دشوار، با احترام و آرامش خاطر بیرون بیاید؛ در حالی که هم زمان شیوه رفتار صحیح را هم به فرزند خود آموخته‌اید.

 

تشخیص رفتار نادرست

 کودکان به هزار و یک دلیل،از خود رفتار نادرست نشان می‌دهند: جلب توجه، ابراز خستگی یا درد، در دست گرفتن کنترل. گاهی، زمانی که کودکان برای گشودن راه خود، با شما سرشاخ می‌شوند، این‌طور به نظر می‌رسد که با جنگ قدرت یا تمایلات متفاوت روبه‌رو هستیم. 

 

گاهی دلیل بدرفتاری، رقابت است، همانند کودکی که نسبت به برادر کوچکترش حسادت می‌ورزد یا کودکی که در مهد کودک تحت فشار رقابت با بچه‌های دیگر باشد. اغلب کودکانی که نیازهای ویژه دارند، مرتکب بدرفتاری می‌شوند چرا که راه بهتری برای برقراری ارتباط نمی‌شناسند، مثلا کودکی که مشکل تکلم دارد، ممکن است ما را بزند، چون برای بیان خواسته‌هایش نمی‌تواند از کلمات استفاده کند؛ یا ممکن است کودکی که دچار اختلال توجه و تمرکز است، قوانین را رعایت نکند چون به سادگی آنها را فراموش می‌کند؛ کودک دچار اوتیسم نیز ممکن است به دنبال تغییر کوچکی در برنامه معمول خود، جار و جنجال راه بیاندازند، چرا که پذیرش و مدیریت تغییرات برای او بسیار دشوار است.

 

بهترین دیدگاه در مورد دلایل بدرفتاری و پرخاشگری یک کودک، می‌تواند این باشد که او درست رفتار نمی‌کند چون هنوز مهارت‌های رفتار خوب را فرا نگرفته است. به عنوان  مثال شاید کودکی که، اسباب بازی خود را به دیگری نمی‌دهد، هنوز مشارکت در استفاده از وسایل را یاد نگرفته است؛ یا کودکی که برای بیان نیازهایش کتک می‌زند یا پرخاشگری می‌کند، هنوز ابراز نیازهایش از راه گفتار را، فرا نگرفته است. 

 

شما به عنوان پدر یا مادر موظف هستید که خوب رفتار کردن را به کودکتان بیاموزید، مثلا اگر دو فرزند دارید که دائما درگیری دارند، به این بیندیشید که  چگونه، مشارکت کردن و باهم کنار آمدن را به آنها بیاموزید؛ یا مثلا اگر فرزندتان در تمرکز بر روی امور، دچار ضعف است،راه‌هایی که برای افزایش تمرکز میتواند به او کمک کند را پیدا کنید.

مواجهه با بدرفتاری

 کلید این است که نسبت به کودک، حساس باشیم. در عین حال از احساسات و ترجیحات خود آگاه باشیم؛ با کودک همنوا شویم و در هر موقعیتی، پاسخ متناسب با آن موقعیت را انتخاب کنیم.

این شیوه اصولی، می‌‌تواند در مواجهه با بد رفتاری‌ها و پرخاشگری نیز کارآمد باشد: با هر مشکلی که روبرو هستید، فعال و پاسخگو بودن، بسیار مفید و موثر است. 

به جای آنکه اجازه دهید تا موردی، بارها تکرار شود، بهتر است برای پاسخگو بودن، برنامه‌ریزی کنید و عملگرایانه با موضوع مواجه شوید و از دستورالعمل پیش رو بهره جویید:

1. تامل کنید(واکنش سریع نشان ندهید)
2. با کودک هماهنگ شوید.
3. با خودتان هماهنگ باشید.
4. پاسخ متناسب خود را انتخاب کنید.

 

پیش از هر اقدامی تامل و تفکر کنید.

تامل و تفکر اولیه، به همان اندازه که مهم است، در وضعیتی که هجوم هیجانات و عواطف، پدر یا مادر را تحت فشار قرار داده، دشوار نیز هست. عدم واکنش سریع نسبت به خطاکاری فرزندتان،امری مطلوب است؛ اما در شرایطی که این تامل، در جهت یافتن بهترین پاسخ در موقعیت فعلی باشد، پرسش اساسی این است:« الان چه پاسخی به این شرایط بدهم تا فرزندم در موقعیت‌های مشابه آینده، رفتار بهتری داشته باشد؟» در مواجهه با مشکلات مستمر، اختصاص زمان به منظور یافتن راه‌حل‌های جدید (چه با خودتان و چه با همراهی همسر یا دوستان)، بسیار مفید است.

با کودکتان هماهنگ شوید.

پیش از اینکه به رفتار فرزندتان پاسخ دهید، بهتر است آنچه در دنیای او می‌گذارد را درک کنید. اگر شما با افکار و احساسات او همنوا شوید، می‌توانید بهترین پاسخ ممکن را انتخاب کنید. به عنوان مثال اگر با جار و جنجال و پرخاشگری پسرتان مواجه می‌شوید،خوب است تشخیص دهید که علت بروز این رفتار او از روی خستگی است یا از روی ناراحتی و یا فقط قشقرق به پا کرده که به خواسته‌اش برسد، مثلا از رفتن به رختخواب اجتناب کند. 

در حقیقت شما نمی‌توانید تشخیص دهید بهترین پاسخ چیست، مگر اینکه اول بفهمید ماجرا از چه قرار است. بهترین پاسخ در این شرایط، چه می‌تواند باشد؟ در حقیقت، این همان چیزی است که ما از هماهنگ شدن با کودک مدنظر داریم.

 

با خودتان هماهنگ باشید.

بیش از هر پاسخی، باید بر احساسات و نیازهای خودتان هم واقف شوید، و در مقابل به آنچه در درون  خودتان می‌گذرد نیز پاسخگو باشید. برای مثال آیا بدرفتاری او در اثر باورهای غیر واقعی شما ایجاد شده است؟ بررسی کنید، شاید این رفتار با توجه به نیاز ویژه کودک یا مرحله رشدی او، کاملا طبیعی و قابل درک باشد. بازتاب‌های درونی صادقانه، ارائه دهنده چنین نتیجه‌گیری‌هایی است.

چگونگی مدیریت هیجانات، بیشترین اهمیت را در انتخاب روش شما دارند. اگر جوش بیاورید و عصبانی شوید، درست فکر کردن برای‌تان دشوار خواهد شد و ممکن است در مقابل کودک واکنش خشمگینانه بروز دهید؛ حالتی که قطعا کمکی به هیچ کس نخواهد کرد. 

تنها در فضایی آرام می‌توانیم شاهد نتایج مورد قبولی از اعمال قوانین و اصول باشیم. چنین کاری آسان نیست. درحالتی که شما احساس خشم، درد و عصبانیت دارید، آرام ماندن، احتمالا سخت‌ترین کار ممکن است. هنگامی که کودکتان با خشم و پرخاشگری، ضربه ناگهانی به شما میزند، خشمگین نشدن و تلاقی نکردن، کاری دشوار است.

به خصوص اگر به نظرتان برسد که کودک قصد سوءاستفاده دارد؛ یا مثلا هنگامی که داخل یک فروشگاه، کودک بلوا به راه می اندازد، و دیگران نگاهش می‌کنند، ممکن است احساس شرمندگی و حقارت کنید. چنین احساسی موجب واکنش خشمگینانه بیشتر شما می‌شود.

 

پاسخ مناسب خود را انتخاب کنید.

 در این مرحله، هدف، اندیشیدن درباره تمام پاسخ‌هایی است که می‌توانیم به کودک بدهیم تا به واسطه آن، بدرفتاری و پرخاشگری را به نحوه‌ی امن و موثر مدیریت کرده باشیم، و در بلندمدت رفتار صحیح را به کودک خود بیاموزیم. انتخاب بهترین پاسخ، به توانایی ایجاد بهترین سوال از موقعیت موجود بستگی دارد:

1.آیا خستگی او، منجر به بروز این بدرفتاری شده است؟

پرت کردن حواس کودک و هدایت او به رختخواب

2.آیا این رفتار نتیجه عصبانیت کودک است؟

 همدلی و درک احساسات کودک

3.آیا او بلوا به پا می‌کند تا حرف خود را به کرسی بنشاند و کنترل را در دست بگیرد؟

نادیده گرفتن رفتار کودک و تحمل صدا، تا آرام شدن او

مهم‌ترین امر در رابطه با یافتن راه‌حل، خلاق بودن در  یافتن پاسخ‌ها و ایده‌ها، تا جای ممکن است. شاید گاهی لازم باشد تا برای موفقیت بیشتر، راهکارهای خود را تغییر دهید. اگر کودک شما در هنگام بازی با بچه‌های دیگر، آنها را میزند، میتوانید زمانی را اختصاص دهید تا چگونه کنار آمدن با هم بازی‌های را به او بیاموزید. علاوه بر این، در صورت تکرار این عمل، برایش تنبیه در نظر بگیرید، همانند استفاده از روش گوشه نگه داشتن کودک.

انعطاف‌پذیر باشید.

به خاطر داشته باشید که هیچ پاسخ و روشی نیست که همیشه کارآمد باشد. در تمام مراحل رشد کودک، لازم است شما برای تغییر و ارائه پاسخ‌های گوناگون، خلاقیت و انعطاف داشت باشید. 

کنار آمدن با پرخاشگری و بدرفتاری و مشکلات، می‌تواند امری دشوار باشد. لذا لازم است جهت دریافت بهترین نتیجه، برای تغییر روش‌هایتان، بسته به موقعیت پیش آمده، آماده باشید. 

برای کودکان مختلف، روش‌های مختلف به کار می‌آید و این دقیقا آن چیزی است که در هنگام کار با کودکانی که نیازهای ویژه دارند باید مدنظر قرار دهید.

به همین دلیل گاهی نادیده انگاشتن اعتراضات کودک، و اصرار ملایم در جهت موضوع مورد نظرتان، می‌تواند کارآمد باشد. همچنین در برخی موقعیت‌ها، لازم است صبر نمایید و احساسات کودک را درک کنید.

 در وضعیتی دیگر، پرت کردن حواس کودک، می‌تواند کار آمد باشد. آنچه اهمیت دارد این است که شما صبر کنید و برای ارائه بهترین پاسخ بیاندیشید. لازم است که شما صبر کنید و برای ارائه بهترین پاسخ بیندیشید. لازم است تا با فرزندتان هماهنگ شوید و بیندیشید که اینجا و اکنون چه راهکاری می‌تواند بهترین باشد؟

 

پیشنهاد ویژه برای والدین در حین بازی

1. حین بازی کنار بچه‌ها باشید و در طی بازی آنها را راهنمایی کنید.
2. همچنین گاهی از دور، ناظر  و مراقب کودکان باشید تا هر زمان با هم بازی می‌کنند و در کنار هم شادند، آنها را تشویق کنند.
3. تابلویی را با عنوان جدول  جوایز تهیه و نصب کنید و هر زمان دو کودک به خوبی و مهربانی با هم بازی کردند، برای‌شان یک ستاره در جدول بچسبانند.
4.  هر زمان دو کودک درگیر دعوا شدند، با نادیده گرفتن از اینکه چه کسی آغازگر بوده، به آنها هشدار دهند که درست رفتار کنند.
5.  اگر به دعوا ادامه دهند، پیش از فرستادن آنها به اتاقشان به هر دو هشدار دهند.

 

کلام آخر

با استفاده از بازی های کودکانه می توان بسیاری از مهارت های اجتماعی و زندگی از جمله کنترل لجبازی، اضطراب را به آنان آموخت. از بازی های مناسب می توان برای درمان اختلالات مثل اختلال دیکته نویسی، بیش فعالی، خجالتی بودن کودکان استفاده کرد. استفاده از خدمات بازی درمانی محدودیت ندارد همه کودکان از جمله کودکان اوتیسم، فلج مغزی،نابینا، ناشنوا، سندرم دان، کم توان ذهنی، کودکان عادی می توان استفاده کرد.

برای درمان پرخاشگری کودک دلبندتان می توانید از یک بازی درمانگر مشورت بگیرید تا کودکی توانمند تربیت کنید. برای آشنایی بیشتر با بازی درمانگران میتوانید از مشاوره سایت خانواده توانمند استفاده کنید.برای دریافت خدمات مشاوره ای با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی از خدمات بهره‌مند شوند.