احتمالا شما هم مثل من این سوال برای‌تان پیش آمده باشد که چرا ناشنوایان از سمعک استفاده می کنند؟ آیا استفاده کردن از سمعک می‌تواند بر شنوایی آن‌ها تاثیر مثبتی بگذارد؟ ما در این نوشته قصد داریم به چند سوال اساسی مهمی که شاید برای هر یک از پدر و مادرها بچه های با نیازهای ویژه سوال شده باشد جواب بدهیم پس با خانواده توانمند همراه باشید. 

سمعک چه تاثیری بر افراد ناشنوا و کم شنوا دارد؟

آیا نوزادان یا بچه‌های شیرخوار می‌توانند از سمعک استفاده کنند؟

و از همه مهم‌تر استفاده کردن از سمعک؛ برای افراد عوارضی دارد یا نه؟

اجازه بدهید یک داستان واقعی از دنیای یکی از مادرهای کودکان با نیازهای ویژه به نام خانم سحر ریاضی از زبان خودش  با شما در میان بذاریم. 

روایت مادرانه از کودک ناشنوا خود

«من سحر ریاضی هستم سه فرزند دارم دختر بزرگم ۶ ساله‌اش و اسمش غزل هستش، دوقلوهای 4 ساله دارم با نام‌های سینا و ساغر. 

ما تا به حال تو خانواد­ه‌هامون فرزند کم شنوا یا ناشنوا  نداشتیم برای همین با دنیای” کم شنوایی گوش” خیلی بیگانه بودیم. سینا تست OAE ( یک نوع تست شنوای سنجی است که در زمان غربالگری از نوزاد گرفته می‌شود.) تو بیمارستان ازش گرفتند رو پاس نکرد برخلاف خواهرهاش که هر دوشون وقتی به دنیا اومدن شنوایی داشتند و هیچ مشکلی نداشتند.

 ما با دنیایی کم شنوایی خیلی غریب بودیم وقتی جواب تست OAE رو بهمون گفتند باخودمون گفتیم حتما اشتباه شده یا شاید آب تو گوشش جمع شده باشه. دکتری‌های بیمارستان بهمون گفتند: ۳ماه دیگه بیاید یه تست دیگه بگیریم شاید واقعا آب تو گوشش جمع شده و همین باعث شده باشه که تست شنوایی سنجی سینا خوب از آب درنیاد.

من  آدم خوش‌بینی هستم  و همیشه به قضایا خیلی خوش‌بینانه نگاه می‌کنم  و خودم  رو ناراحت نمی‌­کنم به همسرم و خودم گفتم: نه بابا چیزی نیست حتما اشتباه شده یا آب پشت گوشش جمع شده، من باهاش حرف میزنم به من نگاه میکنه!!!

 سه ماه گذشت و ما مجددا تست OAE را مجددا دادیم همسرم آدم واقع‌گرای است خیلی نگران بود ولی من همچنان خوش‌بین بودم تا اینکه در اوج ناباوری جواب تست OAE اومد ادیولوژیست‌اش گفت: بزارید یه بار دیگه معاینه کنم ببینم چه خبره. 

دکتر وقتی گوش سمت راستش معاینه کرد گفت: این گوش که ۹۰ تا ۸۰ درصد نمیشنوه بزارید گوش سمت چپ‌اش ببینم بله این هم 80 تا 90 درصد نمیشنوه ، پسرتون کم شنوایی عمیق داره. من باورم نمیشد فقط به پهنای صورتم گریه می‌کردم باورم نمیشد ولی دکتر خیلی قاطع گفت جای هیچ شک وشبهه‌­ای نیست.

  نمیتونستم منکر حرف دکتر بشم ولی تو اون شرایط آدم دست خودش نیست بعضی وقت‌ها بی‌منطق میشه! بازم به خودم می‌گفتم: نه حتما یه چیز دیگه است باید پیش یه متخصص دیگه ببرم، مگه میشه سینا کم شنوا باشه!! دکتر بهمون گفت: می‌تونید براش سمعک بگیرید یا برید ۳ماه دیگه بیاید دوباره تست بدید. 

