آموزش خواندن خط بریل به کودکان نابینا، هدیه‌ای ارزشمند برای استقلال و دسترسی آن‌ها به دنیای دانش است. برای والدینی که خود بینا هستند، درک این خط لمسی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. در این مقاله از سایت خانواده توانمند، راهنمایی گام به گام و کاربردی برای شماست تا بتوانید به فرزند خود در یادگیری این زبان لمسی کمک کنید.

اصول اساسی آموزش خواندن خط بریل

قبل از هر چیز، باید سلول بریل را بشناسید. یک سلول بریل از شش نقطه تشکیل شده که به شکل یک مستطیل با دو ستون سه نقطه‌ای (نقطه ۱، ۲، ۳ در سمت راست و نقطه ۴، ۵، ۶ در سمت چپ) چیده شده‌اند. با برجسته کردن هر یک از این شش نقطه، می‌توان ۶۳ حرف، عدد و علامت مختلف را ساخت.

تصور کنید: هر سلول بریل مانند یک قطعه لگو شش‌تایی است که با قرار دادن یا برداشتن برجستگی‌ها، می‌توانید آن را به یک حرف یا علامت تبدیل کنید.

آموزش خواندن خط بریل از حرف تا جمله

یادگیری بریل مانند یادگیری خواندن زبان‌های دیگر، یک فرآیند مرحله‌ای است که از ساده به پیچیده می‌رسد.

۱. شناخت حروف (مرحله ابتدایی)

 دراین مرحله از آموزش خواندن خط بریل، تمرکز بر روی شناخت تک‌تک حروف الفبا است.

• روش کار: از یک لوح و قلم بریل یا کتاب‌های حروف الفبای بریل استفاده کنید. با کودک خود شروع به لمس و شناسایی حروف کنید.
• مثال برای والدین بینا: درست مانند زمانی که حروف “ا” و “ب” را به یک کودک بینا آموزش می‌دهید، باید به کودک نابینا نیز تک‌تک شکل‌های لمسی را آموزش دهید. ابتدا ده حرف اول الفبا (ا، ب، پ، ت، ث، ج، چ، ح، خ، د) را به صورت گروهی آموزش دهید. سپس، با اضافه کردن یک نقطه به هر حرف، ده حرف بعدی را به او یاد دهید.
• بازی: بازی “پیدا کن” را انجام دهید. یک حرف بریل را روی مقوا برجسته کنید و از کودک بخواهید با لمس آن، بگوید که چه حرفی است.

سلول بریل فارسی

هر سلول بریل دارای شش نقطه است که به صورت دو ستون سه‌تایی در کنار هم قرار گرفته‌اند. این نقاط با شماره‌های ۱ تا ۶ از بالا به پایین و از راست به چپ نام‌گذاری شده‌اند:

نقطه ۱    نقطه ۴
نقطه ۲    نقطه ۵
نقطه ۳    نقطه ۶

حروف الفبای فارسی به بریل

در اینجا، نحوه نگارش حروف اصلی الفبای فارسی را به همراه نامگذاری نقاط آن‌ها آورده‌ام. برای درک بهتر، می‌توانید آن را با تصویر یک صفحه شطرنجی که ۶ نقطه دارد، تصور کنید.

• ا: نقطه ۱
• ب: نقطه ۱ و ۲
• پ: نقطه ۱، ۲، ۳، و ۴
• ت: نقطه ۲، ۳، ۴، و ۵
• ث: نقطه ۱، ۴، ۵، و ۶
• ج: نقطه ۲، ۴، و ۵
• چ: نقطه ۱، ۴، و ۶
• ح: نقطه ۱، ۲، و ۵
• خ: نقطه ۱، ۳، ۴، و ۶
• د: نقطه ۱، ۴، و ۵
• ذ: نقطه ۱، ۳، ۴، و ۵، و ۶
• ر: نقطه ۱، ۲، ۳، و ۵
• ز: نقطه ۱، ۳، و ۵
• ژ: نقطه ۱، ۳، و ۶
• س: نقطه ۲، ۳، و ۴
• ش: نقطه ۱، ۴، و ۶
• ص: نقطه ۱، ۲، ۳، و ۴، و ۶
• ض: نقطه ۱، ۲، ۳، و ۴، و ۵، و ۶
• ط: نقطه ۲، ۳، و ۵، و ۶
• ظ: نقطه ۱، ۳، و ۴، و ۵، و ۶
• ع: نقطه ۲، ۳، و ۶
• غ: نقطه ۱، ۲، و ۶
• ف: نقطه ۱، ۲، و ۴
• ق: نقطه ۱، ۲، ۳، و ۴، و ۵
• ک: نقطه ۱، ۳، و ۶
• گ: نقطه ۱، ۲، ۴، و ۵
• ل: نقطه ۱، ۲، و ۳
• م: نقطه ۱، ۳، و ۴
• ن: نقطه ۱، ۳، و ۵
• و: نقطه ۲، ۴، و ۵، و ۶
• ه: نقطه ۱، ۲، و ۵
• ی: نقطه ۲، ۴، و ۶

۲. تمرین کلمه‌خوانی (مرحله میانی)

پس از شناخت حروف در آموزش خواند خط بریل، زمان ترکیب آن‌ها برای ساخت کلمات است.

• روش کار: با کلمات بسیار ساده و دو یا سه حرفی شروع کنید. مانند آب، بابا، در، مادر.
• مثال برای والدین بینا: همان‌طور که یک کودک بینا کلمات را “صدا به صدا” می‌خواند (ب-ا-ب-ا)، کودک نابینا نیز باید حروف بریل را با انگشتش لمس کرده و “صدا” را در ذهنش ترکیب کند.
• بازی: بازی “کلمه‌سازی”. چند کارت بریل با حروف مختلف تهیه کنید و از کودک بخواهید با کنار هم قرار دادن آن‌ها، کلمات جدید بسازد.

۳. ساخت جمله و جمله‌خوانی (مرحله پیشرفته)

در این مرحله از آموزش خواندن خط بریل، هدف روان‌خوانی و درک مطلب است.

• روش کار: با جملات بسیار کوتاه و ساده شروع کنید، مثلاً “بابا آمد” یا “من آب می‌خورم”. سپس به تدریج طول جملات را افزایش دهید.
• مثال برای والدین بینا: روان‌خوانی یک صفحه از کتاب برای یک کودک نابینا، مانند خواندن یک پاراگراف طولانی برای یک کودک بینا است. این مهارت نیاز به تمرین و تکرار دارد.

راهکارهای عملی برای خواندن بریل

۱. برای گم نکردن خط

این یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای مبتدیان است.

• راهکار: از هر دو دست استفاده کنید. با دست غیرغالب (مثلاً دست چپ)، ابتدای خط را نگه دارید. سپس، با دست غالب (دست راست)، حروف را لمس کنید و بخوانید. وقتی به انتهای خط رسیدید، با دست غیرغالب، ابتدای خط بعدی را پیدا کنید و سپس شروع به خواندن کنید. این روش، مانند یک لنگر عمل می‌کند و مانع از گم شدن شما می‌شود.

۲. برای نگهداری از نوک انگشتان

نوک انگشتان، چشم‌های یک فرد نابینا هستند.

• راهکار: برای جلوگیری از خشک شدن و ترک خوردن پوست، به طور منظم از کرم مرطوب‌کننده دست استفاده کنید. همچنین، برای حفظ حساسیت نوک انگشتان، از انجام فعالیت‌هایی که باعث زبری پوست می‌شوند، اجتناب کنید.

بازی‌های جذاب برای آموزش خواندن خط بریل

بازی، یادگیری را لذت‌بخش می‌کند.

• بازی “داستان‌سازی با کلمات بریل”: چند کارت بریل با کلمات ساده تهیه کنید. هر بار یک کارت را بردارید و یک جمله بسازید. از کودک بخواهید جمله را ادامه دهد.
• بازی “نقاشی بریل”: با استفاده از یک قلم و لوح بریل، یک شکل ساده (مثلاً یک مربع یا ستاره) را برجسته کنید و از کودک بخواهید با لمس آن، شکل را حدس بزند. این بازی، قدرت تشخیص لمسی را تقویت می‌کند.

منابع و فروشگاه‌ها

 برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره و خرید لوازم نابینایان می‌توانید به وب‌سایت خانواده توانمند مراجعه کنید که منابع غنی و به‌روزی را برای والدین و کودکان فراهم می‌کند.

یادگیری بریل یک سفر است، نه یک مسابقه. با صبر و تمرین مداوم، کودک شما به زبانی مسلط خواهد شد که کلید ورود او به دنیایی از فرصت‌ها و استقلال است.

مقالات

در سایت خانواده توانمند به انواع سوالات والدین کودکان نابینا درباره نحوه آموزش آنان پاسخ داده ایم از جمله:

•  آشنایی با نحوه چیدمان میز و سفره مناسب کودکان نابینا

• 20 بازی با بچه نابینا

• چگونه بفهمیم چشم نوزاد سالم است؟ راهنمای کامل والدین

• آیا نابینایی جنین از داخل شکم مادر قابل تشخیص است؟

•  آموزش مسواک زدن به کودکان نابینا
• استقلال حرکتی نابینایان
•  تقویت حواس نابینایان
•  کاردرمانی کودکان نابینا
•  نحوه آموزش کودکان نابینا
•  خرید اسباب بازی برای کودکان نابینا
• معرفی انواع تجهیزات کودکان و افراد نابینا و کم بینا
• تقویت عضلات دست کودکان نابینا با اسکیت
• تقویت عضلات انگشتان دست کودکان نابینا
• آموزش بریل آموزی به کودکان نابینا

• هدیه مناسب برای نابینایان

• یادگیری خط بریل با بهترین ابزار

• چگونه با لوح و قلم بریل بنویسیم؟

•  راهنمای جامع انتخاب انواع لوح و قلم بریل

• لوازم التحریر نابینایان کلید سواد لمسی

•  نحوه آموزش خودآرایی را در قالب پادکست  ارائه کرده ایم.