با بازی می توانیم وارد دنیای کودکان شویم. بازی در کاردرمانی کودکان نقش مهمی دارد. با بازی، کودکان با کاردرمانگران ارتباط بهتری برقرار می کنند. کاردرمانگران برای انجام کاردرمانی جسمی، حسی، ذهنی کودکان نیاز به بازی دارند. اگر کاردرمانگر با کودک ارتباط درستی برقرار نکند، انجام تمرینات کاردرمانی به سختی انجام می شود.

در این مقاله به نقش بازی در کاردرمانی می پردازیم. در ابتدا در قالب یک داستان واقعی اهمیت بازی در کاردرمانی را بیان می کنیم.

خاله نگران

خاله مهدی زنگ زد و گفت: ببخشید شما کاردرمانی دارید؟

گفتم: بله ما کاردرمانگر معرفی می کنیم!!!

خاله مهدی گفت: کاردرمانگر مهدی رو میخایم عوض کنیم؟!

ازش پرسیدم چرا؟!

گفت: خیلی با خشونت با بچه ها کار می کنند، کل بدنش کبوده، ناخنش شکسته شده ولی هنوز نیفتده!!!

مهدی نمیتونه بشینه ولی الان بعد ار کاردرمانی خداروشکر میتونه!!!

ولی خوب خیلی با خشونت کار می کنند!!!

وقتی به کلینیک می رسیم فقط جیغ میزنه!!!

وقتی با کاردرمانگر تو اتاقند فقط صدای زجه و گریه اش میاد!!!

قبل از اینکه بشینه اخلاقش خوب بود، ولی حالا عصبیه و همه رو میزنه!!!

میشه شکایت کرد؟!

اینکارها خشونت حساب میشه یا تمرین کاردرمانیه؟!

وقتی بهشون میگم: چرا بچه رو میزنید میگن تمرین کاردرمانیه!!!

مگه بچه رو اینجا آوردید، نوازش کنیم؟!

اگر میخای بچه ات بشینه و راه بره، باید تحمل کنی!!!

از خاله مهدی پرسیدم: خواهرت اعتراض کرده؟

گفت: نه میگه با همه این جوری کار میکنه!!!

به خاله مهدی گفتم: اشکال از خواهرته که اجاز میده هر جوری با بچه  تمرین کنند، گفتن شما تاثیر نداره، اگر اعتراض کنی، میگن: دوست نداری بچه رو یه جا دیگه ببره!!!

این موقع خواهرتم همه کاسه و کوسه ها رو سرتو میشکنه!!!

بهتره با کلینیک های دیگه ام سر بزنید و ببینید وضعیت اونجا چطوریه!!!

این تنها یک نمونه بود!!!

شما جای این مادر و خاله بودید چیکار می کردید؟

ترجیح می دادید بچه توانایی نشستن کسب کنه یا روح و روان آرام داشته باشه؟

فکر می کنید اضطراب بچه راهکاری داره؟

کاردرمانگر برای کاهش اضطراب بچه از چه روش های میتونست استفاده بکنه؟!

مادر چطور میتونه اعتراض خودش رو به کاردرمانگر بگه؟!

آیا اعتراض مادر و خاله به جاست؟

 

راهکار پیشنهادی ما اینکه کاردرمانگران از بازی در کاردرمانی استفاده کنند. با بازی میتوانیم با کودکان بهتر ارتباط بگیریم. و کودکان با مقاومت کمتری، ما را در مسیر توانبخشی همراهی می کنند. شاید بگید با بازی نمیشه همه اقدامات کاردرمانی را انجام داد!!!

بله درسته، ولی میشه روزهای اول برای شناخت کودک از بازی استفاده کرد تا یخ بچه آب بشه!!!

بازی در کاردرمانی

بازی ابزار مناسب برای کودکان است. کودکان از طریق بازی می توانند با پیرامون خود ارتباط برقرار کنند. و از طریق ارتباط با محیط و اطرافیان رشد کنند. در بازی کودک تجربه می کند و شروع به معناسازی می کند!!!

کودک در بازی خلاقیت، توانمندی و ضعف خود را می شناسد، با بازی کودک به خودشناسی می رسد. بازی فواید بسیاری برای کودکان در مسیر آموزش و درمان آنان دارد. کاردرمانگران، روانشناسان، معلمان از بازی در موقعیت های مختلف استفاده می کنند.

شاید از خودتان بپرسید هر بازی برای کودکان مفید است؟

برای پاسخ به این سوال بهتر است تعریف مشخصی از بازی داشته باشیم که در ادامه بیان می شود.

تعریف بازی

متخصصان علوم تربیتی و روانشناس تعاریف مختلفی را بیان کرده اند. بازی فعالیتی است که هدفی را دنبال نمی کند و هدف از انجام آن کسب لذت است.

لذت، از ملاک‌های مهم یک فعالیت به عنوان بازی است. البته ما با بازی و سایر فعالیت‌ها می‌توانیم کاردرمانی کودکان را به منزل خودمان بیاوریم. چرا که با “کاردرمانی در منزل برای کودکان” می‌توانیم سرعت بهبود آنان را تسریع کرد.

بازی فعالیتی خود جوش و خودانگیخته است. کودک از طریق بازی کردن، مهارت هایی مختلف زندگی را کسب می کند.بازی ورزش مغز به حساب می آید و مغز انسان توانایی مختلف مانند حل مسئله، تصمیم گیری، تفکر نقاد و… را می آموزد.

انواع بازی در کاردرمانی

 بازی ها دسته بندی های مختلفی دارند. دانشمندان مختلف مانند کارل گروس، کرا، پرز، اشترن و شارلوت بوهلر، براساس دیدگاه‌ها خود، بازی های را طبقه بندی کرده اند.

متخصصان، متناسب با اهداف درمانی شان از بازی ها استفاده می کنند. یکی از پر طرفدارترین طبقه بندی ها مربوط به پیاژه است. طبقه بندی پیاژه از بازی ها، یک طبقه بندی تحولی و ساختاری است.

او معتقد است که پیشرفت و بازی کودکان، در مسیر رشد و تکامل خود به سه شکل :

۱- بازی های تمرینی ۲– بازی های نمادین ۳- بازی های با قاعده، نمایان می گردد.

بازی های تمرینی

کودک ابتدا در مرحله اول رشد و فراگیری اعضای بدن خود را به حرکت می آورد. دستها، پاها و چشمهای خود را به کار می اندازد. با حرکاتی ساده در مقابل دیگران و محیط واکنش نشان می دهد و سپس به مرحله تقلید حرکات دیگران می رسد. دست و پا زدن نوزاد، دوچرخه سواری، تاب بازی و آدامس جویدن از جمله بازی های تمرینی هستند. این بازی ها حدود2 سالگی به اوج خود می رسند و از 6 سالگی کم شده و تا پایان عمر باقی می مانند.

بازی های نمادین

بازی های نمادین زمانی بروز می کنند که کودک توانایی تجسم چیزهایی را که از قبل ادراک کرده است، به دست می آورد. معلم بازی، مهمان بازی و ماشین بازی از این دسته هستند.این بازی ها حدود یک ونیم سالگی شروع شده، در4 ونیم سالگی به اوج رسیده، در9 سالگی کم شده و تا پایان عمر باقی می مانند.

بازی های قاعده دار

پس از گذشتن کودک از مرحله بازی های نمادین، او وارد مرحله بازی های با قاعده می شود. این مرحله در سنین۲ تا ۷ سالگی ادامه می یابد. از حدود 3 سالگی، با آشنایی کودک با قواعد زندگی و پذیرش دستورات اخلاقی و قوانینی که بزرگترها وضع می کنند، بازی های قاعده دار شکل می گیرد. منچ و مار و پله، قایم موشک و لی لی از این دسته هستند.

 

بازی برای کودکان بانیازهای ویژه

کودکان بانیازهای ویژه مانند همسالان خود مسیر رشد را طی نمی کنند. در انجام بازی باید به تفاوت های فردی کودکان توجه کرد. قبل از بازی باید کودکان بررسی شود تا نقاط قوت وضعف آنان مشخص شود.

کودکان فلج مغزی، نابینا، ناشنوا،اوتیسم، سندرم دان ویژگی های منحصر به فردی دارند که باید قبل از بازی آن ها را شناخت. اگر کودک توانایی جسمی کافی ندارد باید بازی را برای او مناسب سازی کرد تا او نیز از بازی کردن لذت ببرد.کودکی که مهارت کلامی نداشته باشد باید قبل از بازی مهارت درکی، بیانی،حرکتی او را ارزیابی کنیم. اگر ارزیابی به خوبی انجام نشود ممکن است بازی مناسب برای او طراحی نشود. کودک از بازی کردن منصرف و گوشه گیر شود.

بازی شاه کلید مهم برای ارتباط گرفتن با کودکان بانیازهای ویژه است. به همین دلیل در کاردرمانی از آن در موقعیت های مختلف استفاده می شود. کاردرمانگران بازی ها را متناسب با اهداف درمانی و نیاز کودک طراحی می کنند. در ادامه مقاله به بازی درکاردرمانی می پردازیم.

بازی در کاردرمانی

کاردرمانی به مستقل کردن افراد با نیازهای ویژه درکارهای زندگی می پردازد. افراد با دریافت خدمات کاردرمانی می توانند در فعالیت های روزمره و اجتماعی، بازی و مهارت آموزی مستقل تر باشند.

در کاردرمانی کودکان، به صورت تخصصی از بازی به دو شیوه استفاده  می کنند:

بازی به عنوان هدف درمان واقع می شود. اگر کودک توانایی لازم برای بازی نداشته باشد کاردرمانگر به او بازی کردن را می آموزد. کاردرمانگر زمانی اینکار را انجام می دهد که رشد کودک متناسب با سن تقویمی اش نیست.

پیشنهادی: روش‌های کاردرمانی برای غلت زدن نوزاد

از بازی به عنوان ابزار درمانی استفاده می شود. اقدامات کاردرمانی را در قالب بازی انجام می دهند. با اینکار کودک با کاردرمانگر ارتباط می گیرد. تقویت مهارت های جسمی و ذهنی کودک نیز راحت تر خواهد بود. چرا که از زبان کودک که بازی است، استفاده می شود. کودک نهایت تلاش خود را به کار خواهد گرفت و در این حالت حداکثر یادگیری اتفاق می افتد.

ویژگی کاردرمانگر اهل بازی

بازی را می توان از ابعاد مختلف مانند شکل انجام، مهارتهای درگیر و تجربه ذهنی و بازی گونه بودن آن بررسی کرد. بعضی وقت ها بعضی از تمرینات کاردرمانی جسمی و ذهنی را نمی توان در قالب بازی های نمادینی، تمرینی، قاعده دار انجام داد. در این زمان می توان از رفتار بازی گونه استفاده کرد. افرادی می توانند رفتار بازی گونه داشته باشند که اهل شوخ طبعی و  درگیرشدن با چالش ها هستند.

اگر به دنبال شناخت کاردرمانگری هستید که بتواند رفتار بازی گونه داشته باشد باید این سه ویژگی را در او پیدا کنید. رفتار بازیگونه ویژگی های دارد که در رفتار فرد قابل مشاهده است و با 3 عنصر مشخص می شود:

1.  انگیزش درونی
2. کنترل درونی
3. آزادی درتعلیق واقعی

به کارگیری این ویژگی ها در فعالیت درمانی باعث می شود درمانگر بتواند درمان را به شکلی بازی گونه برای کودک انجام دهد. بازی گونه بودن می تواند در بستر هر فعالیت بازی یا غیر بازی، از جمله فعالیت های درمانی مطرح باشد، البته شانس وجود بازی گونگی در یک فعالیت بازی بیشتر از فعالیت های دیگر است.

هرچه 3 عنصر مطرح شده تا حدممکن بیشتر در درمان به کار گرفته شوند، فعالیت درمانی بازی گونه تر است و کودک بیشتر احساس می کند که در حال انجام بازی است و تحت آموزش قرار ندارد.

در ادامه این سه ویژگی را بیشتر توضیح می دهیم.

انگیزش درونی

در رفتار طبیعی بازی، بازیکن  در شروع و حین انجام بازی انگیزه ای درونی دارد. او روی فرآیند مراحل انجام فعالیت تمرکز می کند، نه هدف نهایی. در واقع، بازی رفتاری است که از درون برانگیخته می شود؛ براساس نیاز محیط نیست و علت بیرونی ندارد. بازی هدفی را دنبال نمی کند و جایزه ، سود یا پاداش در آن مطرح نیست.

هدف و انگیزه یک بازی درخود نهفته است. برای اعمال این عنصر در درمان باید به علاقه کودک احترام گذاشته شود، به جای وسایل آموزشی از اسباب بازی های شناخته شده کودک استفاده شود، فعالیت درمانی را باید آنقدر برایش لذت بخش کرد که به اتفاقات دیگر محیط توجه نکند، برای غلبه برمشکلات انجام بازی به او کمک شود. بازیی که دوست دارد و قبلا تجربه کرده است،تکرار شود. در مواردخاص گاهی امکان اعمال این ویژگی وجود ندارد.

برای مثال چنانچه کودک دارای اختلال اضطرابی باشد، گذاشتن انتخاب نوع بازی به عهده او برای تقویت انگیزه درونی، سطح اضطرابش را بالاتر می برد.

کنترل درونی

کودکی که در حین بازی کنترل درونی دارد، می تواند تصمیم بگیرد که چه بازی ای را با چه وسیله ای، به چه روشی و با چه کسی انجام دهد. کنترل درونی، در حقیقت درجه ای است که افراد احساس می کنند کنترل اعمال و نتایج را در دست دارند. در بازی، کودک به طور دقیق از قبل می داند که قرار است چه اتفاقی بیفتد. برای اینکه این عنصر بازی گونگی در فعالیت درمانی پیاده شود، لازم است کودک در مورد مراحل یا پیش نیازهای اجرای سناریوی موردنظرش با درمانگر گفت وگو کند. کاردرمانگر به کودک در انتخاب تجهیزات کاردرمانی و وسایل بازی، مکان بازی و نحوه بازی حق انتخاب بدهد. زمانی که کودک با کاردرمانگر ارتباط برقرار کرد، کاردرمانگر اهداف و تمرینات کاردرمانی را در فعالیت می گنجاند.

گاهی درمانگر نمی تواند این ویژگی ها را با هدف تقویت کنترل درونی در فعالیت درمانی اعمال کند، به عنوان مثال در مورد یک کودک دارای اختلال کم توجهی- بیش فعالی، اعمال این ویژگی ها باعث می شود کودک رفتاری بدون سازمان دهی پیدا کند، وسایل و اتاق را به هم بریزد و درمانگر از هدف درمانی دور شود.

آزادی در تعلیق واقعیت

آزادی در تعلیق واقعیت به این معناست که بازیکن آزاد است هر طور که می خواهد واقعیت را عوض کند، حتی اگر تبدیل به موضوعی غیر واقعی شود.

برای لحاظ کردن این عنصر بازی گونگی در فعالیت درمانی، بهتر است قوانین، روش ها و محتوای بازی را کودک شکل دهد؛ به کودک اجازه داده شود که بدون  در نظر گرفتن استفاده واقعی از اشیاء آنها را دربازی به کار ببرد، برای مثال ممکن است  از یک جعبه کفش به  جای ماشین، قایق ، تلفن و ده ها چیز دیگر استفاده کند، او آزاد باشد تا درحین  فعالیت درمانی، مسخره بازی و شوخی داشته باشد.

 اینکار مستلزم این است که کودک درک سمبولیک داشته باشد. برای کودکان کم توان ذهنی مانند نشانگان دان، این اعمال این ویژگی ها سخت و گاهی غیرممکن است.

 

کلام آخر

در این مقاله در ابتدا تعریف بازی انجام شد و سپس متناسب با مراحل رشد کودکان انواع بازی معرفی شد. ویژگی بازی با کودکان بانیازهای ویژه معرفی شد. و در ادامه مقاله ویژگی کاردرمانگر اهل بازی را ارائه کردیم تا در انتخاب کاردرمانگر دقت لازم را داشته باشید. اگر کاردرمانگر نتواند با کودک ارتباط خوبی برقرار کند کودک با آسیب های روحی بسیاری مواجه می شود. جهت آشنایی با کاردرمانگران مجرب با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

 

خدمات سایت خانواده توانمند به کودکان بانیازهای ویژه

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند. در صورن نیاز به مشاوره با شماره09054146911 تماس بگیرید.