ما پرونده پزشکی پسرم رو پیش پزشک‌های خوب بردیم ولی خوب جواب تغییر نکرد فقط این کار برای من زمان می‌خرید تا بتونم این مسئله رو قبول کنم به نظرم پذیرش این موضوع ( کم شنوا، ناشنوا و…)  برای بعضی ها خیلی زود اتفاق نمیفته، مثل یه شوک میمونه، خیلی سخت میشه قبولش کرد البته بعضی ها موضوع رو خیلی زود می‌پذیرند.

 ولی ما برای من خیلی سخت بود چون بچه‌هام دوقلو بودند و یکی­شون هیچ مشکلی نداشت از طرفیم کم شنوایی یه معلولیتی هست که تو ظاهر اصلا مشخص نمیشه از طرفیم بچه‌ها به صداهای و تصاویر مختلف واکنش نشون میده من همه­‌ی این نشونه رو وقتی میدم میگفتم نه بابا چیزی نیست دکترها الکی بزرگش کردند تا اینکه بعد از انجام تست‌های  ABR (یک نوع تست برای تشخیص میزان کم شنوایی) دقیقا تو 6 ماهگی براش سمعک گرفتیم البته قالب گیری یکم سخت بود.

راستش بیشتر از جنبه روحی خیلی سخت بود هربار که آدم پاشو تو مطب دکتر برای قالب‌گیری میزاره شبیه یه پتکی هست که به آدم میفهمونه بچه‌ات ناشنواست. شرایطم خیلی سخت بود من به غیر سینا دوتا بچه کوچیک داشتم، بچه هام فاصله سنی خیلی کمی رو داشتند آدم یهو صاحب سه فرزند بشه خوب مسئولیت بزرگی به دوش داره از طرفیم به خاطره مسئولیت زیاد آدم استرس زیادی داره. ولی کنار همه­ی این مسولیت‌ها و استرس داشتن‌ها کنار اومدن با بچه کم شنوا خیلی از آدم انرژی میگیره. 

درآخر سمعک سینا آماده شد روز اولی که سمعک  رو استفاده کردیم خیلی دلم شکست ولی چون آدم خیلی خوش بینی هستم به خودم گفتم : خداروشکر وسیله هست که بچه‌­ی من بتونه صداها رو بشنوه، بعد از اینکه سمعک براش خریدیم بچه‌ام به صدای جغجغه واکنش نشون میداد خیلی خوشحال میشدم که بچه­‌ام سینا میتونه صداها رو یشنوه. 

البته چالش‌های زیادی داشتیم سینا همه‌اش سمعکش در می آورد، قالبش می‌جوید یا به عنوان دندون‌گیر ازش استفاده می­­‌کرد در کل من خیلی خوشحال بودم که بچه‌ام میتونه با سمعک بشنوه و با محیط اطرافش ارتباط برقرار بکنه بازم خداروشکر تکنولوژی هست که میتونه به این بچه­‌ها کمک بکنه.»اما سوال‌هایی که در ابتدا قول دادیم  برای شما عزیزان توضیح  بدهیم.

کم شنوایی و ناشنوایی

 آسیب شنوایی اصطلاحیه است که به تمام انواع و درجات  افت شنوایی گفته می‌شود که بر حسب شیوه ارتباط به دو گروه تقسیم می‌شوند:کم شنوا و ناشنوا.

کم شنوا 

افراد کم شنوا افرادی هستند که با استفاده از وسایل کمک شنوایی مثل سمعک می‌توانند شنوایی خودشان را بدست بیاورند. که اگر بخواهیم این گروه را توی دسته‌های  شنوایی سنجی قرار بدهیم به سه دسته:

کم شنوا خفیف

افرادی که کم شنوا خفیف هستند صداها و صوت‌های که 27 تا 40  دسی بل رو می‌توانند درک کنند به این صورت که صداهای که از دور شنیده می‌شود را با استفاده ادا و اشکال می‌توانند متوجه شوند. 

کم شنوا متوسط

افراد کم شنوایی متوسط صداهای که بین 41 تا 55 دسی‌بل هستند رو می‌شنوند. افراد کم شنوا متوسط توانایی درک و شنیدن مکالمه‌های روزمره خودشان را دارند. 

افراد کم شنوایی متوسط  صداهای با شدت 57 تا 70 دسی بل رو می شنوند اما این افراد برای بهتر کردن اوضاع شنوایی خود نیاز به وسایل کمک شنوایی مثل سمعک در کنار آموزش‌های گفتاری و زبانی  دارند.

کم شنوا شدید

و افراد ناشنوا شدید صداهای بالا 71 تا 90 دسی بل رو می‌توانند بشنوند یعنی برای صحبت کردن با آن‌ها باید از نزدیک با آن‌ها صحبت کنیم. این افراد باز هم مثل سایر افراد کم شنوا دیگر نیاز به وسایل کمک شنوایی  و کلاس‌های گفتار درمانی دارند.

ناشنوا

به افرادی که کم شنوایی عمیق داشته باشند ناشنوا می‌گویند. چرا که این افراد ممکن است صوت‌های بالای 91 دسی بل رو  بشنونند به همین خاطره به این دسته از افراد ناشنوا عمیق می‌گویند. عموم این افراد بیشتر به حس بینایی‌شان متکی هستند.

علل آسیب شنوایی

 اما علت‌های آسیب شنوایی چیست؟ به صورت کلی علل‌های آسیب شنوایی می‌تواند محیطی یا ژنتیکی باشد. که  در ادامه به هر یک از آن‌ها پرداخته‌ایم.

علل محیطی

خود علل محیطی به سه مرحله پیش از تولد، هنگام تولد یا پس از تولد باشد. که دلایل آسیب شنوایی پیش از تولد خود به دلایل زیر است

•  عوارض همراه با ناسازگاری RHبین مادر و جنین
• نارسی و  در معرض پرتو بودن والدین
•  دیابت مادرزادی
• مسمومیت خونی هنگام بارداری
• خفگی، سیفلیس، ابتلای مادر به سرخچه

 البته خوب است بدانیم که خفگی از جمله علت‌های افت شنوایی هنگام تولد هم است. اما مننژیت، سرخک، اوریون، آبله مرغان، آنفولانزا و انسفالیت و… در اغلب موارد می‌توانند سبب افت شنوایی پس از تولد شوند.

علل ژنتیکی

اختلال ژنتیکی یا ارثی، یک ویژگی نابهنجار است که با ژن  نابهنجار منتقل می‌شود طبق تحقیقات و نظریه‌های پزشکی 

50 درصد موارد افت شنوایی در بین فرزندان با نیازهای ویژه به دلیل همین موضوع ژنتیک می‌باشد. تا حال حاضر گروه پزشکی 50 ژن ناشنوایی را شناسایی کرده  و احتمالا صدها ژن هم در انتظار شناسایی باشند.

آزمون‌های شنوایی سنجی

اندازه‌گیری شدت آسیب شنوایی و تشخیص نوع آن توسط تست‌های شنوایی سنجی مشخص می‌شود. در نهایت براساس این تست برای افراد کم‌شنوا یا ناشنوا  وسایل کمک شنوایی و برنامه‌های آموزشی مثل گفتار درمانی تعیین می‌کنند.

وسایل کمک شنوایی الکترونیکی

اما همانطور که مادر سینا در ابتدای همین مقاله  هم گفتند برای هر علتی یک معلولی بوده و افراد ناشنوا یا کم شنوا  از این موضوع هم مستثنا نیستند. این افراد با استفاده از وسایل کمک شنوایی الکترونیکی که همه‌ی آن‌ها از سه جزء اصلی  میکروفون، دستگاه تقویت کننده صوت و گیرنده تشکیل شده‌اند  می‌توانند به راحتی و با خیال راحت با محیط بیرون خود ارتباط برقرار کنند.میکروفون و گیرنده انرژی را از یک  نقطه به نقطه  دیگر منتقل می‌کنند میکروفون هم  انرژی صوتی  را  مثل دهنی تلفن به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند. 

اما کار گیرنده دقیقا برعکس میکروفون بوده و  انرژی الکتریکی رو به انرژی صوتی  مثل گوشی تلفن تبدیل می‌کند. و در نهایت  بین میکروفون و گیرنده یک  دستگاه تقویت کننده وجود دارد که داده‌های ورودی و خروجی را تقویت می‌کند. 

وسایل کمک شنیداری را می‌شود مستقیما در مجرای گوش یا در جیب پیراهن  یا در قاب عینک جاسازی کرد و یا حتی آن‌ها را روی استخوانی که پشت گوش است قرار داد.

 از طریق یک ارزیابی شنوایی‌ سنجی نوع وسیله کمک شنیداری رو می‌شود استفاده کرد. برای اینکه وسایل کمک شنوایی بتوانند اثر بهتری بگذارند خوب است که در کنار آن‌ها از آموزش‌هایی مثل “کاردرمانی جسمی“، توانبخشی یا گفتار درمانی استفاده کرد. زیرا این وسایل به همراه آموزش درست به بچه ها و افراد دارای آسیب شنوایی کمک می کند بهتر زندگی کنند.

مشکلات وسایل کمک شنوایی

علی رغم امتیازات وسایل کمک شنوایی،  برای رهایی از محدودیت های این وسایل باید در حفظ و نگهداری آن‌ها مراقبت های لازم را هم  به کار ببریم. چرا که ممکن است این وسایل الکترونیکی شبیه هر وسیله دیگری دچار شکستگی یا خرابی شوند. 

امروزه افراد دچار آسیب شنوایی می‌تواند با کمک سمعک‌های مناسب صداهای محیط خود را بشنوند. سمعک  می‌تواند برای اغلب افراد کم شنوا مفید باشد. البته نوع سمعک بسته به نوع و میزان شنوایی متفاوت است. کار سمعک این است که  صداها رو قبل از رسیدن به گوش تقویت کند تا افراد متوجه گفت‌وگوها اطرافیانشان شوند. 

انواع سمعک

• سمعک جیبی
• سمعک عینکی
•  سمعک پشت گوشی
•   سمعک درون گوشی
•  سمعک درون کانالی 
• سمعک کاملا کانالی
• سمعک راه استخوانی

افرادی که ناشنوایی شدید ناشی از ناگشودنی مادرزادی کانال یا عفونت مزمن گوش بیرونی یا میانی  که استفاده از سمعک‌های مرسوم را غیرممکن می‌کند باید از سمعک های  راه استخوانی استفاده کنند.

البته بعضی از افراد که کم شنوایی انتقالی دارند و سخت است که از سمعک‌های پشت گوش استفاده کنند می‌توانند از  سمعک های راه استخوانی استفاده کنند

 این نوع سمعک‌ها یک صفحه ارتعاشی دارند که صدا رو منتقل می‌کند و صدا به جای انتقال از طریق گوش میانی می‌تواند از  طریق این صفحه ارتعاشی به گوش داخلی منتقل شود.

 این سمعک‌ها همراه با یک ارتعاشگر به وسیله  یک هدبند پشت گوش روی استخوان ماستوئید( بخشی از استخوان پشت گوش) قرار می‌گیرد. احتمالا دیدید امروزه افراد ناشنوا یا کم شنوا علاوه بر سمعک‌های راه استخوانی قدیمی از یکسری سمعک‌های کاشتنی ( کاشتنیه گوش میانی و سمعک استخوان ها مهار) هم استفاده می‌کنند.

البته از آنجایی که گوش شیرخواران برای سازگاری با سمعک‌های ITF، ITC، یا CIC خیلی کوچیک بوده  و رشد نوزادان خیلی سریع است به جای استفاده از سمعک‌های جبیی از سمعک‌های پشت گوشی استفاده می‌کنند.

چرا برای نوزادان کم شنوا از سمعک داخل گوش استفاده نمی‌کنند؟

•   ممکن است سمعک در گوش نوزاد بند نشود.
•  کانال گوش کودک دائما در حال رشد است بنابراین، پوسته ی سمعک پیوسته باید به صورت مرتب عوض شود.
•   پایش کردن سمعک‌های داخل گوش برای والدین خیلی بوده برای همین والدین ممکن است برای بررسی حجم صداها دچار مشکل شوند.
•  در این سمعک ها استفاده از ورودی مستقیم شنوایی امکان پذیر نیست.

سمعک به افراد کم شنوا چه کمکی می‌کند؟

• بهبود درک گفتار
• عدم پیشرفت کم شنوایی
• کاهش یا بهبود وزوز گوش

بهبود درک گفتار

استفاده از سمعکی که به بطور دقیق تنظیم شده باشد به فرد در تقویت آن اصوات کمک می‌کند و وضوح صداها را افزایش می‌دهد و‌  همین  باعث می‌شود افراد گفتار دیگران را بهتر درک کنند.

عدم پیشرفت کم شنوایی

در صورت بروز کم شنوایی و استفاده نکردن از سمعک به مرور عصب گوش ضعیف و میزان کم شنوایی بیشتر می‌شود و درمان دشوارتر و پرهزینه‌تر خواهد شد. در صورتی‌که اگر این دسته از افراد به موقع از سمعک استفاده کنند  سبب تحریک عصب گوش و فعال ماندن گوش می‌شود.

کاهش یا بهبود وزوز گوش

وزوز عارضه‌ای است که فرد در آن صداهای اضافه‌ای را می شنود که برای دیگران قابل شنیدن نیست. این عارضه شیوع بالایی دارد. وزوز می‌تواند در افراد با صداهای مختلفی ظاهر شود مانند زنگ زدن، کلیک کردن، هیس کردن و خش خش کردن باشد.

البته وزوز می تواند نشانه ای از یک عارضه ی دیگر مانند وجود کم شنوایی، آسیب گوش، تومورهای عصب شنوایی، مشکلات دارویی یا دیگر اختلالات هم  باشد. برای همین هر وزوز گوش دلیلی بر ناشنوایی یا کم شنوایی و یا آسیب دیده شده گوش باشد.

 برای اینکه بفهمید این علائم مربوط چیست باید سراغ متخصص شنوایی سنج رفت چرا که این افراد می توانند با انجام تست‌های مخصوص نوع وزوز را مشخص کنند. خوب است این را هم بدانیم که برای وزوز گوش،سمعک های وجود دارد که متخصص شنوایی شناسی با تجویز و تنظیم دقیق آن ها می تواند وزوز گوش را کنترل یا درمان کند.

 ما سعی کردیم در این نوشته به  سوالاتی که ذهن بیشتر خانواده ها را مشغول کرده جواب دهیم. اما نباید از این موضوع غافل شویم که ما زمانی می توانیم برای بچه‌های با نیازهای ویژه زندگی خوبی بسازیم که بچه‌ها رو همان‌طور که هستند بپذیریم.

 می‌دانیم که پذیرش  به قول  مامان سینا کار خیلی سختی است ولی باید انجام بدهیم تا بتوانیم گام‌های موثر بعدی برای بچه‌ها برداریم. برای همین خانواده توانمند آمده تا همیار شماها باشد و با مشاوره رایگان به شما کمک کند تا بدون دغدغه در مسیر آموزش و توانبخشی و گفتار درمانی و کاردرمانی فرزندانتان گام بردارید.

خانواده توانمند به خانواده‌های کودکان با نیازهای ویژه چه کمکی می‌کند؟

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت  زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند.