پیشگیری مقدم بر درمان است. هزینه توانبخشی و آموزش کودکان فلج مغزی بسیار زیاد است. برای کاهش هزینه های درمان فلج مغزی باید خانواده ها روش های پیشگیری از بروز اختلالات جدید را بیاموزند. یکی از چالش های والدین کودکان فلج مغزی، مراقبت از ستون فقرات کودکان می باشد تا مانع تغییر شکل اندام های او شوند. در صورت تغییر شکل اندام کودکان باید از شیوه جراحی استفاده کرد که  یکی از راههای درمان فلج مغزی می باشد و بسیار درمان پر هزینه ای می باشد. در ضمنا در ادامه درمان کودک فلج مغزی پس از جراحی باید از خدمات توانبخشی مثل کاردرمانی و فیزیوتراپی استفاده کنند تا او توانایی لازم را کسب کند.

اما اگر والدین راههای پیشگیری از تغییر شکل اندام های کودکان فلج مغزی را بدانند برای آنان کم هزینه خواهد بود. چرا که  غالبا پیشگیری اقدامی کم هزینه تر حتی بی هزینه تر و بسیار آسان تر و اطمینان بخش تر است. درحالی که درمان کودکان فلج مغزی مشکل تر و پرهزینه است و با درد رنج نیز همراه است.

 

پیشگیری از تغییر شکل اندام ها کودکان فلج مغزی

اگر کودک در وضعیت مناسبی قرار گیرد، قادر به انجام کارهای بیشتر و به شکل طبیعی تر می باشد. بهتر است به جای ثابت نگه داشتن کودک با وسایل کمک توانبخشی سی پی به او اجازه دهیم، برخی حرکات را انجام دهد. حمایت بیش از اندازه کودک امکان یادگیری حرکت را از او می گیرد. وضعیت کودک را مرتب تغییر دهید. به طور مثال می توانید در حین خوابیدن و نشستن اقدامات زیر را انجام دهید.

وضعیت بدن در حالت خوابیده

بهترین وضعیت را برای کودک انتخاب کنید:

روی شکم خوابیدن

کودک را روی بالش یا هر چیز مدور قرار دهید.

• این کار برای قرار گرفتن دست ها در جلو و بالا گرفتن سر موثر می باشد.
• پاهای شل را با کیسه شن یا بالش کنار هم نگهدارد.

 

 

• پاهای سفت را با بالش دور از هم نگهدارید.
• باسن  بالا آمده را با دو کیسه شن و یک نوار پارچه ای صاف نگهدارید.

 

 

 به پهلو خوابیدن

• دست های کودک را در جلوی بدنش نگهدارید تا هر دو دستش را با هم حرکت دهد.
• ران و زانوی پای بالایی را خم کنید. این کار مانع از فشار پاها بر یکدیگر شده و بدن کودک را در وضعیت آرامی قرار می دهد.

 

خوابیدن به پشت

• سر و شانه های کودک را به جلو بیاورید.
• زانو و باسن وی را خم کنید، این کار مانع از سفتی و راست شدن بدن می شود.

 

وضعیت بدن کودکان فلج مغزی در حالت نشسته

کودکی که نسبت به سایر کودکان دیرتر می نشیند، به حمایت بیشتری و در مدت زمان طولانی تری نیازمند است. ممکن است لازم باشد صندلی مخصوصی برای وی تهیه کنید تا او در وضعیت مناسبی بنشیند. در این صورت کودک می تواند از دست هایش بهتر استفاده نموده و عمل جویدن و قورت دادن را راحت تر انجام دهد. کودکی که در حال یادگیری نشستن می باشد، باید ایستادن را نیز تمرین کند.

 

نشستن صحیح

• سر کمی متمایل به جلو می باشد
• پشت صاف است و بدن به هیچ طرف خم نمی شود
• انتهای باسن باید به پشتی صندلی بچسبد
• زانو ها و پاها در امتداد هم قرار دارند
• پاها اندکی از هم فاصله دارند
• کف پاها صاف روی زمین قرار می گیرند و یا به زیر پایی تکیه داده می شوند.

 

نشستن غلط

• باسن بیش از اندازه صاف است
• کودک به سمت عقب کشیده شده واز صندلی سر می خورد.
• باسن بیش از اندازه خمیده است
• کودک به سمت جلو می افتد.

