در این مقاله یکی از تکنیک های کاربردی بازی درمانی مهارت نه گفتن را آموزش خواهیم داد تا بستر رشد کودک غنی شود و کودک به طور خود آموز، مهارت نه گفتن را کسب کند. تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

بازی درمانی مهارت نه گفتن

مهارت نه گفتن، مهارتی است که افراد باید در ارتباط با همنوعان خود کسب کنند. این مهارت ارتباطی را زمانی میتوانیم کسب کنیم که پیش نیازهای ذهنی و حسی لازم در دوران کودکی را آموخته باشیم. و گرنه نمی­توانیم در بزرگسالی در موقعیت ­های مختلف به درستی عمل کنیم!

مهارت نه گفتن، نتیجه یک فرآیند است که کودک باید در مسیر رشد خود مهارت های ذهنی، حسی مختلفی مانند استدلال کردن، تحلیل، کنجکاوی، حل مسئله، گوش کردن، مشاهده کردن و بیان واقعیت و آشنایی با انواع احساسات نحوه بروز و زمان بروز احساسات را کسب کرده باشد و گرنه نمی­تواند به درستی این مهارت را کسب کند. کودک باید در دوران کودکی با ویژگی های مختلف خود مانند حق انتخاب و آزادی خویش آشنا باشد و نحوه استفاده از آنها را آموخته باشد تا بتواند به موقع از مهارت نه گفتن استفاده کند.

 

بازی یک بستر مناسب برای آماده سازی کودکان جهت آموزش مهارت نه گفتن است. با استفاده از بازی های کودکانه می توان بسیاری از مهارت های اجتماعی و زندگی از جمله کنترل لجبازی، اضطراب، ترس، پرخاشگری  را به آنان آموخت. از بازی های مناسب می توان برای درمان اختلالات مثل اختلال دیکته نویسی، بیش فعالی، خجالتی بودن کودکان استفاده کرد.البته اگر بازی ها به درستی انجام شود!

استفاده از خدمات بازی درمانی محدودیت ندارد همه کودکان از جمله کودکان اوتیسم، فلج مغزی،نابینا، ناشنوا، سندرم دان، کم توان ذهنی  کودکان عادی می توان استفاده کرد.

بازی درمانگران در حین انجام بازی به دنبال آموزش بسیاری از مهارت های مختلف حسی و ذهنی مانند استدلال کردن، انتخاب کردن، تحلیل کردن حل مسئله و گوش کردن… هستند تا کودک بتواند به دور از اجبار و لجبازی و در فضای مناسب با فهم او مهارت های لازم را کسب کند تا بتواند مهارت نه گفتن را کسب کند.

 

کودک نمی­تواند تنها با یک جلسه بازی درمانی، مهارت نه گفتن را کسب کند! بلکه نیاز به جلسات مختلف بازی درمانی است تا کودک پیش نیازهای لازم را کسب کند. در ضمن کودک تا سن 10 سالگی به صورت مشاهده ­ای آموزش می­بیند. به همین دلیل بعضی از بازی درمانگران برای حل ریشه­ ای مشکل کودک، سراغ خانواده می­روند تا بستر رشد کودک، اصلاح شود. اگر خانواده توانایی لازم برای نه گفتن را در موقعیت های مختلف نداشته باشد، نمی­تواند کودکی تربیت کند که توانایی مهارت نه گفتن را در ارتباطات اجتماعی داشته باشد!

 

به همین دلیل بازی درمانگران، جلسات بازی درمانی خانوادگی را برگزار می ­کند تا بستری که کودک در آن رشد می­کند، غنی شود تا کودک به صورت خود آموز، مهارت نه گفتن و سایر مهارتهای ارتباطی را کسب کند. توانمندسازی والدین زمینه توانمندسازی کودکان را فراهم می کند.

 

بازی درمانگران برای آموزش پیش نیازهای مهارت نه گفتن در جلسات بازی درمانی خانوادگی، از تکنیک عصای سخنگو استفاده می­کنند. این تکنیک فواید بسیاری دارد و به افراد مهارت های گوش کردن، مشاهده گری و بیان واقعیت را آموزش می­دهد تا فرد به درستی از مهارت نه گفتن در زندگی فردی و اجتماعی خویش استفاده کند.

پیش نیازهای مهارت نه گفتن

عصای سخنگو یک وسیله قدیمی است که در بسیاری از جوامع دنیا در موقعیت های مختلف اجتماعی، استفاده می شد. افراد از عصای سخنگو برای بیان تصمیمات و بیان نارضایتی ها خود در گروه های اجتماعی استفاده می­کردند تا در گروه همه افراد بتوانند نظر خود را بیان کنند و تک صدایی نباشد و همه­ ی صداها، محترمانه شنیده شود و افراد بیاموزند که گوش دادن امتیاز محسوب می­شود.

 

به طور مثال، در سنت بومیان استرالیا، عصای سخن­گو، ابتدا ابزاری برای بهیود  ارتباط ­ها از طریق یادگیری گوش دادن به دیگران و صحبت کردن در مورد واقعیت بود. بومیان آمریکا از چوب سخن­گو به شیوه ای مشابه معمولا در مشاوره و براساس سنت بومی آمریکا استفاده می­کردند. عصای سخن گو برای بومیان آمریکا، دارای جایگاه معنوی روحی بود به طوری که شخصیت اجداشان نامیده می­شد تا آنها را در تصمیم گیری خوب، هدایت نماید. در مورد استفاده از عصای سخنگو، قوانینی وجود داشته و وجود دارد« هر کسی که چوب سخن گو را در دست­هایش نگه می­دارد قدرت دنیا را دارد. او فقط موقعی می­تواند صحبت کند که چوب را نگه داشته و سایر اعضا باید ساکت باشند. پر عقاب که به چوب مجکم بسته شده به فرد جرئت و جسارت صحبت کردن صادقانه و خردمندانه را می­دهد. پوست خرگوش در ته چوب( عصا) سخنگو  یادآوری می­کرد که کلمات او باید از ته قلب باشد».

 

در تمامی سنن و فرهنگ ها، افرادی که عصای سخنگو را داشتند این اطمینان داده می­شد که او فرصت دارد در این جایگاه از حقایق صحبت کند به طوری که هیچ چیز او را تهدید نکند و او تا زمانی که عصای سخنگو را دارد، کسی حق ندارد میان صحبت های او دخالتی کند. او حق دارد در جامعه­ای که زندگی می­ کند، صحبت کند و نظر خود را بیان کند و افراد حاضر در جمع یا گروه به او با سکوتشان، نشان می­دادند که او حق حرف زدن دارد و جامعه با تک صدایی مدیریت و هدایت نمی شود.

 

مشکلات بازی درمانی برای خانواده ها

یکی از مشکلاتی که بازی ­درمانگران در حین بازی درمانی خانواده ها با آن مواجه می­شوند این است که اعضای خانواده به یکدیگر اطمینان ندارند و به همین دلیل این پیش فرض را دارند که امکان دارد در جلسه نتوانند صحبت کنند و کسی به حرف آنها گوش ندهد و برای او احترامی قائل نشود و میان صحبت هایش ، نظرات خود را بیان کنند.

 

اجرای تکنیک بازی درمانی عصای سخنگو، برای اعضای کوچکتر خانواده فواید بسیاری دارد، چرا که کودکان مباحث عینی را  بهتر می­آموزند به همین دلیل زمانی که فردی از خانواده، عصای سخنگو  را در اختیار دارد، راحت تر می­توان از کودک خواست در حین صحبت فرد دارای عصای سخنگو، گوش کند و میان صحبت های او درخواستی نداشته باشد.

 

از جمله فواید عصای سخنگو این است که اعضای خانواده مشارکت در حین احترام را می­آموزند و به یکدیگر فرصت می­دهند آن چیزی که در ذهن دارند یا حس می­کنند را بدون سانسور بیان کنند. افراد در حین استفاده از عصای سخنگو موظف اند حقایق را بیان کنند، اینکار زمانی میسر است که افراد به درستی وقایع را مشاهده کرده باشند و بتوانند از کلمات مناسب برای بیان واقعیت استفاده کنند.

 

اگر فردی در بیان حقایق دچار ضعف باشد در حین استفاده از عصای سخنگو متوجه ضعف خود می ­شود و می تواند با مشاور نقطه ضعف خود را رفع کند. یا افرادی  که موظفند صحبت های دیگران را بشنوند متوجه عدم تمرکز خود خواهند شد و با کمک مشاور میتوانند راههای کسب دقت و توجه را بیاموزند تا بتوانند در ارتباطات اجتماعی به درستی رفتار کنند و سخن بگویند و در موقعیت های مناسب از مهارت نه گفتن استفاده کنند. با استفاده از عصای سخنگو صدای تک تک اعضای خانواده به طور متناوب شنیده می شود و افراد در برابر آنچه می شنوند و می گویند احساس مسئولیت می­کنند و در فضای مشارکتی می آموزند چگونه مسئولیت خود را انجام دهند.

 

نحوه استفاده از بازی درمانی برای کسب مهارت نه گفتن

بازی درمانگر در جلسات اول بازی درمانی برای مهارت نه گفتن از عصای سخنگو استفاده می کند؛ برای اینکه اعضای خانواده بیاموزند به یکدیگر اطمینان داشته باشند و هیچ کس حق صحبت کردن میان صحبت های فرد دیگر را ندارد و نسبت به گفته ها و شنیده ها مسئولیت دارد. و از جلسات بازی درمانی  تصور درستی داشته باشند.

 

بازی درمانگران در جلسات بازی درمانی مهارت نه گفتن، معمولا برای معرفی عصای سخنگو از روایت و داستان استفاده می کنند تا افراد در حین شنیدن داستان با نقش عصای سخنگو آشنا شوند و بتوانند در جلسه بازی درمانی برای مهارت نه گفتن به درستی از آن استفاده کنند.

 

بازی­ درمانگر عصای سخنگو را با کمک اعضای خانواده در جلسه بازی درمانی طراحی می­ کنند.  این کار در ابتدا برای خانواده ها خنده دار است اما به مرور متوجه می شوند که چگونه عصای سخنگو به آنها درکسب پیش نیازهای مهارت نه گفتن  کمک می­کند.  در حین طراحی عصای سخنگو هر یک از اعضای خانواد می­تواند از وسیله و نماد مورد علاقه خود استفاده کند تا نسبت به عصای سخنگو حس مالکیت داشته باشد و  بتواند از آن استفاده کند. برای طراحی عصای سفید می­توانید از وسایل و ابزار های طبیعی مانند پر( شجاعت و جرئت و خردمندی برای صادقانه صحبت کردن در ….) و مقداری پوست و موی نرم ( نگهدارنده یک قلب صمیمی و صحبت کردن با آن قلب به صورت یک خرگوش) استفاده کنید تا نمادگرایی چوب افزایش یابد. درست کردن عصای سخنگو  ممکن است یک جلسه کامل طول بکشد!

 

بازی­ درمانگر در ابتدا بعد از ارزیابی اعضای خانواده می تواند برنامه صحبت کردن و گوش کردن را طراحی کند تا افراد با مسیر بازی درمانی آشنا شوند. به طور مثال می­تواند این باشد« موقعی که علی در حال  صحبت بود، متوجه شد که هیچ کس گوش نمی­دهد، در این موقع بازی درمانگر به سایر اعضای خانواده  به شکل های  مختلف متذکر می شود گوش دادن برای هر کس مهم است.

 

در تکنیک بازی درمانی با عصای سخنگو توجه به این موضوع مهم است که مشارکت کاملا انتخابی است، اگر چه گوش دادن ضروری است. بازی درمانگر در حین استفاده از عصای سخنگو  می تواند به افراد نحوه بیان نظر شان را بدون سانسور و جسورانه در قالب واکنش های مناسب بیاموزد.

کلام آخر

مهارت نه گفتن یکی از مهم ترین مهارت های زندگی است که کودکان باید از سن قبل از مدرسه آن را بیاموزند و با ضرر و زیان نداشتن مهارت نه گفتن آشنایی داشته باشند. چرا که یکی از نگرانی پدر و مادرها امنیت کودکان است. اینکه چگونه دوستانی خواهد داشت؟ یا انتخاب خواهد کرد؟ اینکه چگونه با آن ها یا جامعه ارتباط برقرار خواهد کرد؟ اینکه کودک چگونه به افراد غریبه نه بگوید چگونه و چطور از دیگران خوراکی یا هر چیز دیگری نگیرد و خیلی محکم و قاطعانه نه بگوید و از حق خودش دفاع کند.

 

کودکان این مهارت را می­توانند در بستر خانواده بیاموزند البته اگر خانواده توانایی لازم برای نه گفتن را داشته باشد. زمانی که متوجه کاستی در مهارت نه گفتن کودک خود شدید، منشا این کاستی را نیز بیابید. چرا که کودکان تا سن 10 سالگی از محیط و اطرافیان خود می ­آموزند. به همین دلیل در این مقاله سعی شده یکی از تکنیک های بازی درمانی مهارت نه گفتن که به طور خانواگی نیز میتوان استفاده کرد، ارائه شود تا بستر رشد کودک غنی شود و کودک به راحتی مهارت های اجتماعی از جمله مهارت نه گفتن را در فضای خانواده بیاموزد. در صورت نیاز به مشاوره بیشتر می توانید از مشاوره سایت خانواده توانمند استفاده کنید. برای دریافت خدمات مشاوره ای با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

 

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات فروشگاهی که شامل (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و… بوده است.) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت  زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.