1. از کجا بفهمم حرکات دست نوزادم طبیعی است؟
2. حرکات دست نوزاد دختر با حرکات دست نوزاد پسر فرق داره؟
3. دست نوزاد سالم چه حرکت های انجام می دهد؟
4. حرکت غیر ارادی دست نوزاد تا چند ماهگی طبیعیه؟
5. مشکلات دست نوزاد از کجا میشه تشخیص داد؟
6. برای مشکلات دست نوزاد از کاردرمانی دست کی استفاده کنیم؟
7. از وسایل کاردرمانی دست در منزل میتونیم بدون مشورت با کاردرمانگر استفاده کنیم تا نوزاد زودتر رشد بکنه؟
8. چه وسایل کاردرمانی برای تقویت مهارت دست ورزی بچه ها مناسبه؟
9. بازی مناسب برای تقویت مهارت دست ورزی کودکان چیه؟

مادرهای که با مشاور سایت خانواده توانمند صحبت می کنند سوالات بسیاری از جمله سوالات پرتکرار بالا را مطرح می کنند. در این مقاله قراره با حرکات دست نوزاد و مراحل تکامل حرکت دست نوزاد آشناتون کنیم.

 

رشد مهارت های دستی 

نوزادان و کودکان مهارت های دستی را به طور گامل به گام کسب می کنند. این مهارت ها انواع مختلفی دارند که کودک برای کسب هر یک از آنان نیاز به پیش نیازهای دارد. در ادامه مقاله حرکات دست نوزاد  را به طور مرحله به مرحله توضیح می دهیم.

مهارت دستیابی و حمل کردن

دستیابی به معنی حرکت دادن دقیق و صحیح دست به سوی هدف می باشد به عبارت دیگر مهارت دستیابی یعنی:

جابه جایی دست با حفظ کنترل، سرعت مناسب به سمت شی و آماده کردن آن  برای گرفتن

در چند روز اول زندگی، نوزاد برای دستیابی به شی نیاز به توجه بینایی دارد. بعد از چندماه، بازوها شروع به فعالیت بیشتری می کند و نوزاد با دور کردن بازو  اقدام به گرفتن اشیا می کند. در نهایت بین 19 تا 12 ماهگی دستیابی با باز کردن بازو تکمیل می شود.

به تدریج با رشد مهارت های دستی به توجه کمتری نیاز خواهد بود. در ابتدا دست ها در کنار بدن قرار دارد و با افزایش توجه بینایی روی دست و ثبات بیشتر پروگزیمال بازو، کودکان دست ها را در فاصله دورتر از دیدشان نگه می دارند.

الگوی گرفتن دو طرفه، به صورت قرینه می باشد که معمولا ابتدا در حالت خوابیده به پشت و سپس در وضعیت نشسته رخ می دهد. در این مرحله کودک دستیابی را با دور کردن بازو، چرخش داخلی شانه، پزونیشن ساعد و با باز کردن کامل انگشتان انجام می دهد.

زمانی که کودک حرکت مجزای دو طرفه بدن را کسب کند، دستیابی یک طرفه شروع می شود. سپس دور کردن بازو، چرخش داخلی شانه نسبت به حالت اولیه کاهش می یابد و دست برای گرفتن اشیا باز می شود که معمولا بیش از اندازه واقعی شی می باشد.

 

تکامل مهارت دستیابی

هنگامی که کنترل کتف و ثبات تنه تکامل یافت، کودک دستیابی را با کمی خم کردن شانه، باز کردن کامل آرنج، سوپینیشن ساعد و با باز کردن مچ انجام می دهد. دستیابی تکامل یافته، معمولا با راستای مناسب تنه به همراه کمی چرخش آن به طرف شی همراه می باشد.

کودک در سال های اولیه زندگی، الگوی دستیابی یک طرفه را تصحیح می کند، تحرک مناسب بازو را افزایش می دهد و باز کردن انگشتان  را متناسب با اندازه، اشیا تنظیم می کند.

تکامل دستیابی به همراه گرفتن تا سن 12 سالگی ادامه می یابد. کودک در این مدت دست را متناسب با اندازه اشیا باز می کند و بدون توجه بینایی آن را در دست می گیرد. اگرچه قبل از این سن، برای باز کردن دست و حرکت آن به سمت اشیا نیاز به توجه بینایی داشت.