 

 

 

اندازه های صندلی های مناسب برای کودکان فلج مغزی

• ارتفاع دسته صندلی باید به اندازه فاصله نشینمگاه صندلی تا آرنج فرد باشد.
• پهنای نشیمنگاه صندلی باید به اندازه عرض باسن به اضافه دو انگشت باشد.
• عرض نشیمنگاه صندلی باید به اندازه فاصله پشت باسن تا پشت زانو منهای دو انگشت باشد.
• ارتفاع پشت صندلی باید به اندازه فاصله زیر بغل تا باسن باشد.
• ارتفاع پایه صندلی باید به اندازه فاصله پشت زانو تا پاشنه پا باشد.

 

پیشنهادات ویژه برای  والدین

در این قسمت از مقاله سایت خانواده توانمند نحوه خرید وسایل کمکی توانبخشی سی پی را ارائه می کنیم. قبل از خرید هر نوع وسیله ای حتما با متخصص کاردرمانی کودک مشورت کنید.

• ارتفاع میز را به اندازه ای تعیین کنید که کودک با فلج شل تکیه گاه بیشتری داشته باشد.
• اگر حرکات کودک باعث می شود اشیا از روی میز به زمین بیفتد، لبه های میز را بلند کنید. اسباب بازی ها را با نخ به لبه میز ببندید.
• اگر کودک با حرکاتش میز را هل می دهد، آن را محکم به صندلی ببندید.
• اگر ساق پاها صاف بوده و کف پاها روی زمین قرار نمی گیرد، پاها را در داخل یک جعبه قرار دهید.
• اگر باسن وی بیش از اندازه صاف است از قطعه های سه گوش مخصوصی در زیر ران ها استفاده کنید.
• اگر کودک از روی صندلی سر می خورد، با استفاده از یک تسمه پارچه ای بدنش را به طرف پایین و عقب بکشید.
• اگر کودک به طرف جلو می افتد از میزی که دور تا  دور بدنش قرار می گیرد، استفاده کنید.

 

اگر کودک حرکات غیر قابل کنترل و شدید دارد، با تسمه مخصوصی کشاله های ران او را ببندید مراقب باشید پوست کودک بر اثر تماس با تسمه های زخم نشود.

 

 

پیشنهاد دوم

اگر پاهای کودک به یکدیگر فشار می آورند از یک صندلی مثل زین اسب استفاده کنید. صندلی کرنرسیت به کودکان کمک می‌کند تا در حالت نشسته طولانی مدت روی زمین بنشینند. این موقعیت تعامل با محیط را تسهیل می کند، بنابراین کودکان می توانند از دستان خود برای کشف اشیا و شرکت در بازی استفاده کنند. نشستن طولانی همچنین به حفظ طول همسترینگ کمک می کند، که برای ایستادن و راه رفتن مهم است. قسمت بالایی از شانه ها و سر پشتیبانی می کند. همچنین ارتفاع صندلی برای رشد قابل تنظیم است.

 

 

 

پیشنهاد سوم

اگر عضلات خم کننده زانو در معرض کوتاه شدن قرار دارند کودک را طوری بنشانید که پاهایش صاف باشد. اگر کودک به تکیه گاه احتیاج دارد، از صندلی سه گوش استفاده کنید هم چنین او را تشویق به ایستادن نمایید.

 

پیشنهاد چهارم

اگر کودک به عقب فشار می آورد، یک پایه مسطح  به زیر صندلی وصل نمایید تا به عقب برنگردد.

اگر کودک هنگام نشستن نمی تواند پشت و زانوهای خود را(حتی با استفاده از زانو بند) صاف نگه دارد، ارتفاغ صندلی را از کف زمین بالاتر قرار دهید تا کودک بتواند زانوهاییش را خم کند.

 

 

 

پیشگیری از کوتاه شدن و تغییر شکل عضلات

کم شدن طول عضله از حرکت مفصل در دامنه کامل جلوگیری می کند را کوتاهی عضله می نامند. این حالت باعث خشک شدن مفاصل می گردد.

وضعیت غیر طبیعی مفصل، تغییر شکل مفصل نامیده می شود که در نتیجه آن ممکن است حرکات مفصل از بین برود.

 

علل کوتاه شدن و تغییر شکل عضلات کودکان فلج مغزی

1. کاهش بیش از اندازه حرکات (کودک فلج شل کمتر از حد معمول حرکت می کند و بیشتر اوقات در یک وضعیت باقی می ماند).
2. عدم تعادل عضلات(این حالت زمانی روی می دهد که برخی عضلات قوی تر از سایر عضلات باشند. برای مثال فعال بودن بیش از اندازه عضلات در کودک اسپاستیک موجب بروز وضعیت های غیر طبیعی در این کودکان می شود).

 

 نحوه ارزیایی عضلات کودک توسط والدین برای پیشگیری از کوتاهی عضلات

برای ارزیابی حتما اقدامات زیر را انجام دهید:

حرکت کودک را زیر نظر بگیرید و به سوالات زیر پاسخ دهید:

1. کودک بیشتر در کدام وضعیت می باشد؟
2. این وضعیت ها باید تقویت شوند یا این که مانع آن ها بشوید؟
3. آیا خطر کوتاه شدن برای هر یک از عضلات وجود دارد؟

 

به عنوان مثال کودکی که همیشه پاهایش را خم می کند و می نشیند در این صورت عضلاتی که باسن و زانوهای کودک را خم می کند، کوتاه خواهند شد و در نتیجه ایستادن برای کودک مشکل می گردد. این وضعیت ها در صورتی برای کودک ایجاد مشکل می کنند که بیشتر اوقات در آن وضعیت قرار گرفته باشد. کودک را تشویق به وضعیت های دیگر نظیر نشستن روی چهار پایه کوتاه نمایید.

 

دامنه حرکات را در هر مفصل برای پیشگیری از کوتاهی عضلات کنترل نمایید.

1. کدام عضلات در اثر کوتاهی، سفت شده اند؟
2. آیا این عضلات کشیده خواهند شد؟
3. میزان کشش آنها چقدر است؟
4. دامنه حرکتی کشیده شدن آنها تا چه اندازه آسان یا مشکل می باشد( مقاومت در مقابل کشیده شدن)؟

همه اطلاعات بدست آمده را ثبت کنید.

 

پیشگیری از کوتاهی عضله

با قرار دادن کودک در وضعیت مناسب و نحوه صحیح گرفتن او، به شل کردن عضلات اسپاستیک کمک می نمایید. در وضعیت مناسب کودک را تشویق به انجام حرکات فعال( ارادی) نمایید. انجام این حرکات موجب کشیده شدن عضلات سفت خواهد گردید. این حرکات ها را به صورت بخشی از کارهای روزمره زندگی کودک در آورید.

 

 

به عنوان مثال پوشیدن به این شکل موجب کشیده شدن مفاصل لگن خمیده می شود.

 

اگر مقاومت عضلات در مقابل کشش بیشتر شود، لازم است عضلات سفت را به مدت طولانی در وضعیت کشش دائم نگه داشت. برای این کار استفاده از وسایل کمکی برای قرار دادن کودک در وضعیت های مختلف و یا استفاده از آتل موثر خواهد بود. وضعیت هایی را برای کودک انتخاب کنید که در زندگی روزمره وی مفید باشند. مثلا چهارچوب های مخصوص ایستادن، پاهای خمیده کودک را صاف می کنند و دست هایش را برای بازی کردن آزاد می گذارند. کودک را نباید به مدت طولانی در یک وضعیت نگه داشت، زیرا عضلاتش دچار سفتی می شود. زمانی که کودک از هیچ وسیله ای استفاده نمی کند، او را تشویق به انجام حرکات مختلف نمایید.

 

کشش غیر فعال

عضلات( حالتی که شما عضلات را کشش می دهید) را برای پیشگیری از کوتاه شدن و یا درمان کوتاهی ایجاد شده، به برنامه روزانه این کودکان اضافه نمایید. انجام این اعمال دامنه حرکات را کامل نگه می دارد. هم چنین این کار را هنگام ساختن آتل های کودک انجام دهید. کشش غیر فعال عضلات به تنهایی برای جلوگیری ازکوتاهی آنها کافی نخواهد بود. ابتدا روش های دیگر را به کار ببرید.

 

پیشرفت

دامنه حرکات مفاصل را مرتب کنترل نمایید. اگر کوتاهی عضلات رو به بدتر شدن است و مقاومت آنها در مقابل کشش زیادتر شده است، کودک را نزد کاردرمانگر یا فیزیوتراپیست و یا پزشک ببرید. در این گونه موارد برای اصلاح کوتاهی ممکن است نیاز به بریس و آتل باشد. در مورد کودکان عمل جراحی به منظور اصلاح کوتاهی ضروری به نظر نمی رسد.

 

چگونه عضلات را به صورت غیرفعال کشش دهیم؟

آنچه را در صدد انجامش می باشید برای کودک توضیح دهید. ابتدا موافقت کودک را برای همکاری جلب نمایید.

کودک را در وضعیتی قرار دهید تا هرگونه خشکی عضلات یا حرکات طبیعی در او کاهش یابد.

اندام را به حالت کشیده نگه دارید. خیلی آهسته و آرام آن را بکشید این عمل را با شمارش اعداد یک تا بیست ادامه دهید.

با شل شدن عضلات، آنها را کمی بیشتر بکشید.

کشش را تکرار کنید و آن را تا 5 دقیقه ادامه دهید. این عمل را دوبار در روز تکرار نمایید. یکبار صبح و یکبار عصر.

 

مثلا هنگام کشش پا:

• زیر زانو را نگه دارید.
• به جای این که پا را به طرف بالا خم نمایید، پاشنه را به طرف پایین بکشید با این عمل از مفاصل پا محافظت خواهید کرد.
• ضمن کشش، اجازه ندهید پاشنه پا به یک سمت خم شود.

 

 

بعضی از عضلات روی دو مفصل قرار دارند. مثلا عضلات ساق پاها از پشت زانو تا قوزک پا کشیده شده اند. وقتی عضلات خشک هستند، کشش روی یک مفصل منجر به انتقال سفتی مفصل دیگر می شود. صاف کردن زانو ممکن است پایین آوردن پاشنه پا را مشکل تر سازد. بنابراین بهترین روش آن است که زانو را صاف نموده و همزمان با این عمل پاشنه پا را به طرف پایین بکشیم. به این ترتیب عضلات به طور کامل کشیده می شوند. این عمل به کودک کمک می کند تا به طور صحیح بایستد و هر دو پای خود را صاف بروی زمین بگذارد.

 

مواردی که احتیاط در آنها لازم است:

• با اعمال زور موجب درد و یا ترس کودک نشوید. عمل کشش را خیلی آهسته و آرام انجام دهید.
• مفصل ها را با حرکت شبیه تلمبه زدن به سمت پایین یا عقب نکشید این عمل موجب کشش سریع عضلات شده و خشکی عضلات اسپاستیک را افزایش می دهد. صبر کنید بدن کودک با عمل کشش تطبیق بیاید.
• کشش را هنگام خشکی ناگهانی یا بروز حرکات غیر ارادی انجام ندهید. ابتدا صبر کنید تا عضلات شل شوند.
• احتیاط کنید که مفاصل را بیش از اندازه نکشید هرگز عضلات را شل نکشید.
• کشش را هنگام انجام فعالیت های خودیاری تمرین نمایید.

 

آتل ها

آتل ها برای صاف نگه داشتن یک عضو و ایجاد کشش دائم در آن بکار می رود. این آتل های سبک را می توان از پارچه های ضخیم ساخت و با زوارهای باریک از جنس چوب، فلز یا پلاستیک مستحکم تر نمود. آتل ها را به دور دست یا پا می بندند تا آنها را صاف نگه دارند. زوارهای فلزی را مستقیما روی کشکک زانو یا تیزی آرنج قرار ندهید. تسمه ها را در قسمت بیرون اندام محکم نمایید. برای شروع سعی کنید با پیچیدن مجله یا روزنامه به دور یا این کار را امتحان کنید. اگر این وسیله مفید بود، یک آتل مناسب درست کنید.

 

نمای یک آتل سبک

 

 

 

نحوه اندازه گیری آتل زانو

 

نحوه ی ارزیابی و درمان کوتاهی عضله

اگر کودک در وضعیت غیر طبیعی قرار دارد، ابتدا از وی بخواهید تلاش کند وضعیت خود را اصلاح نماید. ببینید خودتان تا چه حد می توانید وضعیت او را اصلاح کنید اگر سفتی عضلات مانع از اصلاح کامل وضعیت کودک می گردند. پس عضلات دچار کوتاهی شده اند.

 

آیا باسن و زانوهای کودک خم می شوند؟

وضعیت غیر طبیعی

• پشت و زانوها به صورت خمیده می باشند.
• کودک پشت خود را خم کرده و بروی انتهای ستون فقرات خود می نشیند.

 

وضعیت ارزیابی

• سعی کنید پشت و زانوهای کودک را با هم صاف نمایید.
• او را صاف بروی باسن بنشانید.

اگر قرار دادن کودک در این وضعیت امکان پذیر نباشد یعنی عضلات دچار کوتاهی شده اند.

 

چه باید کرد؟

وضعیت بدن

• کودک را در وضعیتی بنشایند که پشت و زانوهای او صاف باشد.
• از دیوار یا کنج دیوار به عنوان تکیه گاه، برای نشستن کودک استفاده کنید.

 

کشش دائم

• هنگام نشستن از آتل زانو استفاده کنید.

اگر در این وضعیت خمیدگی پشت کودک خیلی زیاد است او را بروی صندلی بنشانید تا بتواند زانوهایش را خم کند. کودک را به ایستادن تشویق نمایید. با توجه به میزان نیاز کودک به تکیه گاه، از چهار چوب مخصوصی یا آتل زانو استفاده کنیدد.

 

کشش غیر ارادی

• پای کودک را به بدنتان تکیه دهید.
• زانوهای کودک را در دست بگیرید و آنها را تا حد امکان صاف کنید برای خم کردن مفصل لگن کودک، به آرامی به جلو خم شوید.
• باسن را نگه داشته و صاف به طرف پایین فشار دهید.

تمام فعالیت های فوق را هنگام شست شو، لباس پوشاندن و بازی با کودک انجام دهید.

 

 

نتیجه گیری

کودکان فلج مغزی دارای اختلالات مختلف جسمی و حرکتی می باشند. درمان فلج مغزی زمان بر است. در مسیر درمان فلج مغزی کودکان باید خانواده از بروز اختلالات جدید جسمی و ذهنی پیشگیری کنند. راههای پیشگیری از تغییر شکل اندام های کودکان فلج مغزی و راههای درمان فلج مغزی در منزل و جلوگیری از کوتاهی عضلات و  انواع وسایل کمکی توانبخشی سی پی در این مقاله از سایت خانواده توانمند ارائه شده است. در صورتی که پس از مطالعه مقاله سوالی داشتید حتما با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

در سایر مقالات سایت خانواده توانمند می توانید با موضوعات مرتبط با حوزه کودکان فلج مغزی مانند اصول آموزش کودکان فلج مغزی، نحوه مراقبت از ستون فقرات کودکان فلج مغزی، نحوه تشخیص فلج مغزی کودکان، آموزش مراقبت از بیمار فلج مغزی، کاردرمانی کودکان فلج مغزی آشنا شوید.

 

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب،و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.

در سایت خانواده توانمند و کانال آموزش کودکان استنثایی خانواده توانمند در تلگرام یا اینستاگرام، روبیکا نیز نحوه آموزش به کودکان عقب مانده ذهنی، کودکان اوتیسم، نابینا، ناشنوا، سندرم داون، کم توان ذهنی، بیش فعال را در قالب فیلم، پادکست و مقاله ارائه کرده ایم. تیم آموزشی خانواده توانمند در جهت تحقق عدالت آموزشی تمام محتوای آموزشی مورد نیاز کودکان بانیازهای ویژه و خانواده آنان را به طور رایگان به اشتراک می گذارد.

بنابراین اگر شما کودک با نیاز ویژه‌ای رو میشناسد که دارد رنج می‌برد. اما سرشار از استعدادها و توانمندهای خاص خودش هست خوشحال می‌شویم که خانواده توانمند رو بهشون معرفی کنید.

خانواده توانمند سایتی است که تمام آموزش های تخصصی ساده و متناسب با فرزند شما را به صورت بازی در سایت و شبکه های اجتماعی اش قرار می دهد. شما در هر نقطه دنیا و با هر امکاناتی که دارید می توانید یک خانواده توانمند باشید.