آسیب دیدگی و مشکلات پا هزینه‌های بسیاری را به افراد و خانواده آنان متحمل می‌کند. کاردرمانی پا یکی از راه‌های کاهش مشکلات پا است. از وسایل کاردرمانی برای پا هنگامی استفاده می‌شود که در حال بهبودی از آسیب ورزشی، سکته یا جراحی باشید و یا پاهای شما به دلیل عدم استفاده ضعیف می‌شوند و یا اینکه به دلیل کهولت سن مشکلات راه رفتن یواش یواش بروز کنند.

فشار عصبی، عدم نوشیدن آب کافی و شرایط پزشکی مانند دیابت باعث از دست دادن قدرت، اسپاسم، انعطاف پذیری ضعیف، بی حسی و درد پا می‌شود کاردرمانگر جسمی بعد از ارزیابی و بررسی مشکل پا افراد، می‌تواند برای درمان، از وسایل کاردرمانی پا استفاده کند تا به اهداف کاردرمانی که به هنگام بررسی تعیین کرده است، برسد.

مشکلات شایع برای کاردرمانی پا

با توجه به صنعتی شدن زندگی انسان، بیمارهای بسیاری در حوزه پا وجود دارند که عدم درمان به موقع آنان می‌توانند هزینه بسیاری را به فرد و خانواده و جامعه وارد کند. یکسری از مشکلات پا عموما در بین یک جامعه است مثل:

صافی کف پا

صافی کف پا یکی از شایع‌ترین عارضه‌های مرتبط با پاها است. پا دارای قوس‌هایی در کف خود می‌باشد مهم‌ترین این قوس‌ها دو قوس طولی و عرضی پا هستند. وجود قوس کف پا به رشد مناسب استخوان‌ها، ربات‌ها(لیگامانها)، تاندون‌ها و عضلات مچ پا بستگی دارد.

برخی افراد به طور مادرزادی دارای قوس کف پایی کمی هستند که در اصطلاح آن را صافی کف پا مینامند. زمانی که این اختلال در بدن فرد وجود دارد به صورت خودکار، مفاصل بالاتر را نیز درگیر می‌کند. به طور مثال صافی بیش از حد کف پا در کودکان موجب می‌شود که کودک از ابتدا به درستی قدم برنداشته و زاویه مفاصل زانو و لگن نیز بهم می‌خورد. البته در هنگام نوزادی، صافی کف پا عارضه‌ای طبیعی است اما اگر در سنین بالاتر کودک ادامه یافت، غیر طبیعی تلقی می‌شود.

علائم صافی کف پا

• وجود درد در مچ، قوزک یا ساق پا
• دردناک شدن یا احساس خستگی در مچ یا ساق پاها بعد از ایستادن یا راه رفتن به مدت طولانی
• دردی که پس از ورزش کردن یا انجام سایر فعالیت‌های جسمانی بروز می‌کند.
• ایجاد تورم در قسمت داخل مچ پا
• خمیدگی کفش با پاشنه کفش به سمت داخل

درمان صافی کف پا

کف پای صاف در کودکان در صورتی که علائم خاصی در راه رفتن ایجاد نکرده باشد، خود به خود اصلاح می‌گردد اما در صورتی که باعث بروز علائم حین راه رفتن شود باید کفی و بریس مخصوص کودک ( وسیله کمکی برای راه رفتن) ساخته شود. 

درمان صافی کف پا برای بزرگسالان:

دسته اول: دارای کف پا انعطاف پذیر هستند که برای آنها گزینه‌های غیر جراحی مثل کاهش وزن، تغییر در فعالیت‌های روزانه، استفاده از کفی و کفش طبی مخصوص، دارو درمانی و کاردرمانی و فیزیوتراپی پیشنهاد می‌گردد.

دسته دوم: دسته‌ی دارای کف پا صاف دردناک می‌باشند که در این افراد پزشک معمولا جراحی را پیشنهاد می‌نماید که در جراحی، موقعیت تاندون‌ها اصلاح شده، موقعیت استخوان های کف پایی نیز تصحیح می‌شوند و طول ستون جانبی پا افزایش می‌یابد که باعث می‌شود فشار به طور مساوی در تمام قسمت‌های پا تقسیم گردد.

انحراف شست پا

زائده استخوانی کنار مفصل شست پا که در اثر بوسیدن کفش‌های پنجه باریک و اختلال ژنتیکی پیش می‌آید، به دلیل سایش با کناره داخلی کفش و هم چنین برهم زدن الگوی صحیح راه رفتن می‌تواند با درد شدید همراه باشد. برای درمان معمولا از پد هالوکس والگوس استفاده می‌شود. استفاده از پد هالوکس والگوس، موجب پر شدن فضای بین دو انگشت اول شده که شست پا را در مسیر مستقیم نگه می‌دارد. همچنین از سایش قسمت برآمده با فضای داخلی کفش جلوگیری می‌کند این پد قابلیت جاگیری در هر کفشی را داراست.

قوس پای بلند( پای گود)

قوس پای بلند یک اختلال ژنتیکی بوده که موجب تغییراتی در آناتومی پای فرد می‌شود طوری که سطح تماس پای میانی با زمین کاهش می یابد. در این حالت ساختاری پای فرد انعطاف پذیری خود را از دست داده و مفاصل بسیار خشک و سفت می‌شوند. با ادامه پیدا کردن شدت این عارضه مچ پا به سمت خارج متمایل( سوپینیشن) می‌شود و انگشتان نیز به حالت خمیده در می‌آیند که به آن انگشت چکشی می‌گویند.

در قوس پای بلند، پا مانند الاکلنگ عمل کرده و فقط دو ناحیه پاشنه و سینه پا با زمین درگیر می‌شوند. استفاده از کفی طبی موجب می‌شود فشار از روی این دو ناحیه برداشته شود و روی قسمت میانی توزیع می‌شود.

رماتیسم مفاصل پا

رماتیسم مفصلی یک بیماری خود ایمنی بوده که مایع سینوویال( مایع بین مفصلی) را به عنوان یه عامل پاتوژن( آسیب زا) شناسایی کرده و سعی بر تخریب آن می‌کند که موجب التهاب و ورم مفاصل شده و فرد در این مفاصل احساس داغی می‌کند.

 در صورت ادامه این روند و مزمن شدن بیماری، در نهایت موجب ضخیم شدن پردهی سینوویال و فرسایش و نابودی غضروف‌ها و استخوان‌های داخل مفصل می‌شود. از جمله اثرات آن در پا، دفورمیتی مفاصل، کاهش محدوده حرکتی مفاصل، درد شدید در زمان راه رفتن و ایستادن است. به عنوان مثال بعضی از افراد دارای هالوکس والگوس شدید که برآمدگی زائده استخوانی کنار شست پایشان بسیار برجسته است، از جمله دلایل آن از بین رفتن مایع سینوویال در مفصل متاتارسوفالانژیال بوده ک موجب این دفورمیتی شدید شده است.

افتادگی مچ پا

بزرگترین خطری که در اثر عدم درمان افتادگی پا به وجود خواهد آمد، لغزش و زمین خوردن فرد است. زمین خوردن ممکن است باعث بروز آسیب‌های بیشتر شده و فرد باید درمان‌های ضروری را برای آسیب‌ها پیش بگیرد.

بریس مخصوص افتادگی پا

مرسوم‌ترین روش درمان برای افتادگی پا، استفاده از ارتز و یا بریس‌های مخصوص برای ثابت نگه داشتن حالت پا می‌باشد. این ابزار به ثابت نگه داشتن پا کمک کرده و پنجه‌ی پا را در حین قدم برداشتن به سمت بالا نگه می‌دارد. 

کفش‌های مخصوص

کفش‌های مخصوصی وجود دارد که به دلیل حالت فنری موجود در آن‌ها، از افتادن پا در حین راه رفتن جلوگیری می‌کنند. این کفش‌ها از یک قسمت آهنی برای مچ پا، قسمت فنری در بالای کفش و یک گیره در قسمت بند کفش تشکیل شده‌اند که در حین راه رفتن فنر باعث می‌شود پنجه‌ی پا به سمت بالا کشیده شود.

حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی

اسپلینت آفو

این وسیله برای کنترل و ثبات مچ پا مورد استفاده قرار می‌گیرد و به خاطر داشتن حالت فنری و منعطف در قسمت کف اسپلینت، بخشی از حرکات عضلات مچ پا را تقلید می‌کنند.همچنین از مشکلاتی مانند کوتاه شدن عضلات پشت ساق پا و بدشکل شدن پا جلوگیری می‌کند.

وسایل کاردرمانی برای پا

یکی از راههای درمان مشکلات پا، استفاده از وسایل کاردرمانی پا است تا فرد بتواند از باقیمانده توانایی پا خود استفاده کند  یا بتواند مثل سابق پا خود را توانمند کند. در این قسمت وسایل کاردرمانی رایج را معرفی میکنیم تا در صورت نیاز و صلاحدید کاردرمانگر و سایر متخصصین از آن استفاده کنید.

کفی آناتومیک سه بعدی

از جدیدترین محصولات بوده که مطابق با شاخص‌های علم پودیاتری (پا پزشکی) و متناسب با خصوصیات پای ایرانی طراحی شده است.