حمل کردن اشیا

حمل کردن به معنی بلند کردن شی و حرکت دادن آن می باشد و شامل ترکیب حرکات بدن به همراه حفظ ثبات اشیا در دست می باشد. هنگام برداشتن شی دامنه حرکتی مفاصل متناسب با نوع فعالیت مورد نظر تنظیم می گردد، که این امر مستلزم هماهنگی صحیح بین مفاصل دیستال دست و مچ بوده و کودک باید بتواند ساعد را در هر درجه ای از چرخش آن، ثابت نگه دارد و وضعیت ساعد و مچ را در طول حمل اشیا به طور مناسب حفظ کند و برای وضعیت دهی مناسب اشیا حرکات چرخشی شانه را با خم کردن و دور کردن مناسب آن همراه می سازد.

 

انواع الگوهای گرفتن

هل دادن یا بلند کردن یک شی با انگشتان یا با داخل کف دست و گرفتن اشیا به صورت قوی ظریف از جمله حرکات دست در مرحله الگوهای گرفتن می باشد.

ما هنگام کار با اشیا مختلف در طول انجام هر فعالیتی متناسب با آن از الگوی گرفتن خاصی استفاده می کنیم. مثلا در گرفتن اشیا کوچک جهت کنترل بیشتر آن از الگوی گرفتن ظریف ( به دلیل وجود فیدبک های حسی در نوک انگشتان)، اشیا متوسط با هر دو الگو و اشیا بزرگ از الگوی گرفتن قوی استفاده می کنیم.

 

انواع الگو های گرفتن

گرفتن بدون آپوزیشن شست مثل:

1. مثل برداشتن نایلون با استفاده دسته آن
2. بریدن کیک با چاقو
3. گرفتن کناری برای قفل کردن در ( قوی ترین نوع گرفتن با نیاز به هماهنگی کمتر)

گرفتن با آپوزیشن شست که به دو حالت استوانه و کروی  تقسیم می شود مثل:

1. گرفتن نوک انگشتی( دقیق ترین و هماهنگ ترین الگوی گرفتن، برای قرار دادن مهره روی صفحه مخصوص)
2. برای برداشتن اشیا ریز مثل گرفتن سه نقطه ای برای قرار دادن مکعب های چوبی روی همدیگر
3. گرفتن توپ و آماده شدن برای پرتاب آن( حالت کروی)
4. باز کردن درب قوطی حالت ( حالت استوانه ای)
5. گرفتن استوانه ای به صورت افقی مانند گرفتن لوله به صورت افقی

مهارت های دستکاری

مهارت های دستکاری درون دست به پنچ دسته تقسیم می شود:

1. انتقال از انگشتان به کف دست
2. انتقال از کف دست به انگشتان
3.  حرکت شی در طول انگشتان
4. چرخش ساده
5. چرخش پیچیده

انتقال  از کف دست به سمت انگشتان و از انگشتان به سمت کف دست یعنی  شی با انگشت شست و دیگر انگشتان در تماس است.انتقال اشیا از کف دست به انگشتان سخت تر از الگوی انتقال انگشتان به کف دست می باشد.

در حرکت خط شی بروی سطح انگشتان مفاصل انتهایی انگشتان به حرکتش کمک می کنند و انگشتان شست در مقابل سایر انگشتان قرار می گیرد.

در همه مهارتها به توانایی کنترل مفاصل انگشتان و حفظ قوس کف دست نیاز می باشد.

چرخش اشیا در مرحله دستکاری

چرخش اشیا در دو نوع چرخش ساده( 90 درجه یا کمتر) و پیچیده ( 180-360 درجه) تقسیم می شود. در طول چرخش ساده، انگشتان به صورت یک واحد عمل می کنند و انگشت شست در وضعیت آپوزیشن قرار می گیرد. در طول چرخش پیچیده انگشت شست و سایر انگشتان به طور متناوب و مستقل از هم حرکت می کنند. برای انجام مهارت های دستکاری درون دستی می توان به موارد پیش نیاز زیر اشاره کرد:

• حرکت و حفظ ثبات در درجات مختلف از سوپینیشن ساعد
• ثبات مچ دست
• آپوزیشن انگشت شست در تماس با اشیا و با سطح انگشتان دیگر( بدون تماس با کف دست)
• حرکت مجازی انگشت شست و انگشتان سمت میانی و اشاره
• کنترل قوس عرضی کف دست
• حرکت مجاز انگشتان میانی، اشاره، کوچک، حلقه
• توانایی در تنظیم و توزیع نیرو در نوک انگشتان

 

راه جبران!!!

کودکانی که نمی توانند مهارت های دستکاری درون دست را انجام دهند، از الگوهای جبرانی استفاده می کنند که این الگوها بخشی از روش هایی است که در کسب مهارت های دستکاری درون دست به کار برده می شود. معمولا این کودکان یکی از الگوهای زیر را به کار می برند:

1. قرار دادن اشیا در دست با کمک دست دیگر برای استفاده از آن
2.  انتقال مداوم از یک دست به دست دیگر

 

6 عامل تاثیرگذار در مهارت دستکاری نوزادان

به طور کلی عوامل مختلفی در نوع استفاده از مهارت دخالت دارد از جمله:

1. جنسیت دختران مهارت دست ورزی بهتری از پسران دارند
2. اندازه اشیا در علاقمندی کودکان مهم می باشد معمولا اشیا کوچک را به راحتی بچه ها در دست می گیرند.
3. نیازهای شناختی- درکی کودک از فعالیت
4. اطلاعات حاصل از لامسه- حس عمقی
5. دقت بینایی کودک
6. مهارت های برنامه ریزی حرکتی کودک

 

رها کردن ارادی

نوزادان در اوایل نمی تواند اشیا را به صورت ارادی رها کند و اشیا به صورت غیرارادی از دست او می افتد. اشیا را به سختی از دستش بیرون کشید.

اشیا زمانی به صورت ارادی از دست نوزاد رها می شوند که حس لامسه و حسی عمقی او بهتر عمل کند.  کنترل بینایی و رشد شناختی نوزاد اگر عملکرد خوبی داشته باشند اشیا را به صورت ارادی می تواند رها کند. نوزاد با نزدیک کردن اشیا به سمت دهان و خط میانی بدن خود و بازی کردن با هر دو دست، آن را از یک دست به دست دیگر انتقال می دهد.

در ابتدا کودک جهت انتقال اشیا از یک دست به دست دیگر آن را با دهان، ثابت می کند. اما زمانی که توانست آزادانه اشیا را از یک دست به دست دیگر انتقال دهد، رها کردن را مستقلا و با باز کردن کامل دست، انجام می دهد.

 

استفاده دو طرفه از دست ها

حرکت دست نوزادان طبیعی در ابتدا غیر متقارن می باشد سپس حرکات دست نوزاد متقارن می شود. حرکات غیر متقارن از ویژگی های کودک 3 ماهه می باشد. الگوهای متقارن نیز در 3 تا 10 ماهگی با مهارت های دستیابی و گرفتن دو طرفه اشیا و بردن دست ها یا اشیا به سمت دهان، پیشرفت می کند. با پیشرفت این مهارت ها کودک قادر خواهد بود تا در خط میانی بدن با دست هایش بازی کند. کودک می تواند در فعالیت های دو طرفه از دست استفاده کند.

 

کلام آخر

در این مقاله حرکات دست نوزاد سالم را معرفی کردیم. حرکات دست نوزاد سالم شامل  دستیابی و حمل کردن، گرفتن اشیا، دستکاری اشیا، رها کردن ارادی اشیا، استفاده دو طرفه از دست ها می باشد که به طور مفصل به طور کاربردی در این مقاله توضیح داده شد.

برای مشکلات دست نوزاد در ابتدا به پزشک کودک مراجعه کنید و سپس از خدمات کاردرمانی استفاده کنید. برای استفاده از وسایل کاردرمانی حتما با متخصص مشورت کنید تا وسیله مناسب را خریداری کنید. در صورت نیاز به خدمات مشاوره ای و آشنایی با تجهیزات کاردرمانی دست نوزاد می توانید با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

خدمات سایت خانواده توانمند

در سایت خانواده توانمند و کانال آموزش کودکان استنثایی خانواده توانمند در تلگرام یا اینستاگرام، روبیکا در تلاشیم محتوای آموزشی و درمانی مناسب کودکان عقب مانده ذهنی، کودکان اوتیسم، نابینا، ناشنوا، سندرم داون، کم توان ذهنی، بیش فعال را در قالب فیلم، پادکست و مقاله  ارائه می کنیم.

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب،و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.