بازی درمانی براساس رفتارگرایی
11/11/1399نیازهای کودکان نابینا
03/02/1400خرید اسباب بازی برای کودکان نابینا، یکی از دغدغه های مهم والدین کودکان نابینا می باشد. در این مقاله به این موضوع مهم می پردازیم. چون خیلی از والدین کودکان نابینا و اطرافیان کودکان نابینا و کم بینا این موضوع را از مشاور سایت خانواده توانمند می پرسند.
ماجرای خاله
خاله علی ساعت 11 شب با سایت خانواده توانمند تماس گرفت!!!
معمولا اون ساعت به تلفن جواب نمیدم، ولی اون روز بر حسب تصادف، تلفن رو جواب دادم.
فردا شب تولد 6 سالگی علی بود!!!
خاله علی دنبال اسباب بازی مناسب براش بود ولی تو شهری که زندگی میکردند، نتونسته بود، اسباب بازی مناسب برای علی پیدا بکنه!!! خاله علی میگفت: علی به وسایل علاقه نشون نمیده!!!
فقط فقط در حال گوش کردن به برنامههای تلویزیونیه!!!
به همین خاطر خیلی اضافه وزن داره!!!
چون هیچ تحرکی نداره!!!
با بچهها اصلا جوش نمیخوره!!!
تو مهمونیها یه جا میشینه!!!
حتی تو مهمونیها، چیزی نمیخوره، چون میترسه، لباسش کثیف کنه!!!
خاله علی میگفت: علی قرار مدرسه بره، ولی خواهرم باهاش زیاد کار نکرده!!!
از نظر ذهنی، مشکلی نداره، ولی به خاطر احتیاطهای بیش از اندازه خواهرم و شوهرش، این بچه خیلی ایزوله شده و از پس کارهاش برنمیاد!!!
خاله علی میگفت: من امسال دانشگاه، رشته روانشناسی استثنایی قبول شدم!!!
علت انتخاب این رشتهام، به خاطر علی و بچههای شبیه علی بود!!!
چون تو شهرستانها امکانات نیست، خانوادهها بی اطلاع هستند!!!
نمیدونن چطوری باید با این بچهها کار کنند!!!
وقتی با استادم صحبت کردم و شرایط علی رو توضیح دادم، بهم گفتند: اولین گام تو آموزش بچههای با نیازهای ویژه، اینکه حتما حتما باهاش درست ارتباط برقرار کنید تا مسیر آموزشی و “توانبخشی” بچهها رو راحتتر طی کنید.
برای همین قصد دارم به مناسبت تولدش، براش اسباب بازی بگیرم، البته اسباب بازی مناسب بچههای نابینا!!
چون میخوام علی بدونه، آدمهای هستند که به فکر افرادی مثل اون هستند و براشون کارهای خوبی انجام میدن!!!
میخوام اسباب بازی مخصوص بچههای نابینا بگیرم تا حسهای دیگه علی تقویت بشه!!!
تا علی بتونه قابلیتهاشو بروز بده!!!
اسباب بازی، برای علی میخوام بگیرم که علی بتونه با بچههای بینا بازی بکنه تا از این طریق علی مهارتهای اجتماعی و ارتباطی رو یاد بگیره!!!
درضمن بچههای بینا هم یاد بگیرند که چطور باید با بچههای نابینا، بازی کنند، باهاشون ارتباط برقرار کنند و…
خاله علی، خیلی با احساس حرف میزد، طوری که من فقط سکوت کرده بودم و به حرفهاش گوش میدادم!!!
لذت میبردم که افرادی مثل خاله علی هستند که اینجوری نسبت به فواید اسباب بازی برای کودکان نابینا اطلاعات داره.
خاله علی حین گفتگو سوالات خوبی رو پرسید مثلا میپرسید:
اسباب بازی مناسب برای این گروه از کودکان باید چه ویژگیهای داشته باشه؟
تو خرید اسباب بازی برای کودکان نابینا، چه نکاتی رو باید در نظر بگیریم که “کودکان نابینا” خدای نکرده، آسیب نبینند؟!
ویژگیهای اسباب بازی مناسب برای کودکان نابینا
یک اسباب بازی (toy) مناسب از نظر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و شورای نظارت بر اسباب بازی باید ویژگیهای زیر را دارد:
پرورش نیروی سازندگی
اسباب بازی باید چنان باشد که ذهن کودک را برانگیزد و او را به سوی آفرینندگی و سازندگی سوق دهد، کار اسباب بازی سرگرم کردن، ساکت نگه داشتن و پرکردن وقت کودک نیست. اسباب بازی باید مایه و حرفی تازه داشته باشد. در واقع اسباب بازی باید علاوه بر سرگرم کردن او را به گونهای فعال به کاری مثبت و سازنده وادارد و نیروی سازندگی و خلاقیت او را پرورش دهد.
نزدیک به واقعیتها و فرهنگ جامعه
اسباب بازی باید سبب نزدیکی به واقعیتها و فرهنگ جامعه باشد. یک اسباب بازی مطلوب باید متناسب با دیگر وسایل و محیط زندگی کودک و با ارزشهای موجود در جامعه باشد. چنین وسیلهای سبب میشود که کودک از آغاز کودکی ضمن نخستین تجربههای زندگی بسیاری از ارزشهای معمول در جامعه را بشناسد و آن را فرا گیرد.
تحریک حواس مختلف
هر اندازه اسباب بازی بتواند حواس بیشتری از کودک را به کار گیرد و لذت بیشتری در او ایجاد کند، مناسبتر است. کودکان از هرچیزی که آن را لمس کنند، ببینند و بشنوند بیشتر لذت میبرند تا چیزهایی که تنها مشاهده آن باشند.
پرورش قدرت تخیل
اسباب بازی باید بتواند تصورات و خیالات کودک را گسترش دهد بنابراین کلیه لوازمی که بتواند در این امر به کودک بازی رساند مناسب و مطلوب شناخته میشود. کودک از اسباب بازی و یا وسایلی که امکان خیال پردازی در او ایجاد کند خسته نمیشود.
کشف و جستجو
اسباب بازی باید به کودک در اکتشاف و جستجو از طریق تجربه کمک کند. کودک باید قادر باشد آزادانه به اسباب بازی خود دست بزند، این وسایل نباید فقط یک هدف را در خود داشته باشد بلکه باید استفاده از آن باعث شود که کودک بسیاری از تجربیات روزمره و یا آموختههای خود را به وسیله تمرین، کاربرد صحیح و کشف کردن بیاموزد.
داشتن انگیزه یا محرک
اسباب بازی پسرانه یا دخترانه بایستی بتواند نظر کودک را جلب کند، اگر بازی با اسباب بازی توام با موفقیت باشد کودک به ادامه بازی ترغیب میشود. برای مثال وقتی کودک قطعات رنگی را براساس رنگ خاص هماهنگ میکند و یا قطعات پازلی را در کنار یکدیگر میچیند، احساس موفقیت میکند و این بهترین پاداش برای او است.
پرورش مهارتها و تواناییهای بدنی
اسباب بازی باید سبب توسعه مهارتها و تواناییهای جسمی کودک گردد. اسباب بازی مطلوب علاوه بر پرورش قوای روانی، عاطفی و خلاقیت باید توانایی کودک را در زمینه از اعضا بدنش توسعه دهد. بنابراین برای پرورش کلیه حواس واندامها، باید اسباب بازی مناسب آن را دراختیار کودک قرار داد تا کودک علاوه بر سرگرمی به توانایی جسمی خویش نیز آگاه گردد.
متناسب با سن کودک
اسباب بازی باید مناسب سن و هم خوان با علایق و در خور تواناییهای ذهنی و رشدی کودک باشد نه آن قدر سخت و پیچیده باشد که کودک از بازی با آن عاجز شود ونه آن قدر ساده که علاقه کودک را از بین ببرد. در حقیقت چون خواسته ها و تمایلات کودکان از نظر ساختار جسمانی و روانشناسی در سنین مختلف فرق می کند پس بهتر است در هر سن و سالی اسباب بازی مناسب همان سن را تهیه کنیم تا موجب رشد عقلی و شخصیتی آنان شود.
تناسب با جنسیت کودک
اسباب بازی باید متناسب با جنس کودک باشد. در زمینه نقش جنسیت در انتخاب اسباب بازی تحقیقات فراوانی شده، اگر پدر و مادری مشاهده کردند که پسرشان عروسک بازی میکند یا دختر آنها تفنگ بازی میکند حساسیتی نشان ندهند تفاوت جنسی در7 یا 8 سالگی آشکار میشود و هر کدام به بازیهای خود خواهند پرداخت که با طبیعت و انتظار جامعه از آنان منطبق است.
قیمت اسباب بازی نابینایان
معمولا یکی از مهمترین نگرانیهای والدین در خرید اسباب بازی هزینه یا قیمت آن است. یک اسباب بازی مناسب الزاما یک اسباب بازی گران قیمت نیست. بنابراین خریدن یک اسباب بازی ارزان غیرمنطقی نخواهد بود مخصوصا وقتی که باعث رشد ذهنی، جسمانی و اجتماعی کودک شود.
ایمنی و استاندارد اسباب بازی
براساس قوانین انجمن اسباب بازی و سرگرمی بریتانا (2003)، اسباب بازیها باید شرایط زیر را داشته باشند:
- تمام اسباب بازیها بایستی سالم باشند.
- ساختار یک اسباب بازی نباید به شکلی باشد که باعث آسیب جسمانی کودک شود.
- هر اجزایی از اسباب بازی که جدا شدنی است، باید به قدر کافی بزرگ باشد، که توسط کودک بلعیده یا قورت داده نشود.
- اسباب بازی نباید آتش گیر یا قابل احتراق باشد.
- اسباب بازی نباید حاوی مواد شیمایی خطرناک مانند سرب یا جیوه باشد.
- اسباب بازیهای الکتریکی نبایستی بیش از 34 ولت برق داشته باشند.
- اسباب بازیها نباید دارای لبهها و نوکهای تیز و برنده باشند.
- اسباب بازیها نباید دارای صدای بیش از 85 دسی بل باشند.
حوادث ناشی از خرید اسباب بازی غیراستاندارد
برای خرید اسباب بازی برای کودکان نابینا خانواده این کودکان باید به نکات زیر توجه کنند و به رعایت کردن آنها اهمیت بدهند.
بریدگی
نخ یا ریسمان اسباب بازیهای کشیدنی باید بدون گره باشد و قطر آن از یک و نیم میلیمتر کمتر نباشد تا دست کودک را نبرد. اسباب بازیهای (toys) مستهلک شده که در اثر شکستگی دارای لبههای تیز و برنده میباشند، میبایست از مجموعه اسباب بازیهای کودک حذف شوند.
اگر در ساخت اسباب بازی میخ یا پیچ بکار رفته است باید توجه داشت که در اسباب بازی فرو رفته باشند و قسمتهای تیز و برنده آن بیرون نباشد. در اسباب بازیهای چوبی، سطح چوب باید کاملا صاف و صیقلی باشد. تراشه چوب میتواند ایجاد بریدگی کند. اسباب بازیهای پلاستیکی باید از جنس مواد شکننده نباشند. زیرا با کمترین ضربه شکسته شده و ایجاد لبههای تیز و برنده سلامتی کودک را به مخاطره می اندازد.
سوختگی
اسباب بازیهایی که به نوعی از یک منبع حرارتی استفاده میکنند باید به گونهای طراحی شود که باعث سوختگی و صدمه به کودک نشود و این بخش از اسباب بازی از دسترس او دور باشد.
نباید اسباب بازیهای الکتریکی با برق 220 ولت کار کند و در صورت استفاده از کاهنده و تبدیل کننده ولتاژ، این قسمت باید بیرون از اسباب بازی باشد. باتری اسباب بازیهایی شارژی نباید در حین استفاده کودک از اسباب بازی شارژ شوند همچنین نمیبایست از اسباب بازی برای شارژ کردن باتریهای دیگر استفاده کرد.
شکستگی
اسباب بازیهایی که بعد از بازی کودک به صورت پراکنده در روی زمین باقی مانده و جمع نمیشوند ممکن است باعث زمین خوردن کودک یا اطرافیان او شده و در نهایت آسیب دیدگی و شکستگی را به دنبال داشته باشد. در اطراف وسایل پارکی موجود در زمینهای بازی باید فضای کافی وجود داشته باشد چون ممکن است با بچههای خردسال برخورد کرده و باعث آسیبهای شدید شود.
مسمومیت
بعضی از وسایل بازی دارای رنگهای غیراستاندارد و نامناسب هستند و اگر کودک آن را در دهان قرار دهد دچار مسمومیت میشود. وسایل بازی که دارای باتری هستند و باتری مدت زیادی در وسیله مانده می تواند به دلیل سولفاته شدن باطری و خروج مواد باتری در کودک ایجاد مسمومیت کند.
اگر مواد اولیه یا رنگ اسباب بازی دارای ترکیبات سرب خطرناک است، میتواند باعث مسمومیت تدریجی کودک شود. اسباب بازیهایی که کودک ممکن است آن را به دهان ببرد، مثل سازدهنی یا دندان گیر که در اثر بزاق دهان یا عرق بدن، پوست یا دهان کودک را رنگی میکند. باید از مواد استاندارد باشد چون باعث مسمومیت کودک میشود.
خفگی
کیسههای پلاستیکی موجود در بستهبندی اسباب بازی را نباید در دسترس کودک قرار داد چون ممکن است آن را به سر و صورت خود بکشند که احتمال خفگی وجود دارد.
چشمها و اجزای صورت عروسک یا حیوانات باید به اسباب بازی به خوبی چسبیده یا دوخته شده باشند چون ممکن است کودک آن را با ناخن یا دندان کنده و باعث خفگی او شود.
اسباب بازیهایی که کودک وارد آنها میشود مثل چادر یا خانه عروسک باید طوری باشد که کودک بتواند در آن را به راحتی از بیرون باز کند.
کودکان خردسال همه چیز را به دهان خود میبرند بنابراین اسباب بازیهای که کوچکتر از دهان کودک هستند میتواند مخاطره آمیز بوده و در اثر بلعیده شدن ممکن مجاری تنفسی کودک را مسدود نماید.
وجود بند و ریسمان در اسباب بازی میتواند موجب خفگی کودک شود. چون کودک علاقه دارند بندها و ریسمانها را به دور گردن خود اندازند. این امر میتواند باعث خفگی کودک شود.
کبودی و کوفتگی
تا شدن ناگهانی برخی اسباب بازیهای تاشو مانند کالسکه عروسک، گیرکردن دست و انگشتان کودک را به دنبال خواهد داشت که موجب کوفتگی و لهشدگی اندام خواهد شد.
اگر در ساخت اسباب بازی فنر بکار رفته است باید در بدنه اسباب بازی جای داشته باشد به طوری که اگر از جای خود در رفت به دست و صورت کودک آسیب نرساند.
بین قسمتهای ثابت و متحرک اسباب بازی نباید حفره یا سوراخ به اندازهای باشد که انگشت یا اعضای بدن کودک در آن گیر کند.
صدای بلند
اسباب بازیهایی که صداهای بلند و گوش خراش دارند میتوانند به شنوایی کودک آسیب برسانند. به صدا درآوردن تفنگ در نزدیک گوش کودک میتواند به پرده گوش آسیب جدی برساند.
نکاتی در خصوص خرید اسباب بازی برای کودکان نابینا
اسباب بازیهای ویژه کودکان نابینا فقط وسایلی برای بازی سرگرمی کودک نیستند بلکه باید مثل یک وسیله آموزشی- پرورشی نکتههای تازهای را به کودکان نابینا بیاموزند. با وجود اینکه تفاوتهایی بین کودکان سالم و کم توان یا ناتوان ذهنی-جسمی وجود دارد اما این تفاوتها دلیلی برای بیتوجهی به انتخاب اسباب بازی برای “آموزش کودکان استثنایی” نیست.
هنگام خرید اسباب بازی برای کودکان نابینا خود:
توجه به دیگر حواس و کمک به تقویت آنها ضرورت دارد. صدادار و متحرک بودن اسباب بازیها باعث برقراری ارتباط بیشتر و بهتر کودک نابینا با اسباب بازی میشود. در حقیقت کودک نابینا از روی صدا، حرکت و خصوصیتهایی مثل این میتواند شکل اسباب بازی را در ذهنش مجسم کند.
بعد از آن با مطابقت دادن خصوصیات اسباب بازی با همان شیء در دنیای واقعی، با ویژگیهای اشیای واقعی آشنا میشود؛ مثل بازی با ماشینهای اسباب بازی و مقایسه آن با ماشین(خودرو) واقعی، پیشرفت کودک در این زمینه به مهارت والدین در برقراری رابطه با او بستگی دارد.
هنگام خرید اسباب بازی برای کودکان نابینا باید به شاد بودن و پر رنگ بودن آن توجه کرد. چرا که ابتدا کودک کم بینا وسایل بازی را میبیند و بعد با رنگها آشنا میشود. توپهای رنگی، سازههای رنگی( همان لوگو)، عروسکهایی با لباس شاد و تند و به طور کلی هر اسباب بازی رنگارنگ و شادی برای کودکان کم بینا مناسب است.
دنبال اسباب بازی عجیب و غریب خاص نباشید درست مانند بچههای عادی هر اسباب بازیای که باعث شناخت بیشتر کودک با محیط اطراف شود، خرید خوبی است. حتی وسایل خانه و آشپزخانه، آبکش، قابلمه و قاشق که میتوان با در اختیار گذاشتن آنها، او را در نقش آشپز یا … جای داد.
برای خرید اسباب بازی باید به این نکات توجه کرد:
اسباب بازیها دارای سطح برجسته باشند. اسباب بازیهایی مثل توپ بسکتبال سطح ناصافی دارند یا صفحه شمارهگیر تلفن، برجستگی و فرورفتگی دارند. به طور کلی وسایل بازی کودکان نابینا باید طوری باشد که کودک با دست کشیدن روی آنها با مفهومهایی مثل حجم، شکل، اندازه، جنس و… اشیاء آشنا شود. این اسباب بازیها خلاقیت کودک را هم فعال میکنند. مهمترین نکته این است که باید مشکل این کودکان را پذیرفت و به او یاری رساند تا مهارت خود را بالا ببرد.
صدادار و موزیکال باشد، مناسبترین اسباب بازی برای کودکان نابینا است و برخلاف اینکه تصور میشود کودک باید تحرک کمتری داشته باشد، اسباب بازیهای این کودکان باید آنها را به راه رفتن، ورزش و استفاده از قسمتهای مختلف بدن وادار کند. باید محیطی امن و فضایی ایجاد شود که کودک با مانع برخورد نکند. گوشهگیری یکی از مشکلات رفتاری کودکان نابینا است که باید با انتخاب اسباب بازیهای پر تحرک حل شود.در آخر بازی گروهی را نباید فراموش کنیم؛ زیرا این بازیها کودک نابینا را وارد اجتماع میکند و او دچار افسردگی و احساس تنهایی نمیشود.
6بازی فکری جذاب برای نابینایان
- شطرنج
- سودوکو
- مکعب روبیک
- بازی تخته نرده
- منچ بازی
- مار و پله
شطرنج یکی از بازیهای محبوب بزرگسالان و کودکان بوده و هست. این بازی فکری یک بازی مناسب برای پرورش هوش و خلاقیت کودکان نابینا است.
ویژگی های شطرنج چوبی ویژه افراد نابینا:
- حداقل اندازه شطرنج 20*20 هست
- خانههای سیاه اش از خانههای سفیدش شطرنج برآمدهترند.
- در هر خانه یک سوراخ حایل وجود دارد.
- هر مهره باید یک میخی در قسمت زیرین خود داشته باشه تا در سوراخ حایل فرو بره.
- بهتر است مهرهها از نوع استانتون (یک سبک خاصی از مهرههای شطرنج) باشند.
ویژگیهای جدول سودوکو ویژه افراد نابینا :
میلیونها نفر سودوکو بازی میکنند، یک بازی پازل محبوب که در ژاپن منشا گرفته است. اکنون این بازی پازل محبوب برای افراد نابینا یا کم بینا قابل دسترسی است! بازی پازل سودوکو بریل دارای یک صفحه بازی است که از 81 سوراخ تشکیل شده است.
همچنین شامل قطعات پلاستیکی شماره گذاری شده و دارای کد رنگی است (به عنوان مثال، همه آنها سیاه، دوتایی قرمز و غیره هستند) که بازی را برای افراد کم بینا آسان تر می کند. هر قطعه همچنین دارای شماره ای است که به خط بریل نوشته شده است، و برای افراد نابینا قابل دسترسی است.
ویژگی بازی مکعب روبیک ویژه نابینایان:
مکعب روبیک یکی از پرفروش ترین اسباب بازی های پازل بازی فکری است. نوروبیکس مکعب لمسی این اسباب بازی کلاسیک با پیچ و تاب لمسی موجود است! در مکعب اصلی، پازل درهم میخورد و با چرخاندن و چرخاندن آن حل میشود تا شش رنگ منطبق را مجدداً تراز کنید. این نسخه لمسی نه تنها دارای رنگهای سنتی است، بلکه نشانههای لمسی منحصربهفرد (دایرهها، مثلثها، نقطهها و غیره) را نیز دارد که آن را فقط با لمس قابل حل است.
ویژگی بازی تخته نرد:
- زمانی برای بودن با خانواده و شاد زیستن و خندیدن در کنار آنها.
- کسب مهارتهای شناختی مثل بالا بردن حل مسئله.
- مرتبسازی حافظه و کاهش خطر آلزایمر.
- کاهش استرس و ترس و افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن.
- تراپی درمانی کودکان با نیازهای ویژه
اثرات ارزشمند منچ بازی برای نابینایان:
- فعالیت مشارکت گروهی را یاد میگیرند.
- نوبت گرفتن و به نوبت بازی کردن را یاد میگیرند.
- یاد میگیرن باید صبر کنند تا نوبت بازی و مهره انداختن اونا بشه.
- با اعداد و شمارش آنها آشنا میش و یاد میگیرند اعداد را بشمارند.
- کودکان ما با مفهوم شکست خوردن، پیروز شدن و تلاش کردن آشنا میشن و کلی فایدههای دیگه.
بازی مار و پله
بازی مار و پله یک بازی هیجانانگیز و دوست داشتنی برای کودکان روشندل است. این بازی مثل منچ بازی ویژه افراد نابینا یک بازی خارق العاده برای اونا است. نگران نباشید عموما تخته و قطعات بازی از چوب جامد تشکیل میشه برای همین مارها و نردههای لمسی درون تخته تراشیده میشن. و همین باعث میشه که کودکان نابینا به راحتی با استفاده از حس لامسه انگشت دستهاشون جایگاه مهره و مارها رو تشخیص بدن.
در نهایت..
خرید اسباب بازی برای کودکان نیازمند وقت، هزینه و دقت است، اما انتخاب اسباب بازی برای کودکان نابینا و کم بینا و درگیر با هرگونه معلولیت دیگر، به دقت و صرف وقت بیشتری نیاز دارد. با انتخاب اسباب بازی مناسب، میتوان بخش مهمی از نیازهای آموزشی و پرورشی کودکان استثنایی را برآورده کرد.
برای آشنایی با نحوه چیدمان میز و سفره مناسب کودکان نابینا،مسواک زدن،استقلال حرکتی نابینایان، تقویت حواس نابینایان، کاردرمانی کودکان نابینا،نیازهای کودکان نایینا، نحوه آموزش کودکان نابینا، و پادکست مخصوص نابینا حتما به بخش مقاله و پادکست سایت خانواده توانمند سر بزنید.
خدمات سایت خانواده توانمند
ما در خانواده توانمند تلاش میکنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانوادهشان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباببازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهرهمند شوند.
2 دیدگاه
با اینکه در متن گفتید اسباب بازی ها باید جنبه آموزشی داشته باشن..خیلی موافقم.
من برای بچه خودم روز تولدش بازی منچ رو بردم. خیلی خوشحال شد..
ممنون از سایتتون.
سلام مامان ابوالفضل
خوشحالیم که از محصول راضی بودید.