اگر به دنبال آشنایی با فرآیند کسب مهارت دست ورزی کودکان  هستید تا کودک دلنبدتان بتواند توانمندی لازم را کسب کند و مانند مراجعان سایت خانواده توانمند سوالات زیر را دارید حتما تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

نقش دست در زندگی

بند کفش هاتون با کدام اعضای بدنتون می­بندید؟

با کدام یکی از اعضای بدنتون، قاشق نگه می­دارید و غذای مورد علاقه تون می خورید؟

مطالب کار یا درسی و پیام های تون تو شبکه های اجتماعی با چی تایپ می کنید؟

با کدام اعضای بدنتون بغل می کنید؟

آدما با چی خودشون آرایش می­کنند؟

صفحات کتاب رو با چی ورق می زنید؟

مطمئنا میگید دست!!!

حالا  اگر یه روز دستتون کار نکنه چیکار می کنید؟

زندگی بدون دست ممکنه؟

به دستان خود نگاه كنید كه چه وسیله حیرت‌انگیزی است!!!

دست تركیبی از همه ساختارهای بدن است. پوشش پوستی حساس به لامسه‌ی دست، تعداد زیادی از ماهیچه‌ها، تاندون‌ها (زردپی)، مفصل‌ها و لیگامان‌ها (رباط) را احاطه نموده است.

دست ها یکی از مهم ترین ابزارهای شناختی از همان دوران نوزادی است. اگر یک جغجغه را به دست او بدهید به دلیل تحریک حس بینایی،کودک به دست هایش نگاه می کند و سبب شناخت دست های کودک نیز می گردد. که می تواند مقدمه ای برای هماهنگی چشم و دست کودک باشد.

هر چه کودک بزرگتر می شود، اهمیت دست ورزی و هماهنگی چشم و دست بیشتر میشود. کسب این مهارت ها برای کودکان زمینه ساز مهارت هایی در زندگی است که حتی در مدرسه و بزرگسالی هم به آنها احتیاج دارد.

در هر کودک با توجه به رشد و افزایش درک، ماه به ماه مهارت های مختلفی بروز می کند. یکی از این مهارت ها، دست ورزی است. دست ورزی کودکان پایه بسیاری از مهارت ها مثل نقاشی و نوشتن محسوب می شود. در دست ورزی کودکان عضلات ظریف انگشتان استفاده می شود.

مهارت دست ورزی کودکم متناسب با سنشه؟!

اولین نشانه های مهارت های دستی از قبل از یک سالگی شروع می شود. زمانی که کودک به سمت مادر دست دراز می کند درحال استفاده از دست خویش است. با بالا رفتن سن به شکل قاشق گرفتن در دست و قاشق را به سمت دهان بردن جلوه می کند.

از ۲ سالگی به بعد، مهارت ها از نظر درک شناختی هم افزایش پیدا می کند. کودک می تواند با دست، جورچین های ابتدایی را بسازد یا اشکال را بلند کند. کودک در این سن به کمک مادر داخل محل مورد نظر بیندازد.

در3 سالگی، کودک می تواند از گواش، آبرنگ و رنگ انگشتی استفاده کند. در گامی بعدی توانایی دست گرفتن ماژیک و مداد را دارد.

به طور کلی کودک تا 6 سالگی توانایی کار با قیچی، چسب و چسباندن قطعات جداشده از کاغذ را دارد.

کودکانی که توانایی دست ورزی ندارند!!!

بعضی از کودکان برای کسب مهارت دست ورزی نیاز به اقدامات کاردرمانی دارند. دست ورزی کودکان نیاز به مداخلات کاردرمانی دارد اگر کودک اختلالات زیر را داشته باشد:

• فلج مغزی
• اختلالات هماهنگی رشدی
• کم توان ذهنی
• اختلالات کمبود توجه و بیش فعالی
• صرع
• اوتیسم
• سندرم دان
• نابینا

این اختلالات بروی عملکردکودک روی عملکرد های پایه ای دست( مثل دستیابی، گرفتن و..) و  مهارت های پیچیده و استفاده از دست تاثیر منفی می گذارد. با کاردرمانی و مداخلات درمانی به موقع می توانیم مشکلات را تا حدودی یا 100 درصد حل کنیم.

حواستون به مهارت های دستی بچه هاتون هست؟

تا به حال فکر کردید بچه شما مهارت دست ورزی خوبی دارد یا نه؟

نگران نباشید در این قسمت به طور مفصل مشکلات رایج مهارت های دستی کودکان بیان می­شود. ما قصد داریم شما با آگاهی مسیر رشد کودکان دلبندتان را طی کنید.

 16 مشکل رایج دستی کودکان

1. از جمله مشکلات رایج، ناتوانی در مجزا کردن حرکات است.
2. درجه بندی ضعیف حرکات است.  دامنه حرکتی و قدرت اعمال شده به طور مناسب تنظیم نمی شود.
3.  ناتوانی کودک در شکل دهی مناسب دست براساس موقعیت است. بعضی از کودکان به هنگام گرفتن اشیا دستنشان قفل می شود.
4. کودکان دارای مشکلات حسی به درستی نمی­توانند حرکات و میزان نیروی مورد نیاز برای فعالیت دستی را برنامه ریزی کنند.
5. کودکان با اختلالات رشدی و یا فلج مغزی با افزایش تون عضلانی، توانایی لازم برای تنظیم نیروی نوک انگشتان متناسب با اشیاء را ندارند به همین دلیل در گرفتن اشیا دچار مشکل می شوند.
6. در کودکان مبتلا به فلج مغزی ضعف عضلانی نیز به عنوان یک مشکل همراه محسوب می شود. سبب اعمال نیروی ناکافی در انجام حرکات می گردد.
7. ضعف در زمان بندی حرکات، مشکل دیگری است که ناشی از نقص در زمان بندی انقباض عضلات می­باشد. سبب ایجاد حرکات خیلی سریع یا خیلی کند می­شود. مثلا کودکانی با افزایش تون عضلانی، هنگام رهاسازی اختیاری، دست را با سرعت به محل قرار گیری شی حرکت داده ولی برای رها کردن شی انگشتان را به آهستگی باز می کنند. البته هماهنگی ضعیف عضلات حرکت دهنده اولیه و عضلات مخالف و ضعف در تمایز لمسی نیز از فاکتورهای اصلی در تنظیم زمان بندی حرکتی است.
8. مشکل در زمان بندی نیرو نیز بر مهارت هایی که نیاز به جابه جایی یک شی روی یک سطح ناصاف دارد، تاثیر منفی می گذارد.
9. بی ثباتی در مفاصل دست نیز در ترییب حرکات دست و بازو مشکلاتی را برای کودک بوجود می آورد.
10. از دیگر مشکلات متداول حرکتی می­توان به محدودیت در تنوع الگوی حرکتی اشاره کرد.  اغلب با مسائل بیومکانیکال یا نورلوژیکال همراه می­باشد. روی دامنه حرکتی و هماهنگی آن تاثیر می گذارد. در این میان یک پنجم از مشکلات تاثیر گذار روی عملکرد دست مربوط به اختلال یکپارچگی دو طرفه است. این مورد باعث می­شود بسیاری از کودکان نتوانند هر دو دست را به خط میانی بدن بیاورند.در طول انجام یک فعالیت طولانی قادر به حفظ دستها در خط میانی بدنی باشند.
11. برخی از کودکان نیز می­توانند به صورت متقارن اشیاء را در خط وسط بدن نگه دارند.اما قادر نیستند بازوها را به صورت جدا از هم حرکت دهند. بنابراین در فعالیت هایی که نیاز به استفاده متقایل یا همزمان دو دست می باشد، ناتوان هستند.
12. برخی از کودکان نیز به دلیل محدودیت حرکتی و کنترل تنه در استفاده از دست دچار مشکل می شوند.
13. اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی و یا ضعف عمومی عضلات، باعث مشکلات در رشد کودک شده و یا روی واکنش های تعادلی تاثیر می گذارد. به طور مثال کودکی را در نظر بگیرید که برای حمایت خود هنگام نشستن یا ایستادن از یک یا هر دو دست خود کمک می­گیرد.
14. کودکان با مشکل بی ثباتی تنه یا وضعیت غیر طبیعی آن نیز در وضعیت دهی مناسب دست و استفاده از آن برای فعالیت های حرکتی ظریف مشکل دارند. مثلا زمانی که تنه در وضعیت خم شده قرار دارد، دامنه حرکتی عملکردی در بازو محدود می­شود.
15. از دیگر عوامل روی مهارت های دست در کودکان می­توان به اختلالات حسی اشاره کرد. حتی زمانی که کنترل حرکتی مناسب باشد، این قبیل مشکلات عملکرد دست را با محدودیت هایی مواجه می سازد. مثلا کودکانی که در تمیز لامسه ضعیف عمل می کنند، فیدبک های کمتری از چگونگی حرکات انگشتان به صورت مستقل یا با هم دریافت می کنند که بر تنظیم مقدار نیروی وارده حین گرفتن و جابه جایی اشیا تاثیر خواهد گذاشت.
16. در کودکان مبتلا به فلج مغزی مشکلات تمییز لامسه به همراه مشکلات کنترل حرکتی دیده می­شود. بنابراین این کودکان نسبت به کودکان سالم، برای تنظیم نیروی لازم در گرفتن و بلند کردن اشیاء به اطلاعات لمسی و حس عمقی بیشتری نیاز دارند.کسب اطلاعات حسی درباره اشیاء سبب برنامه ریزی و آماده سازی حرکتی کودکان فلج مغزی می­شود که تاثیر بهتری روی مهارت های دستی آنها دارد.

ارزیابی دست ورزی کودکان چگونه انجام می شود؟

خانواده ها معمولا به هنگام مشاهده مشکلات دست کودکان به کاردرمانگران مراجعه می کنند. کاردرمانگران برای پیشبرد مسیر درمان نیاز به یکسری اطلاعات دارند که معمولا از  والدین و معلمان و همراهان کودک کسب می کنند. این اطلاعات شامل سن، جنس، مهارتهای حرکتی، شناختی و درکی، حس، مهارت های اجتماعی و فعالیت های مورد علاقه کودک می­ باشد.

علاوه بر موارد گفته شده کاردرمانگران این اطلاعات را با مشاهده مستقیم کیفیت انجام مهارت های دستی کودک به انضمام تست های استاندارد صورت گرفته، بدست می آورند.

کاردرمانگران برای ارزیابی مهارت های دستی کودکان، فعالیت های مثل لباس پوشیدن، خوردن، فعالیت های بهداشتی، فعالیت های مدرسه و بازی کودک را از نزدیک بررسی می کند.

به عنوان مثال اگر کودک هنگام بازی کردن، در دستکاری اشیاء ناتوان باشد و یا قادر به جابه جایی اشیا نباشد، نشان دهنده مشکلاتی در مهارت های دستی اوست. کاردرمانگر تلاش می­کند تا چگونگی عملکردهای حسی و ذهنی کودک را در طول انجام فعالیت بسنجد.

در چنین موارد مشکلات مربوط به عملکرد عضلانی و حرکتی شامل بی ثباتی در مفاصل مچ، محدودیت در کنترل حرکات درجه بندی شده، ناتوانی در حرکات جداگانه انگشتان می باشد که باید مورد ارزیابی قرار گیرد. در ضمن کاردرمانگران از تست های استاندارد نیز برای ارزیابی دست کودکان و افراد بزرگسال استفاده می کنند.

10 ابزار مهم کاردرمانگران برای ارزیابی مهارت دستی کودکان

کاردرمانگران برای ارزیابی مشکلات مهارت های دستی کودکان معمولا از ابزارها و روش های زیر استفاده می کنند:

• ارزیابی دامنه حرکتی اکتیو و پسیو( به ویژه برای کودکانی که ضعف یا کاهش تون عضلاتی دارند).
• ارزیابی قدرت

ارزیابی قدرت شامل موارد زیر می باشد :

•  ارزیابی قدرت در هر عضله خاص یا مجموعه ای عضلات
•   ارزیابی قدرت گرفتن و برداشتن با نوک انگشتان
• ارزیایی عملکردهای حس لامسه با انجام تست های استاندارد تشخیصی لمسی، و تشخیص انگشتان با حذف بینایی
• ارزیابی وضعیت بدن به همراه ثبات و تحرک دست
• انجام تست های استاندارد رشدی از حرکات ظریف کودکان
• انجام تست استاندارد رشد عمومی که شامل حرکت ظریف کودکان می باشد.
• انجام تست مهارت های حرکتی ظریف برای کودکان بزرگتر و بزرگسالان
• ارزیابی حرکتی رشدی
• انجام تست یکپارچگی بینایی- حرکتی
• ارزیابی مهارت های حرکتی در فعالیت های کاری ( به ویژه برای بزرگسالان)

نقش کاردرمانی در ارزیابی و درمان 

کاردرمانی نقش کلیدی در ارزیابی و درمان کودکان و بزرگسالان با مشکلات مهارت های دستی دارند.کاردرمانگران با اطلاعات حاصل از ارزیابی و مشاهدات خود، مداخلات درمانی و مشاوره ای در خصوص مهارت های دستی را به خانواده و همراه کودک ارائه می کند. اما زمانی که کودک مشکلات شدیدتری دارد و یا عملکرد را به صورت نامطلوب انجام می دهد. کاردرمانگر او را در طی مداخلات درمانی به طور مداوم ارزیابی می کنند و روش های درمانی را متناسب با شرایط کودک طراحی می کنند تا کودک بتواند توانایی لازم را کسب کند. البته بعضی از کودکان بعد از گذاراندن دوره کاردرمانی شاید نتواند به طور کامل توانایی لازم را کسب کنند!!!

 در این مواقع چه باید کرد؟

دنیا به آخر نرسیده تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

نگران نباشید همیشه یه راهی هست!

در این مواقع که بچه ها توانایی لازم برای انجام مهارت های دستی کسب نکردند شما می توانید با کاردرمانگر کودک مشورت کنید و از محصولات توانبخشی استفاده کنید. با کمک وسایل کاردرمانی دستی کودک شما می تواند به طور مستقل بعضی از کارها را انجام دهد. با وسایل کمکی کاردرمانی دست کودک حداقل کودک کمتر به شما در کارهای شخصی وابسته می شود.

کاردرمانگران حین انجام مداخلات درمانی به خانواده وسایل توانبخشی که به استقلال و توانمندی بچه های کمک می کند معرفی می کنند( تو فروشگاه سایت خانواده توانمند همه شو داریم) مانند:

جالیوانی دو دسته پلاستیکی

دستگیره مخصوص لیوان از جنس پلاستیک با انعطاف پذیری مناسب جهت افراد با کم توانی یا ناتوانی دست

جالیوانی پلاستیکی، وسیله است با یک یا دو دستگیره که به گرفتن راحت لیوان کمک می­کند

برای نگهداری لیوان در حین نوشیدن است.

کاسه لبه دار با خاصیت چسبندگی بر روی میز به منظور عدم ریزش غذا

چاقو با دسته ­ی عمودی

کارد با دسته بلند و ته بسته جهت استفاده راحت و برش بهتر

چاقوی تیغه پهن دسته دارر سازگار با  فیزیک بدنی انسان ساخته شده است. دسته زاویه دار و لبه چاقو به گونه­ای طراحی شده که میوه و سبزی ها را به راحتی برش می­دهد. برای افرادی که دارای ضعف حرکتی در ناحیه مچ دست و انگشتان خود هستند، بسیار مناسب است.

دست بندهای کمکی قاشق و چنگال

جهت قراردادن قاشق و چنگال در زوایای مختلف در آن برای صرف غذا

دستبندهای کمکی قاشق و چنگال

جهت قراردادن قاشق و چنگال در زوایای مختلف در آن برای صرف غذا

ست قاشق و چنگال فرم دار

این ست با رنگ قرمز به افزایش اشتهای مبتلایان به آلزایمر کمک می­کند.  همچنین برای افرادی که دارای محدودیت مچ دست یا انگشت هستند، مناسب است.

دستگیره چند منظوره

انواع دسته های یدکی برای قاشق و چنگال با کاربردهای مختلف

قاشق و چنگال وزنه دار

بسته به نیاز کاربر می­تواند به سمت چپ یا راست خم شود. دسته گسترده ای با بند قابل جدا شدن می­توانند برای افرادی که در گرفتن مشکل دارند، کمک کند.

تخته آشپزخانه چندکاره

مشخصات محصول

لوازم جانبی برای افرادی دارای کم توانی یا ناتوانی یک دست

برس شستشوی میوه ها با پایه چسبنده

سه نوع تیغه

 لیوان دردار مکنده

میزان مایع خارج شده از لیوان با مکش فرد تنظیم می­شود.

لیوان معلق با تعادل ویژه

صفحه برش با کارد گردان

تخته برش ثابت دارای کارد گردان این امکان را برای افراد بانیازهای ویژه فراهم می­کند تا مواد خوراکی را به راحتی و فقط با یک دست بدون سر خوردن برش دهید.

گارد پلاستیکی بشقاب

لبه قابل نصب بر روی انوع بشقاب برای جلوگیری از ریزش غذا به بیرون

ناخن گیر

ناخن مجهز به ذره بین می باشد و به سادگی ناخن ها را برش می­دهد. مناسب برای کم توان و سالمندان می باشد.

برس شستشوی اسفنجی پشت

پشت شور دسته بلند مخصوص افرادبانیازهای ویژه

دستگیره سیار توالت و حمام

دستگیره های سیار جهت کمک به حرکات طبیعی و بهبود حرکتی سالخوردگان ، بیماران و افراد کم توان در نشست و برخاست و حفظ تعادل در فضاهای مورد نظر مانند سرویس بهداشتی، راهرو و .. طراحی شده است.

جوراب پوش بلند

جوراب پوش با بند مخصوص افراد با نیازهای ویژه

دستگیره کمکی آویز لباس

دستگیره آویز لباس مخصوص افراد بانیازهای ویژه

زیپ بند و دکمه بند

وسیله ای برای باز کردن و بستن دکمه و زیپ مخصوص افراد با نیازهای ویژه

دستگیره دسته هفت تیری با سر انبرک دار

دستگیره کمکی هفت تیری مخصوص افراد بانیازهای ویژه برای برداشتن اشیاء و  دسترسی آسان به اشیاء

اهرم کمکی کلید

دسته جا کلیدی برای چرخش راحت تر کلید در قفل و دسته اهرم وار

دست بند کمکی کیبورد

دستگیره کمکی برای افراد ناتوان و کم توان در دست مناسب است جهت سهولت با کیبورد کامیپوتر

انواع مدادگیر سه وجهی

انواع پوشش های خودکار و مداد به دور هر نوع خودکار و مداد با سایز استاندارد قرار می­گیرند. این امکان را می دهد تا قدرت مانور بیشتری را در حین نوشتن داشته باشید. به طور مثال روکش خودکار ژله­ای وسیله نرم، پلاستیکی شکل است که به دور هر نوع خودکار و مداد قرار می­گیرد.

مداد گیر لای انگشتی

انواع پوشش های خودکار و مداد به دور هر نوع خودکار و مداد با سایز استاندارد قرار می­گیرند. این امکان را می دهد تا قدرت مانور بیشتری را در حین نوشتن داشته باشید. به طور مثال روکش خودکار ژله­ای وسیله نرم، پلاستیکی شکل است که به دور هر نوع خودکار و مداد قرار می­گیرد.

کلام آخر

همیشه یه راهی هست فقط کافی برای رسیدن به هدف مون در مسیر درست گام برداریم. کودکان و افراد بانیازهای ویژه می توانند استقلال نسبی کسب کنند. اگر به درستی از توانمندی های آنان آگاه باشیم. در مسیر درمان و آموزش کودکان و افراد بانیازهای ویژه باید به دنبال شیوه و روش و محصولات جدید بود. با پرورش توانمندی های آنان این افراد نیز می تواننند با طعم استقلال آشنا شوند. خانوادهای عزیز با نامیدی به جایی نمی رسیم!!!