روش های استفاده نابینایان از چوب لباسی
25/09/1402تمرینات نارسانویسی در منزل
22/10/1402آموزش مهارت خواندن به کودکان و دانش آموزان یکی از دغدغه های مهم والدین و معلمان دوره ابتدایی است. کودکان و دانش آموزان با کسب مهارت خواندن می توانند در درک و یادگیری سایر دروس به راحتی عمل کنند. در این مقاله از سایت خانواده توانمند نحوه آموزش مهارت خواندن و راههای تقویت مهارت خوانداری و نحوه تشخیص اختلال خواندن دانش آموزان را به اشتراک می گذاریم چون خیلی از والدین از مشاور سایت خانواده توانمند می پرسند:
- برای تقویت روخوانی کلاس دوم چیکار کنم؟
- برای تقویت روخوانی کلاس سوم چیکار کنم؟
- متن برای تقویت روخوانی بچه ها دارید؟
- کتاب تقویت روخوانی کلاس اول دارید؟
- برای تقویت روخوانی کلاس اول چیکار کنم؟
- چیکار کنم روخوانی پسرم قوی بشه؟
- چگونه مشکل روخوانی دانش آموزان را تقویت کنیم؟
آموزش مهارت خواندن
قبل از پاسخ به همه سوالات بالا بهتر است که با نحوه آموزش مهارت خواندن آشنا شوید. کسب مهارت خواندن از مراحل مختلفی تشکیل می شود که اگر یک مرحله را نادیده بگیریم دانش آموز و کودک نمی تواند مانند همسالانش مهارت خوانداری خوبی داشته باشد.
روخوانی مرحله اول در آموزش مهارت خواندن
مرحله اول در آموزش مهارت خواندن تقویت مهارت روخوانی کودکان می باشد. روخوانی نیز خود سطوحی دارد که شامل گام های زیر می باشد:
گام اول
خواندن درست و روان یک متن
گام دوم
رعایت لحن و آهنگ متن با توجه به شرایط موجود و متناسب با فضای حاکم بر متن (در کلاس های درس معمولا به روخوانی صحیح متن پرداخته می شود اما توجه به لحن و آهنگ آن مغفول می ماند.) خواند زیبا مانند دمیدن روح بر پیکره بی جان متن است. در صورتی که متن با لحن مناسب خوانده نشود، زنده نیست و برای دانش آموز جذابیتی نخواهد داشت.
درک متن مرحله دوم در آموزش مهارت خواندن
مرحله دوم خواندن، درک متن می باشد که در یک فرآیند گام به گام، این مهارت در دانش آموزان تقویت می شود. گام های فرآیند درک خوانداری از طریق مراحل زیر طی می گردد:
- تقویت تمرکز خوانداری و ایجاد عادت صامت خوانی
- درک پیام های آشکار ( اطلاعات صریح) متن
- رسیدن به استنباط
- تلفیق اطلاعات متن
- تفسیر اطلاعات متن
مقاله پیشنهادی: راهکارهای تقویت املا با روش های جدید
در ادامه مقاله سایت خانواده توانمند برای درک بیشتر مفاهیم فوق به معرفی آنها همراه با ارائه مثال می پردازیم:
پیام های آشکار (اطلاعات صریح) متن
کودک یا دانش آموز توانایی فهم مطالب صریح متن را داشته باشد. به طور مثال در متن کتاب این جمله باشد« علی اهل یزد است» و از دانش آموز سوال می شود « علی اهل کجاست؟».
در صورتی که دانش آموز یا کودک هنگام خواندن متن تمرکز کافی داشته باشد، می تواند به سوال متناسب با اطلاعات صریح متن پاسخ دهد.
استنباط
مرحله استنباط از درک اطلاعات صریح متن فراتر می باشد. منظور از کسب مهارت استنباط یعنی کودک یا دانش آموز با توجه به سرنخ هایی که در متن وجود دارد و به صراحت بیان نشده اند و براساس دانسته های پیشین خود درباره جهان پیرامونش، می تواند بفهمد.
به عنوان مثال در متن جمله زیر وجود دارد « صدای خش خش برگ ها در زیر پایش شنیده می شد….» از دانش آموز سوال می شود « داستان متن در چه فصلی اتفاق افتاده است؟» در اینجا کلمه پاییز صراحتا در متن وجود ندارد و دانش آموز و کودک با توجه به صدای خش خش برگ ها و با توجه به شناختی که نسبت به فصل پاییز دارد می تواند به استنباط برسد. این گونه سوال ها ابتدایی ترین سطح استنباط می باشد اما در سطوح پیشرفته تر، سوال های استنباط دشوارتر می شود و نیاز به دقت و دانش پیشین بیشتری دارد.
تلفیق اطلاعات متن
چنان که از نام تلفیق اطلاعات متن مشخص می باشد منظور کنار هم گذاشتن تمامی اطلاعات متن و نتیجه گیری می باشد . بهترین مثال برای سوال های تلفیق اطلاعات متن، درک سیر رویدادهای متن می باشد. وقتی دانش آموز یا کودک متنی را می خواند باید رخدادهای آن را به خاطر بسپارد، در این صورت می تواند مطالب را با هم تلفیق کند. برای سنجش این موضوع، سوال به این صورت است که رویدادهای متن به صورت به هم ریخته به دانش آموز و کودک می دهیم و از او می خواهیم طبق ترتیب رویدادهای متن، جمله ها را شماره گذاری کند.
نوع دیگر سوال برای سنجش تلفیق اطلاعات متن مقایسه کردن دو شخصیت متفاوت می باشد که در متن وجود دارد.
توجه
هیچ یک از سوال هایدر این مرحله واگر نیستند و پاسخ واحدی دارند. سوال های استنباط، تلفیقی و تفسیری انعطاف بیشتری دارند و هر دانش آموز به تناسب توانایی زبانی خود می تواند پاسخ دهد.
آموزش مهارت خواندن مهم نیست!!!
با این جمله چقد موافقید؟
بعضی از والدین حین گفتگو با مشاوران سایت خانواده توانمند می گویند:
- برام مهم نیست بچه ام مهارت خوانداری اش ضعیفه، چون ریاضی اش خیلی خوبه!!!
- بچه های باهوش معمولا تو خوانداری مشکل دارند مهم اینکه از پس ریاضی برمیاد!!!
- بچه من خوانداری اش عالیه شما اشتباه می کنید!!!
بسیاری از دانش آموزان مهارت روان خوانی خوبی دارند و متن را با صدای بلند، روان و صحیح می خوانند، اما در بازیابی اطلاعات متن و تعبیر و تلفیق مطالب، عملکرد ضعیفی دارند. پیامد این درک ضعیف متن، در تمامی دروس خودش را نشان می دهد به طور مثال:
- دانش آموز، مسئله ریاضی را می خواند، اما مسئله را درک نمی کند؛ از این رو در حل آن دچار مشکل خواهد شد.
- وقتی دانش آموز نمی تواند مطالب کتاب درسی علوم را درک کند، آنها را حفظ می کند؛ بنابراین اندکی پس از امتحان، و حفظ مطالب آنها را فراموش می کند. این امر موجب می گردد که دانش آموز از همان دوره ابتدایی عادت کند که فقط به مهارت کسب دانش، آن هم به صورت سطحی بسنده کند و به مهارت اندیشیدن دست نیابد.
- از طرفی، زمانی که اندیشیدن و خلاقیت در امر یادگیری نادیده گرفته شود، این فرآیند به تدریج خسته کننده و کسالت آور خواهد شد. در حالی که اگر دانش آموزان بتوانند انواع متون را به صورت هدفمند و همراه با درک و آگاهی بخوانند، از کسب دانش فراتر می رود. یادگیری برای آنها، پویا و لذت بخش خواهد شد. کودک و دانش آموز توانایی استدلال و تولید علم را کسب می کند.
ارزیابی مهارت خواندن با آزمون بین المللی پرلز
نتایج آزمون بین المللی سواد خواند ( پرلز) نشان می دهد دانش آموزان ایران در درک متن عملکرد بسیار ضعیفی دارند. به همین دلیل در محتوای کتاب فارسی برای تقویت توانایی ادراکی زبان آموزان، نگاه ویژه ای به درک متن وجود دارد. در پایان هر درس، فعالیت « درست و نادرست» و «درک مطلب» به آموزش درک متن می پردازد. همچنین صامت خوانی متن های « بخوان و بیندیش» و پاسخ به سوال های « درک و دریافت» در انتهای آنها، کمک ویژه ای به ایجاد صامت خوانی و تقویت تمرکز خوانداری می کند.
موضوع درک متن در کتاب فارسی در یک فرآیند گام به گام طراحی شده است و سازماندهی عناصر کتاب بر نظمی استوار است. سوال های « درست و نادرست»، « درک مطلب» و « درک و دریافت» با توجه به سطوح درک متن طراحی شده اند. به عبارت دیگر در دروس ابتدای کتاب، سوال ها بر درک اطلاعات صریح متن، متمرکز شده است و به ترتیب استنباط ، تلفیق و تفسیر اطلاعات متن نیز مورد توجه قرار می گیرد.
علاوه بر این صفحه فعالیت های تکمیلی کتاب مهارت های نوشتاری در پایان هر فصل به آموزش درک متن اختصاص دارد. در آن بخش نیز سوال هایی از متن « بخوان و بیندیش»، «مَثَل» و « حکایت» طراحی شده است که در راستای پیمودن مراحل آموزش درک خوانداری، سازمان دهی شده است.
علائم اختلال خواندن
والدین و دانش آموزان از مشاوران سایت خانواده توانمند می پرسند: ما در منزل چطوری اختلال خواندن را تشخیص دهیم؟
برای پاسخ به این سوال می توانید به علائم زیر توجه کنید. دانش آموزانی که اختلال مهارت خواندن خوبی ندارند معمولا علائم زیرا را دارند:
- آگاهی واج شناختی
- روان خوانی
- درک مطلب
آگاهی واج شناختی
- دانش آموز صدای حروف را براساس شکل نوشتاری هر حرف نمی شناسد. مثلا وقتی صدای ( ب) را در کلمه ای می بیند مدتی مکث می کند و ممکن است صدای دیگری را بعد از دیدن نشانه حدس بزند. مثلا به جای (ب) می گوید( ر).
- برخی حروف را که تا حدی شبیه به هم هستند را اشتباه تشخیص می دهد مثلا (ز) به جای ( ر)، (ح) به جای (ج)، ( ک) به جای (گ).
- حروف را به تنهایی می شناسد ولی نمی تواند آنها را ترکیب کند و یک واژه بسازد. برای مثال ب/ا/د را تک تک می خواند ولی ( باد) را نمی تواند بخواند.
روان خوانی
از روی متن و کلمات سریع و بی دقت می خواند:
به سرعت جملات را می خواند و در حین خوانداری کلمات یا حروفی را حذف یا اضافه یا جایگزین می کند و کلمات و حروفی را حدس می زند. به طور مثال:
- به جای بردند می گوید می برند
- به جای آمدیم می گوید آمد
- به جای خواندن کامل عبارت « بچه ها در گروه خود گفتگو کردند» واژه خود را حذف می کند و می گوید « بچه ها در گروه گفتگو کردند»
کلمات را آهسته پر زحمت می خواند:
کلمات را به صورت تکی و نادرست، کند و با تردید به عبارت بریده خوانی می کند. با مکث هایی چند ثانیه ای بروی حروف یا کلمات شروع به خواندن می کند به طوری که انگار روی یک کلمه گیر کرده است. به شدت سرش را به کتاب می چسباند یا به دلیل گم کردن خط و واژه ها سرعتش در خواندن کاهش می یابد.
درک مطلب
دانش آموز متن را درست می خواند ولی توالی، روابط، نتیجه گیری یا معانی عمیق تر آنچه خوانده شده و نکات اصلی متن را درک نمی خواند. مثلا نمی تواند ارتباط پاراگراف اول متن یا پاراگراف دوم را درک کند و متوجه شود.
مقاله پیشنهادی: علت غلط املایی زیاد
نحوه تشخیص اختلال خواندن در مدرسه
برای تشخیص اختلال خواندن دانش آموزان در مدارس آموزگاران ابتدایی طبق چک لیست زیر توصیف می کنند و اگر رفتار و عملکرد تازه ای از دانش آموز دیده می شود که در چک لیست نیست در قسمت توضیحات نوشته می شود.
- اغلب کلمه به کلمه می خواند، اول کلمه را در ذهن خودش می گوید و بعد با صدای بلند می خواند.
- در خواندن با صدای بلند و با سرعت مناسب مشکل دارد( خیلی آهسته یا خیلی تند می خواند یا روان خوان نیست)
- در تشخیص حروف مشابه مثل ب و پ مشکل دارد
- در بازشناسی کلماتی که می بیند مشکل دارد.
- موقع خواندن خط را گم می کند
- کلمات را وارونه می خواند مثل زور به جای روز
- به سختی میان صدای کلمات تفاوت می گذارد یا در ترکیب کردن صداها مشکل دارد.
- کلمات ناآشنا را به جای اینکه از مهارت های صداکشی استفاده کند حدس می زند و می خواند.
- در فهم آنچه که خوانده است مشکل دارد و برای فهمیدن نیاز دارد تا چند بار یک مطلب را بخواند.
- در یافتن کلمات هم معنی، هم خانواده و مخالف مشکل دارد.
درمان اختلال خواندن
برای تقویت مهارت خواندن باید اقدامات مختلف متناسب با علل مشکل انجام داد. اگر کودک یا دانش آموز دارای ضعف حافظه دیداری یا شنیداری و دقت و توجه باشد باید با تشخیص روانپزشک از خدمات کاردرمانی ذهنی، کاردرمانی حسی استفاده کند. بعضی از دانش آموزان که مشکلات کمتری دارند از خدمات مراکز اختلال یادگیری می توانند برای تقویت مهارت خواندن استفاده کنند.
4 بازی برای تقویت مهارت خواندن
والدین در منزل پس از تشخیص متخصصان می توانند اقدامات مناسب با شرایط کودک شان انجام دهند. همه ی اقدامات درمانی برای اختلال خواندن اگر در قالب بازی انجام شود کودک با انگیزه تر تمرینات خوانداری را انجام می دهد.
بازی اسم و فامیل برای آموزش مهارت خواندن
بازی اسم و فامیل یک بازی برای تقویت مهارت خواندن می باشد. در بازی اسم و فامیل مهارت واج شناختی کودک تقویت می شود. در بازی اسم و فامیل کودک با کمک حروف مختلف باید کلمات متناسب را پیدا کند ( تلفظ کند و بنویسد).
بازی کامل کن برای آموزش مهارت خواندن
بازی کامل یکی بازی برای تقویت مهارت خواند می باشد. در این بازی شما تصویری را مقابل کودک یا دانش آموز می گذارید. در ابتدا خود یک جمله درباره تصویر می گوید از دانش آموز می خواهید آن را کامل کند. پس از دانش آموز دوباره شما جمله ای می گویید و مجددا از دانش آموز می خواهید جمله مناسب درباره تصویر بسازد. با این بازی درک مطلب تصویری او و استنباط او تقویت می شود.
نمایش نامه خوانی برای تقویت روخوانی
متن های درسی او را به شکل نمایشنامه بنویسید. در ابتدا شما نمایشنامه را بخوانید تا با لحن متن آشنا شود و سپس با کمک هم نمایشنامه خوانی کنید. با این بازی قدرت استنباط کودک با توجه به اینکه نقش های مختلف بازی می کند.
زودتر جای مناسب پیدا کن
برای تقویت مهارت تلفیق اطلاعات می توانید متن دروس یا کتاب قصه را بنویسید و بعضی از کلمات را حذف کنید. کلمات حذفی را بالای متن بنویسید و از دانش آموز بخواهید آنها را در جای مناسب قرار دهد. برای این بازی زمان مشخص متناسب با توانایی کودک در نظر بگیرید.
نتیجه گیری
در این مقاله از سایت خانواده توانمند مراحل مختلف آموزش مهارت خواندن و نحوه علائم اختلال خواندن و راههای درمان اختلال خواندن را به اشتراک گذاشتیم. در صورتی که نیاز به خدمات مشاوره ای و آموزشی سایت خانواده توانمند داشتید با شماره 09054146911 تماس بگیرید.
خدمات سایت خانواده توانمند
ما در خانواده توانمند تلاش میکنیم تا کودکان با نیازهای ویژه از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباببازی، کتاب،و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهرهمند شوند.
در سایت خانواده توانمند و کانال آموزش کودکان استنثایی خانواده توانمند در تلگرام یا اینستاگرام، روبیکا نیز نحوه آموزش به کودکان کم توان ذهنی، کودکان اوتیسم، نابینا، ناشنوا، سندرم داون، کم توان ذهنی، بیش فعال را در قالب فیلم، پادکست و مقاله ارائه کرده ایم. تیم آموزشی خانواده توانمند در جهت تحقق عدالت آموزشی تمام محتوای آموزشی مورد نیاز کودکان بانیازهای ویژه و خانواده آنان را به طور رایگان به اشتراک می گذارد.
بنابراین اگر شما کودک با نیاز ویژهای رو میشناسد که دارد رنج میبرد. اما سرشار از استعدادها و توانمندهای خاص خودش هست خوشحال میشویم که خانواده توانمند رو بهشون معرفی کنید.
خانواده توانمند سایتی است که تمام آموزش های تخصصی ساده و متناسب با فرزند شما را به صورت بازی در سایت و شبکه های اجتماعی اش قرار می دهد. شما در هر نقطه دنیا و با هر امکاناتی که دارید می توانید یک خانواده توانمند باشید.