علاوه بر جذب شوک‌های ناشی از وزن بدن و راه رفتن، قوس کفی، در زیر فشار وزن بدن از بین نرفته و استحکام خود را حفظ می‌کند. این کفی برای افرادی که قوس پای نرمال و یا کف پای صاف منعطف دارند بسیار مناسب است. قابلیت جایگزینی در داخل انواع کفش‌ها را داشته و به هیچ عنوان فضای کفش را تنگ نمی‌کند.

صندلی پای صاف

این صندلی متناسب با شاخص‌های آنتروپومتری کف پای صاف طراحی شده، طوری که با حمایت قوس طولی داخلی پا در افراد دارای کف پای صاف، از انحراف مچ پا به سمت داخل جلوگیری کرده و آن را در حالت استاندارد نگه می‌دارد.

موارد استفاده:

• صافی شدید پا
• چرخش مچ پا به داخل
• زانوی ضربدری
• افتادگی استخوان ناویکولار

اسپلینت آفو یا AFO در فلج مغزی

AFO (ارتز مچ پا) اسپلینت پلاستیکی است که برای حمایت پا و مچ پای کودک شما برای قرار گرفتن در وضعیت بهتر و درست برای راه رفتن و ایستادن تجویز می‌شود.

AFO ها انواع مختلفی دارند از جمله:

1. AFO ثابت یا Fixed AFO 
2. AFO مفصل دار (لولایی) یا Hinged AFO 

عصا

از وسایل کاردرمانی پا می‌توان به عصا اشاره کرد که با هدف افزایش سطح اتکا، بهبود تعادل و کاهش فشار وزن بدن از روی اندام‌های تحتانی استفاده می‌شود.

عصا انواع مختلفی دارد از جمله:

1. عصای چهار پایه (سطح اتکای بیشتری دارد و امکان تحمل وزن بیشتر را فراهم می‌کند)
2. عصای خمیده (وزن بیمار را در راستای عصا پخش می‌کند. این عصا برای بیمارانی که به علت درد استئوآرتریت زانو یا هیپ (لگن) در راه رفتن مشکل دارند نسبت به عصای استاندارد مناسب‌تر است)
3. عصای استاندارد یا عصای صاف( معمولا از چوب یا آلومینیوم ساخته می‌شود و ارزان قیمت و سبک است. عصای آلومینیومی امکان تنظیم ارتفاع هم دارد.عصاهای استاندارد، معمولا دسته‌ای چتری دارند که به دلیل فشار روی کف دست، ممکن است خطر ابتلا به سندرم تونل کارپال را افزایش دهند).

واکر

واکر به علت داشتن چهار پایه از عصا پایدارتر می‌باشد، در نتیجه برای بیمارانی که در حفظ پایداری در حالت ایستاده مشکل دارند مناسب‌تر است. بخصوص بیمارانی که جراحی تعویض مفصل زانو کرده‌اند. واکرها برای بیمارانی مناسب هستند که قدرت عضلات اندام تحتانی آن‌ها کاهش یافته، دامنه حرکت مفصل زانو، هیپ (مفصل ران) یا مچ پای آنها کم شده ، اختلال در تعادل دارند و یا درد و ناپایداری در مفاصل ذکر شده دارند.

واکر انواع مختلفی دارد از جمله:

• واکر استاندارد( پایدارترین نوع واکر است، ولی باعث کاهش سرعت راه رفتن می شود، زیرا بیمار برای برداشتن هر قدم، باید واکر را کاملا از روی زمین بلند کند).

• واکر با چرخ جلو(این نوع نسبت به واکرهای استاندارد پایداری کمتری دارد اما برای بیمارانی مه قادر به بلند کردن واکر نیستند، مناسب تر است).
• واکر معکوس(این واکر در ابعاد و وزنی استاندارد و مناسب کودکان طراحی و تولید شده که توسط خود کودک راه برده شود. واکر معکوس دارای بدنه آلومینیومی بوده که باعث طول عمر بالا و پایین آمدن وزن آن می‌شود. در انتهای هر چهار پایه واکر معکوس چرخ تعبیه شده تا کودک فقط با هول دادن واکر معکوس را به حرکت در آورد و به راحتی به راه رفتن بپرازد و نیازی به بلند کردن آن نباشد.

گامینو

گامینو یکی از وسایل کاردرمانی پا کودکان محسوب می‌شود. گامینو یک وسیله کاربردی و مهم  جهت تحریک‌پذیری، تسهیل و گسترش فعالیت‌های حرکتی برای کودکان کم توان ذهنی و جسمی و حرکتی طراحی شده است. این وسیله مناسب برای سنین 1 تا 15 سال تا وزن 35 کیلوگرم است.(البته رنج سنی تقریبی بوده گامینو دقیقا بر حسب سایز کودک مورد استفاده می‌گیرد.)

خانواده توانمند به دنبال چه هدفی است؟

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت  زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند.