چگونه می توان در جهت ارتقای سطح زندگی کودک نابینا گام برداشته و او را با کم ترین فاصله از افراد بینا به سوی یک زندگی عادی هدایت نمود؟

در جهت ارتقای استقلال حرکتی کودکان به هنگام استفاده از اسباب بازی ها چه اقداماتی باید انجام داد؟

در جهت ارتقای استقلال حرکتی کودکان نابینا، از چه ابزار و تکنولوژی میتوان استفاده کرد؟

 اینها پرسش های مهمی هستند که در ذهن تمام خانواده های مواجه با تولد کودکی نابینا شکل می گیرد.

شاید امروزه بسیاری از افراد نابینای موفق در عرصه های گوناگون را دیده یا مصاحبه های آنان را در نشریات و جراید مختلف خوانده باشید اما هنوز هم کسانی هستند که هیچ تصوری از نابینایی و چگونگی دستیابی یک فرد نابینا به استقلال فردی و اجتماعی نداشته و اصولا حتی باوری نیز در این مورد ندارند. 

به همین دلیل بر آن شدیم در این مقاله نحوه دست یابی افراد نابینا به استقلال حرکتی را ارائه نماییم.لازم به یاد آوریست که در سطور پیش رو از عبارت فرصت های برابر بسیار و با تأکید بهره خواهم جست تا خاطر نشان نمایم کودک نابینا نیز مانند تمامی کودکان دیگر باید به تمامی امکانات و شرایط مورد نیاز برای آموزش و پیشرفت در زمینه های مختلف رشد دسترسی داشته باشد. همچنین شما میتوانید پا را فراتر برده و به کودکان نابینا خود یاد دهید که چگونه در غذا خوردن استقلال داشته باشند. برای این کار کافی است که مقاله روش های آموزش استقلال کودکان نابینا در غذا خوردن را مطالعه کنید.

نقش آموزش در استقلال حرکتی کودکان نابینا

در ابتدا باید بدانیم که انسان ها در هر شرایطی باید از فرصت های برابر برخوردار باشند و مواجهه با نوعی از محدودیت جسمی هیچ فرد و جامعه ای را برای محروم کردن افراد دارای معلولیت از این فرصت ها مجاز و محق نمی داند. افراد نابینا نیز از این قاعده مستثنا نبوده و برداشتن هر گامی در جهت نیل به هدف دستیابی آنان به این فرصت های برابر مستلزم آموزش های اولیه پیرامون مهارت های شخصی و مهارت های تحرک و جهت یابی است تا فرد نابینا به واسطه آنها به استقلال عمل دست پیدا کند. 

برای این منظور بهتر است خانواده ها به محض قرار گرفتن فرد نابینا در موقعیت نیاز به تحرک و مسیر یابی به جای دل سوزی ها و ترحم ، او را در آموزش نکات مورد نیاز در این رابطه همراهی و راهنمایی نمایند. امروزه وسایل و امکانات بسیاری برای این افراد به وجود آمده که هر یک به نوبه خود قادر به تامین نیاز فرد نابینا خواهد بود. در همین راستا در ابتدا به معرفی وسایل و امکانات موجود مورد نیاز تحرک و جهت یابی بپردازم.

نقش اسباب بازی‌ها در استقلال حرکتی کودکان نابینا

حتما در بسیاری از اسباب بازی فروشی ها وسایلی نظیر ماشین ها،عروسک ها و توپ هایی را دیده اید که قادر به تولید صدا های مختلفی چون زنگ، آژیر، بوق و موسیقی هستند. به کمک این گونه اسباب بازی ها می توان نیاز کودک را به شنیدن هر چه بیشتر محیط خود انگیزه مند و آنان را تشویق به حرکت و پی گیری صدا ها  نمود.

در واقع زنگ هایی در برخی توپ ها تعبیه شده که کودک با بهره گیری از صدای آن انگیزه بیشتری برای تحرک پیدا خواهد کرد. این مسأله البته کودکان بینا را نیز شامل می گردد.

در برخی دیگر از این توپ ها نیز قابلیت نصب زنگ در قسمت های بیرونی وجود دارد که خانواده ها را در امر رفع نیاز کودک به تحرک یاری می نمایند.

در برخی موارد حتی خانواده های کودکان نابینا می توانند  با بهره گیری از نوعی عصا های کوچک چرخ دار کودکان خود را در آموزش راه رفتن همراهی می نمایند. این وسیله کمک شایانی برای کودکان نابینا در امر ایجاد یک نقطه اتکا (البته فقط در روز های ابتدایی آموزش راه رفتن) به شمار می رود.

خانواده‌های کودکان نابینا باید این نکته را در نظر داشته باشند که کودک آنان نباید همواره وابسته به فرد یا نقطه‌ای برای اتکا باشد. زیرا تنها نتیجه حاصل از این کار ایجاد فقر گسترده حرکتی و از میان رفتن استقلال فرد و در پی آن وابستگی مادام العمر فرد به دیگران خواهد بود.

پس از این که از ایجاد اعتماد به نفس کافی در کودک خود برای حرکت اطمینان لازم را حاصل نمودیم، باید در اندیشه تهیه وسیله‌ای مانند عصای سفید برای کودک خود باشیم. در ایران شرکت‌هایی  هستند که محصولات مورد نیاز کودکان نابینا را تولید یا وارد می کنند  که می توان برای تهیه اقلام مورد نیاز به آنان نیز مراجعه نمود. 

تنها موردی که باید همواره از جانب خانواده ها و اقوام نزدیک کودک نابینا مورد توجه قرار گیرد، حق کودک برای دستیابی به فرصت های برابر است که به جز با تلاش و مداومت و ایجاد شرایط تمرین و ممارست برای کودک محقق نخواهد گردید.

در ادامه فرایند یادگیری خانواده های افراد نابینا باید توجه داشته باشند که امکانات و فن آوری های موجود روز نیز در عرصه های مختلف به یاری آنان آمده و جهانی نو را فرا روی ایشان گسترده است.

 نقش تکنولوژی در استقلال حرکتی کودکان نابینا

بسیاری از ما در جهان امروز با بهره گیری از ابزارهایی مانند رایانه و تلفن‌های همراه دریچه‌ای نو را به روی خویش گشوده و به لزوم ارتباط با دیگران و برخورداری از دانسته‌های آنان درباره مطالب مختلف پی برده و چه بسا خود نیز مشغول به فعالیت در عرصه های گوناگون اقتصادی، اجتماعی و آموزشی هستیم.

 این نکته را نباید از نظر دور داشت که افراد نابینا نیز باید به سان دیگران و چه بسا در مواردی بیش از سایرین به این اطلاعات و از همه مهم تر فراهم آوردن موقعیت های گوناگون دسترسی داشته و بتوانند نیاز خویش را از این رهگذر در جهت دستیابی روز افزون به استقلال فردی، اجتماعی و مالی برطرف نمایند.

بنابراین شایان ذکر است خانواده‌هایی که به هر دلیل با پدیده نابینایی در فرزند یا یکی از اعضای دیگر خود مواجه می‌شوند در وهله اول باید در اندیشه فراهم آوردن آموزش های مورد نیاز فرد نابینا در زمینه فن آوری های قابل دسترس و نیز امکانات تسهیل گر موجود برای زندگی آنان و از همه مهم تر دسترس پذیر کردن وسایل و امکانات موجود مورد استفاده همه گروه های جامعه برای افراد نابینا به منظور دست یابی آنان به فرصت های برابر باشند.

از آن جا که گاهی دسترس پذیر کردن برخی لوازم مورد استفاده دیگران برای خانواده های دارای عضو نابینا میسر نیست، گروه هایی در پهنه گیتی بر آن شده‌اند تا در راستای ایجاد فرصت های برابر، دانش خود در زمینه هایی چون فناوری اطلاعات را به کار گرفته و به یاری این افراد بشتابند.در این راستا نرم افزارهای مناسب جهت مسیریابی و دسترسی آسان که باعث استقلال حرکتی کودکان و افراد نابینا میشود را در این قسمت معرفی میکنیم.

ابزار مسیریابی و دسترسی

این ابزار خود به دو قسمت کلی راهنمای شناسنامه محیط و همراهی مسیر تقسیم می شود:

 در نوع اول ابزاری به کار می رود که شناسنامه محیطی را که فرد نابینا در آن قرار دارد طبق مختصات جغرافیایی در اختیارش می گذارد. این اطلاعات شامل طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا؛ ماهواره های پوشش دهنده، جهت قرار گرفتن و از همه مهمتر اماکن و خدماتی است که در نزدیکی او وجو.د دارد و البته در نقشه های ماهواره ای ثبت شده اند.

فرد نابینا در گوشی همراه، رایانه جیبی یا یابنده ی الکترونیکی خود مسافتی را به متر یا واحد های دیگر مشخص می کند و به سرعت فهرست تمام اماکن و خدمات و جهت دستیابی به آنها فاصله و برخی مشخصات دیگر از جمله شماره تلفن (در صورتی که ثبت شده باشد) در اختیارش قرار می گیرد. او می تواند برای حرکت دقیق به سوی مکان مورد نظر خود مثلا یک بانک خاص، مختصات آن را که دستگاه نمایش داده وارد مسیریاب کند و گام به گام به طرف مقصد راهنمایی شود.

مسیر یاب یا نویگیشن:

این ابزار ایستا نیست و برای حرکت  و جابجایی با خودرو، دوچرخه، قطار، کشتی یا به صورت پیاده لحظه به لحظه و گام به گام فرد نابینا را به صورت صوتی و متنی راهنمایی می کند. مثلا چنانچه قصد رفتن از منزل به محل خرید نزدیک را دارد پس از تعیین نقطه شروع و مقصد حرکت مسیر یاب جهت حرکت و اندازه ها را نمایش می دهد و اعلام می کند. در هر نقطه بنا بر نیاز می تواند توسط کاربر نابینا علامت گذاری شود تا در آینده هر نقطه را به راحتی معرفی نماید.  مسیریابها امکانات متنوعی برای ذخیره سازی اماکن مسیرها و نقاط جغرافیایی با جزئیات بسیار متنوع و مفید دارند. قابل تنظیم برای اعلام همه یا بعضی از جزئیات مسیر هستند و به زبان های مختلف از جمله فارسی گویا می شوند.

نتیجه گیری

کودکان و افراد نابینا برای استقلال حرکتی در گام اول نیاز به نگرش مثبت خانواده ها را دارند تا بتوانند با دنیای پیرامون خود آشنا شوند. نگرش مثبت خانواده ها به توانمند کودکان نابینا به آنان کمک میکنند تا بتوانند در مسیر کشف زندگی، موانع را از سر راه خود  بردارند و به فرصتی برای زیستن متفاوت تبدیل کنند. خانواده توانمند در این مسیر همراه کودکان نابینا و کم بینا وخانواده آنان خواهد بود تا این افراد نیز بتوانند، استعداد ها و توانمندیها و مسیر رشد خود را به سهولت طی کنند.

خانواده توانمند به دنبال چه هدفی است؟

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم و تجهیزات توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت  زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند.