کاردرمانی یکپارچگی حسی کودکان اوتیسم را چگونه در منزل انجام دهیم؟ چگونه می‌توانیم به کودکان اوتیسم خود مهارت‌های زندگی را یاد دهیم؟ اصلا برای آموزش کودکان اوتیسم در منزل یا همان کاردرمانی در منزل؛ باید چقدر برای آن‌ها وقت بگذاریم؟

خیلی از شما خانواده‌های دارای بچه‌های اوتیسم این دغدغه رو دارید که چه جوری میشه  یکپارچگی حسی کودکان اوتیسم خودتون رو بهبود ببخشید و به اونا کمک کنید تا تعاملات اجتماعی خودشون رو  بالا ببرند. احتمالا بهترین راهکار برای همه شما عزیزان اینه که تجربه یک مادر مهربان و پرتلاش و با تجربه  را با شما در میون بذاریم…

کاردرمانی یکپارچگی حسی کودکان اوتیسم

از وقتی که کرونا اومده من و پسرم از ترس کرونا خیلی کم از خونه بیرون میرفتیم.. البته ناگفته نماند که قبل از  اومدن ویروس کرونا هم نمی‌تونستم زیاد بیرون باشم ولی خوب کرونا بهانه شد حتی کلاس‌های توانبخشی‌ام نبردم خیلی شرایط بدتر شد تا اینکه  با کمک کاردرمانگر که به صورت آنلاین با پسرم کار میکنه یه خورده اوضاع بهتر شد البته اینم بگم من اولش زیربار کلاس‌های آنلاین نرفتم ولی بعد از اینکه چند تا از مادرهای دیگه  از کلاس‌های آنلاین کاردرمانی ذهنی تعریف کردند مشتاق شدم گفتم به امتحان‌اش میرزه تا اینکه از کاردرمانگرش خواستم کلاس پسرم به صورت آنلاین برگزار بکنه. 

اوایل پسرم کنار نمیومد حتما باید پیش‌اش میموندم اما کم کم راه افتاد، حالا به من میگه تو پیشم نباش، تازه با فامیل‌ها با واتساپ تماس می‌گیره و احوال پرسی هم میکنه .

 تو این چند جلسه منم خیلی چیزا یاد گرفتم تو کلاس‌های حضوری کارم این بود پشت در منتظر بمونم و با مامان‌های دیگه از مشکلات بچه‌ها صحبت کنیم تا یکم دلمون باز بشه..  البته بعضی وقت‌ها، شرایط مادرهای دیگه رو می‌شنیدم به زور جلوی گریمو می‌گرفتم، اما مادرهای دیگه‌ای هم بودند که اوضاعشون از من بهتر بود همیشه به حالشون غبطه می‌خوردم که چطوری اینقدر انرژی دارند؟

 هر بار که باهاشون صحبت می‌کردم از خودم بدم میومدم انگار هیچ کاری واسه پسرم نمی‌کنم بنده خداها حرف‌های درستی می‌زدند ولی من نمی‌تونستم اجراشون بکنم،  همه‌اش  می‌گفتند تو خونه برای بچه‌ها وقت بزارید، بهشون کار بسپرید، اطرافیان‌تون آگاه بکنید و…

 من  از سر تنبلی می‌گفتم کی حوصله داره به حرف‌های ما گوش بده که آگاه‌شون کنیم؟  از صبح که پا میشم تا شب کارم جمع و جور کردن خونه است پسرم تو صدم ثانیه خونه رو  به هم میریزه ، یه ثانیه  خونه رو ول کنم میشه بازار شام !!!

 تا اینکه  کلاس‌های آنلاین کاردرمانی پسرم شروع شد. کاردرمانگرش جلسه اول گفت : کاردرمانی آنلاین خانواده محوره حتما شما باید همراه پسرتون باشید اگر میخاید وقت نزارید الکی پول خودتون هدر ندید. قبول کردم.

 تو کلاس‌های آنلاین کاردرمانی یاد گرفتم که میشه با فعالیت‌های روزمره خونه به بچه‌ها خیلی چیزها رو یاد داد  با همکاری کاردرمانگر پسرم هر هفته چند تا فعالیت رو  تو خونه باهم انجام می‌دادیم  خداروشکر اوضاع بهتر شد.. اوایل خیلی عصبی می‌شدم ولی حرف‌های کاردرمانگر انگار آب روی آتیش بود برام. 

الان 20 جلسه ست که پسرم کار درمانی آنلاین داره  فکر می‌کنم اگر همین طوری پیش بریم منم برای خودم یه کاردرمانگر بشم !!! تو این یادداشت میخوام چند تا از فعالیت های روزمره که برای پسرم انجام میدم  رو با شما خانواده‌ها اشتراک بزارم تا  شما هم تو خونه وقتی حوصله داشتید با بچه‌ها تمرین کنید

 میدونم اوایل‌ خیلی سخته!! ولی کم‌کم شما هم مثل من  راه میفتید به قول کاردرمانگر پسرم که میگه: بچه‌ها تا11 سالگی 95 هزار ساعت دارند که از این 95 هزار ساعت فقط 5 هزار ساعت مدرسه و کلینیک‌اند، الباقی‌اش پیش مادر و پدرشون هستند اگر شما مادر و پدرها برای بچه‌ها  وقت بزارید بچه‌ها زودتر نتیجه می‌گیرند البته باید از مشاوره‌های دلسوز و متخصص در  این حوزه هم استفاده کنید تا بیراهه نروید…

فعالیت با لباس  و پارچه 

همراه با کودک کمد لباسش را منظم کنید. او را ترغیب به دست زدن و لمس لباس‌ها از هر بافتی نمایید. کودک می‌تواند زیپ لباس‌ها و دکمه‌ها را باز و بسته کند، جوراب، کلاه و یا لباس‌های مزبور به هر فصلی را بپوشد و درآورد. هدف این است تا کودک تحمل لباس و پوشیدن  لباس‌های مختلف را پیدا کند. همیشه او را تشویق به پوشیدن لباس بعد از حمام یا شنا کنید. وقت حمام کردن فرصت خوبی برای رشد و تقویت مهارت لباس پوشیدن است.

گاه می‌توانید از کارگاه‌های خیاطی، تکه پارچه‌های خرد از بافت‌های مختلف فراهم و با آن کاردستی‌های گوناگونی تهیه کنید و یا با چسباندن آن‌ها روی مقوا شکل‌هایی از لباس‌های مختلف با مواد گوناگون بسازید.

 همچنین می‌توانید با کودک لباس‌های از بافت‌های مختلف را به تن عروسک‌ها کنید. همواره به این نکته  توجه داشته باشید که ما هر چیزی را در ابتدا با دست‌هایمان لمس می‌کنیم. انطباق با مواد مختلف  راه  را برای رشد توانایی‌های لمسی کودک مهیا می‌کند.

بازی با زیپ برای تقویت 

یک وسیله بسیار خوب برای تحریک حسی کودک‌تان زیپ است. زیپ‌ها در عین اینکه تحریک لامسه‌ای برای او ایجاد می‌کنند او را  مورد تحریک شنیداری نیز قرار می‌دهند. همچنین کودک مبتلا به اوتیسم علاوه بر تحریک حواس وارد عمل می‌شود و اثر عملکرد خود را روی اشیا متوجه می‌شود. بنابراین، لازم است که شما زیپ‌های مختلف با اندازه‌ها و سایزها و رنگ‌های و جنس‌های (سفتی و نرمی) مختلف تهیه کرده و در روز در اختیار او بگذارید تا بازی کند.

لوبیاهای رنگ شده

شما می‌توانید با استفاده از رنگ‌های خوراکی، لوبیاهای شسته شده را رنگ کرده و آن را در اختیار کودک اوتیسمی خود قرار دهید. البته اگر فرزند شما در سنی است که هنوز همه اشیاء را به دهان می‌برد پیشنهاد می‌کنیم که یا از این بازی خودداری کنید  و یا اینکه رنگ‌های خوراکی را روی  لوبیاهای پخته بزنید.

 سعی کنید رنگ‌هایی که برای تحریک نخستین کودک‌تان استفاده می‌کنید رنگ‌های متضاد باشند. به طوری که کودک به سادگی بتواند مرز میان رنگ‌ها را تشخیص دهد مثلا رنگ زرد، آبی و قرمز  کنتراست خوبی برای تحریک کودک‌تان  ایجاد می‌کند. 

کودکان مبتلا به اوتیسم لازم است، روزی چند دقیقه با این لوبیاها بازی کرده و تضاد رنگی آن‌ها را ملاحظه کرده و به عبارت دقیق‌تر تحریک بینایی‌اش بیشتر شد. پس از مدتی شما می‌توانید از این شیوه برای تحریک حسی از رنگ‌های رنگین کمان استفاده کنید. یعنی طیفی از رنگ‌ها را برای تحریک حسی کودک‌تان به کار ببرید.  کودکان از بازی با این لوبیاها از این جهت  بیشترین لذت  را می برند که این لوبیاها باعث تحریک لامسه شان می شود و تحریکات  پوستی او را بالا می برد.

بازی با برج یخی

برای این بازی کافی است یک بطری نوشابه را از قسمت دوکی شکل ببرید و داخل آن مقداری اشیاء مختلف مثل تکه‌های پلاستیک یا فوم‌های پلاستیکی یا اسباب بازی‌های ریز و یا لوبیاهای رنگ شده به صورت متراکم روی هم بریزید به طوری که نصف  بطری را بگیرد و سپس روی آن آب ریخته و بگذارید فریز تا یخ بزند.

 پس از یخ زدن شما می‌توانید آن را در دسترس کودک اوتیسمی خود قرار داده تا علاوه بر تحریک حس سردی و گرمی لامسه‌اش؛  از طریق لمس کردن برج یخی، برای بیرون کشیدن اشیاء از میان یخ نیز تلاش کند. شما می‌توانید برای این‌کار وسیله‌ای مثل چوب یا قلم مو به او بدهید تا از آن برای بیرون کشیدن اشیاء استفاده کند. و یا هر اشیا دیگری که برای او خطری ندارد در  دسترسش قرار دهید تا خود از آنها استفاده کند.

اگر برای بهبود یکپارچگی حسی کودک اوتیسمی شما هنوز کوچک است و این احتمال را می‌دهید که او اشیا را درون دهان خودش فرو ببرد بهتر است برای تمرین این بازی از وسایل درشت‌تری مثل گردو استفاده کنید. تا امنیت بازی بالا ببرید و خیال شما هم راحتر شود.

بازی در آب گرم  و فضای تاریک

شما بعد از اینکه کودک‌تان با برج یخی بازی کرد می‌توانید او را به حمام آب گرم ببرید. دمای این آب  باید کمی بیشتر از دمای معمولی باشد که همیشه او را می‌بردید. البته دقت داشته باشید که دمای آب نباید آنقدر زیاد باشد که باعث سوختگی پوستش شود. بلکه از دمای همیشگی یک یا دو درجه بیشتر باشد.

سعی کنید در این بازی فضای داخل حمام را تاریک نگه دارید و یا حداقل با یک شمع روشن کنید. هرچه فضای حمام تاریک‌تر باشد تمرکز بیشتری به صداهای داخل حمام خواهد داشت. انعکاس صدای آب، انعکاس صدای شما و… همگی در او تحریک شنیداری ایجاد می‌کند. بعد از دقایقی به مرور، میزان نور حمام را بیشتر کنید. شما می‌توانید بدین منظور از اشیاء شب رنگ در حمام تاریک استفاده کنید.

کرم‌های اصلاح

 کرم‌های اصلاح  را روی سطوح مختلف و صاف بریزید. به کودک کمک کنید تا کرم‌ها را در ابتدا به کمک یک خط‌کش و سپس با دست حرکت دهد. و از او بخواهید تا با قلم مو و با دست اشکال مختلفی روی سطوحی که کرم ریخته‌اید  ترسیم کند. البته شما هم در این‌کار باید همراه او باشید. 

خاک رس و خمیر بازی

به کمک خاک رس و خمیر بازی اشکال مختلفی را روی سطوح مختلف ترسیم کنید. کودک را به طور پیوسته تشویق به استفاده از دست‌هایش کنید.

اثر انگشت

برای اینکه حس یکپارچگی کودکان اوتیسم بهبود یابد شما خانواده‌ها باید به او اجازه بدهید  تا با استفاده از استامپ، اثر انگشتان خود را روی کاغذ سفید ثبت کند او می‌تواند یک انگشت، دو انگشت و یا همه انگشتان دستش را در گل یا خمیر فرو کند و اثر ایجاد شده را ببیند و آن‌ها را با دو روش قبلی  مقایسه بکند.

چکش و میخ

به کودک کمک کنید تا با چکش روی سطوحی مثل لاستیک، چوب، مقوا، گچ، در بطری‌ها و دیگر سطوح سخت و نرم، میخی را نصب کند.

قدم زدن روی مواد مختلف

دسته‌هایی از مواد را روی زمین پهن کنید و یا در اشکال دایره و خطوط مستقیم بچینید. در ابتدا دست کودک را بگیرید و با کفش یا جوراب و سپس با پای برهنه روی آن مواد راه بروید.

همراه با کودک روی فرش‌های مختلف، حصیر، نمد، پارچه‌های سبک و یا خزدار، گونی، برگ‌های خشک، چمن، زمین خیس و نظیر آن راه بروید. علاوه بر راه رفتن می‌توانید به کودک کمک کنید تا روی فرش‌ها و یا مواد مختلف لی‌لی کند، بدود و بپرد و یا بچرخد. این فعالیت برای کودکانی که کفش و جوراب نمی پوشند یا دائما از آن‌ها استفاده می‌کنند مفید است.

فعالیت با شن و برگ

 شن را روی قسمت‌های مختلف بدن کودک بمالید. به کودک کمک کنید با ظرفی شبیه آب‌پاش، شن را روی زمین بپاشد و روی آن راه برود. اشکالی را روی شن ترسیم کند. قلعه‌ها و خانه‌های شنی بسازد. اشیایی را در شن پنهان کنید از کودک اوتیسمی خود بخواهید آن‌ها را پیدا کند.

همچنین کودک‌تان را با برگ‌های خشک بپوشانید. همراه با او و با پای برهنه روی برگ‌های خشک راه بروید. به او کمک کنید برگ‌های خشک را روی ظرفی از آب شناور کند. همراه با او اشیایی را در ظروف محتوی برگ‌های خشک پنهان و سپس پیدا کنید. به کودک کمک کنید تا برگ‌های خشک را روی کاغذ بچسباند.

روتین‌های حمام

فضای حمام به دلیل همراه بودن با محرک‌هایی چون صدا و بوها ممکن است  تحملش برای کودک مبتلا به اوتیسم کمی سخت باشد. بنابراین بهتر است از قبل در مورد این فعالیت با کودک صحبت کنید حتی نمایش آن را اجرا کنید. این فعالیت به ویژه برای کودکانی که علاقه‌ای به تماس ندارند، شستشوی بدن را دوست نداشته و یا مشکل در لباس پوشیدن دارند مناسب است.

به قسمت‌های مختلف بدن کودک آب بریزید. از میزان فشار مختلف آب،  مانند فشار آب دوش، شیر معمولی، ریختن آب روی قسمت‌های مختلف بدن  به وسیله یک ظرف و غیره استفاده کنید. با این عمل کودک تفاوت فشار آب را روی قسمت‌های مختلف بدن خود حس خواهد کرد.

 به کودک اجازه بدهید با کف صابون و شامپو بازی کند، حباب‌هایی را تشکیل دهد و یا برای شستن  عروسک‌ها از آن‌ها استفاده کند. در شستشوی سر از برس استفاده کنید. همه قسمت‌های بدن کودک را به نحوی که او آنها را حس کند آغشته به  کف کنید. بدن را با حوله  بزرگ خشک کنید. حوله  را به صورت سفت  در اطراف کودک بپیچید.

 به این نکته توجه  کنید که نیاز نیست همه این فعالیت‌ها را به یک باره اجرا کنید. با در نظر گرفتن سطح  حساسیت کودک به تدریج اقدام  به انجام آن‌ها نمایید. در اجرای این  فعالیت‌ها باید صبور باشید و وقت زیادی را به آنها اختصاص دهید.

به طور کلی کودکان مبتلا به اوتیسم به بازی مداوم برای تحریک حواس 5 (حس لامسه، حس چشایی و بویایی، شنوایی، بینایی) گانه‌اش نیاز دارند. به همین خاطر والدین از هر ابزاری می‌بایست در این راه استفاده کنند. تحریک‌ها را با فاصله و به مرور زمان بالا ببرند اصلا شوک دادن به وسیله  تحریک‌های توصیه نمی‌شود بهتر است قبل از  شروع  هر بازی با دکترش مشورت کنید.

 اگر شما هم مثل ابتدای داستان واقعی ما همچین تجربه دارید خوشحال می‌شویم که آن را با تیم خانواده توانمند و سایر مادر و پدرهای که دارای فرزند اوتیسمی هستند به اشتراک بگذارید. 

خانواده توانمند به خانواده‌های کودکان با نیازهای ویژه چه کمکی می‌کند؟

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب،  و…) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت  زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند.