اختلال یکپارچگی حسی نوعی اختلال عصبی می باشد. این اختلال ناشی از عدم توانایی مغز برای یکپارچه سازی، پردازش و پاسخ به اطلاعات دریافتی از سیستم های حسی اصلی بدن می باشد. علائم اختلال حسی نشانه های دارد که خانواده ها با دیدن آن نشانه ها میتوانند متوجه شوند که کودک اختلالات حسی را دارد یا نه؟!

برای شناخت علائم اختلال حسی میتوان به بازی، عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی، بروز احساسات، مهارت حرکتی، گفتاری و زبانی کودک توجه کرد. برای آشنایی بیشتر با علائم اختلال حسی تا انتها این مقاله همراه ما باشید.

 

علائم اختلال حسی در بازی کودکان

کودک در هنگام بازی کردن به طور دائم در حال پردازش اطلاعات دریافتی از محرکات حسی پیرامون خود می­ باشد. پردازش اطلاعات در نهایت به صورت مهارت­ های مختلف مورد نیاز بازی ذخیره می­ شود. به همین دلیل اختلال پردازش حسی بر روند و رشد و توسعه بازی های کودکانه تاثیر می­گذارد.

بازی ابزار مناسب برای کودک می باشد تا بتواند مهارت های ذهنی و جسمی، حسی خود را تقویت کند.

برای اطلاع بیشتر از درمان کاردرمانی اختلالات حسی به مقاله کامل کاردرمانی در اختلالات حسی مراجعه کنید.

 

 علائم اختلال حسی که در کودکان شایع است:

بازی وسیله مناسبی برای تشخیص اختلال حسی کودکان است که در این قسمت چند مورد از علائم را معرفی می کنیم:

1. کودکان مبتلا به نامنی جاذبه­ای با توجه به نقص در فرآیند پردازش حس وستیبولار و بروز علائمی نظیر اضطراب شدید هنگام جدا کردن پاهای خود از زمین، نگرانی غیر معمول نسبت به تغییر موقعیت سر در فضا و ترس از ارتفاع و… امکان شرکت در فعالیت­های متناسب با سن خود را ندارند.
2. اختلال در فرآیند پردازش حسی با تاثیر بر برنامه ریزی حرکتی، منجر به ناتوانی کودک در بازی با اسباب بازی­هایی جدید می­شود. به طور مثال او توانایی حرکت مناسب انگشتان دست خود را برای روشن کردن ارگ اسباب بازیش ندارد. به والدین این کودکان توصیه می­شود، دستور العمل بازی را چندین مرتبه برای کودک خود تکرار کنند و یا این که بازی جدید را به چندین مرحله مجزا تقسیم کنند، هم چنین می­توانند شیوه کار با اسباب بازی را به صورت تصویری به او نمایش دهند.
3. کودکان مبتلا پردازش حسی از شرکت در بازی­های گروهی اجتناب می­کنند. جهت درک بهتر این مسئله باید متذکر شد که شرکت در بازی­های گروهی مستلزم برقراری ارتباط با سایر هم گروهی­ها، توجه به وقایع پیرامون خود و… می­باشد که همگی نیاز به تحت کنترل در آوردن فرآیند پردازش اطلاعات حسی می­باشد. به والدین این کودکان توصیه می­شود از بازی­های گروهی ساختار یافته استفاده کنند؛ مثلا زمانی که دختر کوچولوی شما و هم گروهی های او در حال انجام بازی های تخیلی با عروسک باربی خود هستند، هنگامی که او به دلیل نقص در مهارت های اجتماعی احساس نامیدی می­کند، به مدت 2 تا 3 دقیقه از یک وقفه زمانی مثل پریدن روی ترامپولین استفاده کنید.

4. نقص در یکپارچه کردن اطلاعات وسیتبولار و دیداری، منجر به ناتوانی کودک در تشخیص اشیای در حال حرکت و سرعت آنها می­شود( با توجه به اهمیت حس بینایی در تشخیص فاصله اشیا از یکدیگر و حس دهلیزی در مورد موقعیت خود فرد نسبت به اشیاء. به طور مثال فرزند شما هنگام بازی دو نفره به جای گرفتن آن، جاخالی می­دهد.

5. اختلال در فرآیند پردازش حس وستیبولار( نقش سیستم دهلیزی در پیش بینی موقعیت فعلی افراد) بر مهارت­های کودک در زمینه تصور موقعیت­هایی آینده تاثیر می­گذارد، به همین دلیل کودکان مبتلا به این نقص دائما به والدین خود می­چسبند و اگر از آن­ها خواسته شود که برنامه­ای برای آخر هفته خود طراحی کنند، به شدت دچار اضطراب می­شوند.

 بعد از تشخیص علائم اختلال حسی کودکان باید به بدانیم که عدم توجه به نشانه های اختلالات حسی در آینده چه تاثیر منفی روی زندگی کودکان خواهد داشت.

 

برای درمان اختلال حسی میتوانید این مقاله را مطالعه کنید.

 

تاثیر اختلال حسی بر عملکرد تحصیلی کودکان

زمانی که سیستم ­های حسی، کارکرد مناسبی داشته باشند، پس از دریافت، غربالگری و پردازش اطلاعات حسی به آن­ها پاسخ­های صحیح و متناسب با موقعیت فعلی خود می­دهیم، هنگامی که این سیستم به صورت یکپارچه عمل نکند، عملکرد تحصیلی کودک بابت عملکرد نامناسب سیستم حسی او متاثر می شود. به طور مثال ضعف در پردازش حواس بینایی و وستیبولار، منجر به کندخوانی می­شود در این کودکان هنگام خواندن از کتاب یا تابلو علائم زیر نمایان می­شود:

• جا انداختن کلمات
• ناتوانی در درک کلمات و جملات خوانده شده
• پوشاندن یک چشم خود در حین خواندن

• تکان دادن بیش از اندازه سر خود

• شکایت از این که نوشته­های مبهمی در صفحه وجود دارد و یا این که کلمات موجود در صفحه در حال پرش هستند.
• در صورت بروز اختلال پردازش حسی از نوع تدافع لمسی، شرکت در کلاس هنر برای کودک زجر آور است به ویژه هنگامی که معلم از اختلال کودک شما آگاهی نداشته باشد و از او بخواهد تا در فعالیت­هایی مثل درست کردن خمیرکاغذ، کلاژ و نقاشی با انگشت شرکت کند، در هنگام مواجهه با چنین شرایطی از معلم او بخواهید فعالیت هایی مثل کار کردن با گل سفال ( درگیری بیشتر حس عمقی) را جایگزین درست کردن خمیر کاغذ کند.
• در صورت وجود علائم نارسانویسی به وجود اختلال پردازش وستیبولار در کودک خود شک کنید( ضعف در مهارت­های دیداری- حرکتی)، برای رسیدن به تشخیص قطعی مشاهده کودک جهت بررسی موارد زیر حائز اهمیت است:
• نحو مداد گرفتن کودک به چه صورت می باشد؟ خیلی محکم یا عادی
• پوسچر کودک در هنگام نوشتن چگونه می باشد؟ به صندلی خود تکیه می­دهد یا این که به صورت عمودی می­نشیند.
• آیا هنگام کپی کردن از روی کتاب خط مورد نظر را گم می­کند یا خیر؟
• آیا او در جای خود بالا و پایین می­پرد و تمرکز کافی برای انجام مهارت­هایی حرکتی ظریف دارد یا خیر؟

تاثیر اختلال حسی بر مهارت­‌های اجتماعی کودکان

یادگیری مهارت های اجتماعی نظیر معرفی کردن خود به عنوان عضو جدید یک گروه، برقراری ارتباط چشمی با فرد سخنران نیازمند پردازش و یکپارچگی اطلاعاتی است که فرد به واسطه بیان چشمی، بیان کلامی و بدنی خود به شما منتقل می­کند. در چنین شرایطی فرد مبتلا به اختلال پردازش حسی به دلیل عدم حضور موثر بلافاصله موقعیت را ترک می­کند.

به طور مثال در صورتی که کودک شما به اختلال حس طلبی مبتلا باشد، احتمالا رفتارهایی نظیر دنبال کردن بچه ها به قصد هل دادن آنها در زنگ تفریج وجود دارد. به والدین این کودکان توصیه می­شود با کودک خود صحبت کنند و به او تذکر دهند که با انجام چنین رفتاری دوستان خود را ناراحت می­کنند و به آن­ها صدمه می­زنند( بهتر است از یک داستان اجتماعی کمک بگیرید).

بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی از برقراری ارتباط چشمی در موقعیت­هایی اجتماعی می­کنند. برای این افراد شنیدن سخنان یک فرد و برقراری ارتباط چشمی به صورت همزمان با او امکان پذیر نمی­ باشد. این افراد به ناچار ورودی های یک مجرای حسی را قطع می ­کنند تا  بر وقایع پیرامون خود متمرکزتر باشند.

 

3 روش برای اجتماعی شدن کودکان

• نسبت به تلاش های فرزند خود برای اجتماع شدن صبور باشید. در مواقعی که این تلاش­ها با شکست مواجهه می­شود،آرام باشید  تلاش­های او را مورد تشویق قرار دهید.
• به فرزند خود کمک کنید تا از نقاط ضعف خود در موقعیت­هایی اجتماعی آگاه شود. از جملاتی مثل« برای پیروزی در این موقعیت حساس موتور درونی پرقدرت خود را روشن کن» استفاده کنید.
• به واسطه بیان داستان­های اجتماعی کودک خود را در موقعیت های اجتماعی مشابه قرار دهید. برای کودکان بزرگتر از روش نقش بازی کردن استفاده کنید. این روش به آنها کمک می­کند تا با پخش مجدد ویدئوی آن نحوه رفتار و عکس العمل خود را در موقعیت های اجتماعی پیش رو ببیند

 

تاثیر اختلال حسی بر عملکردهای احساسی کودکان

ارتباط قوی بین پردازش حسی موثر و کنترل احساسات وجود دارد. زمانی که سیستم حس- عصبی افراد جهان پیرامون او را به صورت خودکار پردازش نمی­کند، کودک در محیط زندگی خود مات و مبهوت می­شود که در اغلب موارد به صورت بی ثباتی عاطفی گزارش می­شود. به طور مثال:

کودکان مبتلا به ناهنجاری­های پردازش حسی با تغییر شرایط محیطی دچار اضطراب می­شوند. افراد مبتلا به این اختلال به یک ساختار خارجی اعتماد می­کنند( ساختاری که دارای راهنمایی­های لازم برای عملکرد مطلوب در محیط می­باشد)، اما زمانی که این ساختار تغییر می­­کند، کودک شما توانایی هماهنگی ذهن و بدن خود را با تغییرات جدید ندارد. مثل سخنرانی بدون متن و یهویی برای افراد غریبه!!!

اگر کودک شما از نظر حس شنوایی حالت تدافع شدیدی داشته باشد، ممکن است به واسطه صداهای ناگهانی یا حتی صداهای معمولی نظیر تهویه کننده هوا، شیرآب و جاروبرقی احساس ترس شدیدی به او دست دهد.

 

تاثیر اختلال حسی بر مهارت­های حرکتی

از اصلی ترین دلایل ارجاع کودکان در مدارس به متخصصین کاردرمانی وجود نقص در برنامه ریزی حرکتی می­باشد. برنامه ریزی حرکتی موثر روی توانایی تعادلی کودک، درک موقعیت خود در فضا، حس ارتباط اجزای بدن با یکدیگر و درک حس لامسه موثر است. طراحی یک برنامه ریزی حرکتی نیازمند یکپارچگی اطلاعات شنیداری، بینایی و مکان یابی است، در صورت نقص در این فرآیند فرد توانایی انجام اعمال هدفمند و چند مرحله ­ای را ندارد. نمونه­ هایی از مشکلات حرکتی کودکان مبتلا به اختلال پردازس حسی عبارتند از:

• نقص در هریک از سیستم ­های دهلیزی، عمقی و بینایی احتمال بروز مشکلات تعادلی را بالا می­برد، بنابراین احتمال شرکت در فعالیت های حرکتی نیز کاهش می­یابد.
• ضعف در هماهنگی حرکتی و ثبات وضعیتی به دنبال پایین بودن تون عضلانی در کودکان مبتلا به نقص در پردازش حس عمقی احتمال نشستن به حالت W را در این کودکان جهت فراهم کردن یک سطح اتکا وسیع و با ثبات بال می­برد، نشستن طولانی مدت در این وضعیت عوارض حرکتی متعددی از جمله نقص در تعادل را ایجاد می­کند.
• افراد مبتلا به حساسیت بیش از حد در حس لامسه به منظور کاهش ورودهایی این حس حین تماس پا با زمین در هنگام راه رفتن روی پنجه های خود راه می­روند.

 

 تاثیر اختلال حسی بر مهارت­‌های گفتاری

با توجه به تاثیر عملکرد نورولوژیک بر توانایی برقراری ارتباط موثر، احتمال بروز تاخیر در مهارت­های گفتاری در مبتلایان به  اختلال پردازش حسی وجود دارد. به طور مثال زمانی کودک دارای اختلال حس شنوایی ( نقص در تشخیص مکان دقیق صداها) به دلیل ناتوانی در تشخیص صداها از یکدیگر از نظر فهم زبان بیانی نیز مشکل دارد. کودک دارای اختلال حس عمقی و لامسه نیز معمولا در مهارت های دهانی حرکتی توانایی لازم ندارد. او  در حرکت صحیح لب­ها و زبان برای تلفظ صحیح کلمات ناتوان می باشد.

تاثیر اختلال حسی بر دیس پراکسی زبانی

این اختلال نتیجه ضعف در برنامه ریزی حرکتی عضلات کوچک دهان می باشد که نقش موثری در ادای صحیح کلمات دارند. افراد با این اختلال در شنوایی و درک صحیح کلمات مشکلی ندارند. نقص اصلی آنها ناتوانی در هماهنگی عضلات دهان و زبان می­باشد. زمانی که این افراد کلمات را بدون فکر، بیان می­کنند گفتار آنها بدون نقص می باشد، اما در صحبت آگاهانه از تکرار آنها ناتوان هستند.

نشانه های دیس پراکسی زبانی

• نقص در مهارت های حرکتی ظریف
• عدم وجود غان و غون­هایی دوران کودکی
• تاخیر در بیان اولین کلمات و به جای بیان صحیح کلمه صدای خرخر  ایجاد می­شود
• توانایی کلامی به صورت ارادی را دارد اما هنگام درخواست شما برای ادای کلمات مهارت کافی ندارد.
• محدودیت در به کارگیری حروف صامت
• نقص در ترکیب حروف صامت و تبدیل آنها به کلمات دارای حروف مصوت
• توانایی بیان کلمات را به تنهایی دارد اما در هنگام ترکیب آنها برای ساخت جملات هدفمند دچار مشکل می­شود
• توانایی درک کلمات این افراد بیشتر از بیان آنها می­باشد.
• در هنگام بیان کلمات دچار لکنت زبان می­شوند.

حرف آخر

در این مقاله علائم  اختلال حسی در کودکان را معرفی کردیم. اما در هرحال تشخیص نهایی برعهده متخصصان کاردرمانی می باشد. در صورت مشاهده علائم حتما با کاردرمانگر مشورت کنید. در صورت نیاز به مشاوره برای اختلال حسی می توانید با شماره 09054146911 تماس بگیرید ما در تمام ایام کنار شما خواهیم بود.

 

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب،و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.

در سایت خانواده توانمند و کانال آموزش کودکان استنثایی خانواده توانمند در تلگرام یا اینستاگرام، روبیکا نیز نحوه آموزش به کودکان عقب مانده ذهنی، کودکان اوتیسم، نابینا، ناشنوا، سندرم داون، کم توان ذهنی، بیش فعال را در قالب فیلم، پادکست و مقاله ارائه کرده ایم. تیم آموزشی خانواده توانمند در جهت تحقق عدالت آموزشی تمام محتوای آموزشی مورد نیاز کودکان بانیازهای ویژه و خانواده آنان را به طور رایگان به اشتراک می گذارد.

بنابراین اگر شما کودک با نیاز ویژه‌ای رو میشناسد که دارد رنج می‌برد. اما سرشار از استعدادها و توانمندهای خاص خودش هست خوشحال می‌شویم که خانواده توانمند رو بهشون معرفی کنید.

خانواده توانمند سایتی است که تمام آموزش های تخصصی ساده و متناسب با فرزند شما را به صورت بازی در سایت و شبکه های اجتماعی اش قرار می دهد. شما در هر نقطه دنیا و با هر امکاناتی که دارید می توانید یک خانواده توانمند باشید.