شن بازی کودکان فواید بسیاری دارد. شن بازی برای کودکان بانیازهای ویژه نیز راهی برای آمورش و انجام تمرینات توانبخشی  آنان است. والدین کودکان بانیازهای ویژه با شن بازی می توانند بسیاری از مفاهیم را به کودک دلبندشان بیاموزند. موضوع این مقاله درباره اثر بخشی شن بازی بر مهارت‌های اجتماعی و پرخاشگری کودکان با نشانگان داون است.

ویژگی کودکان سندرم داون

سندرم داون در طبقه‌بندی بین المللی اختلالات روانی به عنوان یکی از معلولیت‌های ذهنی معرفی می شود. افراد دارای این نشانگان، یک کروموزوم اضافی در جفت 21 کروموزوم‌های خود دارند، ناتوانی ذهنی‌شان در حد متوسط تا شدید است.بهره‌ی هوش آن‌ها بین 35 تا 55 می‌باشد.

سندرم داون شایع ترین علت آسیب هوشی است. تقریبا از هر 800 تا 100 کودکی که متولد می‌شود، یک نفر دارای این نشانگان است. کودکان سندرم داون معمولا دارای مشکلات جسمی و  ذهنی می باشند. با استفاده از خدمات کاردرمانی ذهنی و جسمی و انجام تمرینات کاردرمانی در منزل توسط والدین می توان در جهت توانمندسازی آنان گام برداشت.

بعضی از کودکان برای آموزش مهارت ارتباطی نیاز به خدمات گفتاردرمانی دارند. با استفاده از خدمات گفتاردرمانی مشکلات اختلال تلفظ، بلع، تولید گفتار، افزایش دایره لغات آنان رفع می شود.

یکی از مشکلات اساسی افراد کم توان ذهنی و نشانگان داون، فقدان توانایی‌های لازم و اساسی در برقراری مهارت‌های اجتماعی می باشد. کودکان سندرم داون معمولا در برقراری روابط اجتماعی مشکلاتی دارند. مهارت‌های اجتماعی کودکان در موفقیت‌های تحصیلی و سازش یافتگی بعدی آنها نقش بسیار مهمی دارد. معمولا در مدارس و کلینیک های توانبخشی از جمله کاردرمانی، گفتاردرمانی معمولا متخصصان مهارت های اجتماعی را در قالب بازی و اسباب بازی های مختلف از جمله شن بازی آموزش می دهند.

 

بازی راهکاری برای آموزش مهارت های اجتماعی و کنترل پرخاشگری

بهترین راهکار برای آموزش مهارت‌های اجتماعی و کنترل پرخاشگری بازی است. از آنجا که بازی می‌تواند بسیاری از جنبه‌های رشدی کودک را به گونه‌ای مثبت تحت تاثیر قرار دهد،  شاید در کودکان نشانگان داون نیز موثر باشد.

بازی، عملی کودکانه و ترکیبی از انجام فعالیت‌های تفریحی و سرگرمی است که پاداش‌های روانی- حرکتی، اجتماعی و رفتاری را به دنبال دارد.

کودک بازی را معمولا هدایت می کند. بازی، قسمت مهمی از رشد کودکی است، کودک در جریان بازی مطالب زیادی را در مورد اندام‌های خود، اشکال، رنگ‌ها و رابطه علت و معلولی اشیاء یاد می‌گیرند که از این طریق رشد شناختی کودک افزایش می‌یابد.

بازی علاوه بر رشد شناختی به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های روانی – حرکتی و اجتماعی را یاد بگیرد و راهی برای بازگو کردن لذت، ترس، غم و اضطراب بگشاید، بازی همچنین تمرینی برای بزرگ شدن است.

اثر بخشی شن بازی در فرآیند درمانی

استفاده از شن و ماسه، سابقه بسیار طولانی در فرایند درمان و التیام بخشی دارد. شن بازی درمانی نوعی تکنیک روان درمانگری به شمار می رود. در شن بازی درمانی، کودک می تواند اشکال مینیاتوری را در یک جعبه شنی به گونه‌ای بچیند که «جهان شنی» خود را مطابق با ابعاد مختلف و واقعیت اجتماعی خود خلق کند.

شن بازی درمانی نوعی طبیعت درمانی است. یک روش درمانی خلاق به شمار می‌رود و زبان نمادین برای ارتباط است. شن بازی در یک محدوده مشخص انجام می شود و کودک در آن احساس امنیت و راحتی می کند، بازی با شن می تواند با آب یا بدون آن، به کمک اشیاء یا بدون آنها انجام شود.

استفاده از شن و نمادها، بازتاب معانی چندگانه ای را از خودآگاه و ناخودآگاه امکان پذیر می سازد. مسائل برای کودکان روشن، واضح و حل می شود.

هم چنین شن بازی درمانی پلی بین درمان‌های کلامی و غیر کلامی به حساب می آید. اغلب کودکان دارای ناتوانی های ذهنی به ویژه نشانگان داون متعلق به خانواد های هستند که در دوران رشد خود پیوند های عاطفی لازم را با والدین خود نداشته اند.

این کودکان از نظر تبادلات عاطفی – روانی با والدین‌شان، خاطرات و تجارب خوشایندی ندارند، آنها در بسیاری از موارد از سوی والدین مورد سرزنش، تحقیر، تهدید و احیانا تنبیه بدنی قرار می گیرند.

این دانش آموزان در مقایسه با همسالان طبیعی‌شان از محبوبیت کمتری برخوردارند و به همین دلیل در معرض مشکلات اجتماعی و مهارت‌های ضعیف اجتماعی قرار دارند. آنان معمولا در مدرسه نیز مشکلات رفتاری و اجتماعی بیشتری از خود بروز می‌دهند و نمی‌توانند خود را با دستور العمل‌های موجود در کلاس عادی تطبیق دهند.

 

اثر بخشی شن بازی برای تقویت ادراک بین فردی

ادراک بین فردی کودکان دارای مشکلات نشانگان داون بسیار خود مدارانه است و کمتر از دیدگاه دیگران تاثیر می پذیرد و بروز برخی رفتارهای نامناسب در آنها به دلیل فقدان درک دیدگاه دیگران و سایر مهارت‌های مناسب اجتماعی و میان فردی است. بازی افکار درونی کودک را با دنیای بیرونی او ارتباط می‌دهد تا تجربیات، افکار، احساسات و تمایلاتی را از خود بروز دهد که برایش تهدید کننده هستند.

بازی به ویژه از راه سینی شن یک روش صحیح و درست برای درمان و تسهیل احساسات کودک است.کودکان اغلب در بیان شفاهی احساسات خود با مشکل روبه رو هستند.کودکان از طریق بازی می‌توانند موانع را کاهش دهند و احساسات خود را بهتر بروز دهند.

شن بازی نوعی تکنیک روان درمانگرانه به شمار می‌رود که در آن فرد می‌تواند اشکال مینیاتوری را در یک جعبه شنی به گونه‌ای بچیند که دنیایی مطابق با ابعاد مختلف واقعیت اجتماعی خود خلق نماید. طی این بازی به سه مقوله ادراک اجتماعی، قضاوت اجتماعی و حافظه اجتماعی که زیر مجموعه شناخت و مهارت‌های اجتماعی هستند؛ دست یابد.

اثر بخشی شن بازی برای تقویت مهارت برقراری ارتباط با دیگران

شن بازی باعث برقراری ارتباط با افراد دیگر و بازخورد گرفتن از تعاملات اجتماعی و تقویت مهارت های اجتماعی در کودک شده  و احساس تعلق گروهی را در وی تقویت می کند.

بازی به کودک فرصت می‌دهد تا در قالب بازی با تجارب ناخوشایند زندگی خود مواجه شود. با تکیه بر ارتباطات غیر کلامی به تسهیل و تقویت منابع درونی اقدام کند.

هم چنین، کودک قادر خواهد بود با استفاده از تصاویر غیر تهدید کننده، احساس خصومت و ناامنی خود را بدون هیچ گونه محدودیتی درباره انتخاب و استفاده از اسباب بازی یا بازی بیان کند.

یکی از عناصر با اهمیتی که در شن بازی باعث درمان و بهبود می شود، فضای آزاد و در عین حال محافظت شده از سوی درمانگر  و نیز استفاده از شن و شکل هایی است که به فرد کمک می کند تا تخیلات، ترس ها و تجربیات درونی اش را واقعیت بخشد.

جای گذاری اشیای داخل سینی شن می تواند نماینده نمادین روابط  علت و معلولی در جهان واقعی باشد. مثلا نرده ای که کودک اطراف خانه در سینی شن می‌کشد و درختانی هم که به عنوان محافظ دور نرده‌ها می‌گذارد، احتمالا بیانگر مسائل امنیتی است.

 

اثر بخشی شن بازی برای تخلیه هیجانات

در واقع، کودکان با بازی از طریق سینی شن، متوجه قدرت خود در مواجه با محیط می‌شوند.  احساس صاحب اختیاری می‌کنند. کودکان می‌توانند چیزها یا شکل‌ها را در شن دفن کنند تا از نظر محو یا پنهان کنند.

چنین فعالیت‌هایی می‌تواند باعث تخلیه هیجانی شود. کودکان به این طریق به روش عینی می‌توانند توانایی‌های خود را نمادین کنند و در محیط نفوذ کنند. شن بازی بازی درمانی به فرد اجازه می‌دهد، فضاهایی خیالی برای خود فرض کند و در آن فضاها احساس تسلط کند.

کودک در طول شن بازی به وسیله سینی می‌تواند رویدادهای گذشته، حال و آینده را بررسی کند. مسائلی که برای وی مقبول نبوده یا نیستند را به عمل درآورد و نسبت به رویدادها به درک شناختی و کسب بینش برسد. کودک می تواند برای مسائل مختلف از جمله مهار و کنترل پرخاشگری و اضطراب و عواطف خود در موقعیت‌های مختلف، راه حل پیدا کند.

کلام آخر

با استفاده از بازی های کودکانه می توان بسیاری از مهارت های اجتماعی و زندگی از جمله کنترل لجبازی، اضطراب را به آنان آموخت. از بازی های مناسب می توان برای درمان اختلالات مثل اختلال دیکته نویسی، بیش فعالی، خجالتی بودن کودکان استفاده کرد. استفاده از خدمات بازی درمانی محدودیت ندارد همه کودکان از جمله کودکان اوتیسم، فلج مغزی،نابینا، ناشنوا، سندرم دان، کودکان عادی می توان استفاده کرد.

برای استفاده از خدمات بازی درمانی برای کودکان سندرم داون می توانید از یک بازی درمانگر مشورت بگیرید تا کودکی توانمند تربیت کنید. برای آشنایی بیشتر با بازی درمانگران میتوانید از مشاوره سایت خانواده توانمند استفاده کنید.برای دریافت خدمات مشاوره ای با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، صنایع دستی و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.