اختلالات خواب یکی از مشکلات شایع در میان کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم است. این اختلالات می‌توانند به شکل‌های مختلفی ظاهر شوند و تأثیرات منفی متعددی بر سلامت روانی، رفتاری و شناختی کودک بگذارند.

کودکانی که در کنار اختلال اوتیسم دچار مشکلات خواب هستند، بیشتر در معرض افسردگی، پرخاشگری و انزوا قرار می‌گیرند. برخی ممکن است رفتارهای خودتخریبی نشان دهند یا دچار بی‌قراری و نوسانات خلقی شوند. در مواردی نیز، این اختلالات منجر به تشدید بیش‌فعالی و رفتارهای ناسازگار اجتماعی می‌شود. همچنین خواب ناکافی مستقیماً بر عملکرد شناختی کودک اثر می‌گذارد و باعث کاهش توان یادگیری و درک مطالب جدید می‌شود. در نتیجه، تمامی این عوامل می‌توانند مسیر رشد و پیشرفت کودک را مختل کنند.

با توجه به پیشرفت‌های علمی، درمانگران معمولاً دو مسیر کلی برای مدیریت مشکلات خواب در کودکان اوتیسم پیشنهاد می‌دهند:

1. روش‌های غیر دارویی و محیطی

شامل بهبود محیط خواب، تنظیم عادات خواب و کاهش محرکات محیطی است.

2. درمان دارویی (با نظر پزشک)

در موارد شدیدتر و مزمن، پزشک ممکن است داروهایی مانند ملاتونین یا داروهای آرام‌بخش خاص کودکان را تجویز کند. > البته تأکید می‌شود که انتخاب روش درمانی باید حتماً با مشورت پزشک متخصص انجام گیرد تا متناسب با نیازهای ویژه کودک برنامه‌ریزی شود.

1. محیط خانه را تا جای ممکن آرام و ساکت نگه دارید.

کاهش صداهای مزاحم و نورهای شدید می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد.

2. محرک‌ها را کاهش دهید.

تلویزیون را خاموش کنید، صدای زنگ تلفن را کم کنید و از نور ملایم استفاده نمایید.

3. موسیقی آرام پخش کنید.

ملودی‌های کلاسیک یا موسیقی‌های طبیعت کمک‌کننده هستند.

4. حرکات و لحن شما آرام باشد.

کودک ممکن است نتواند روی کلمات تمرکز کند، اما به حرکات شما واکنش نشان می‌دهد.

5. هنگام صحبت، تماس چشمی برقرار کرده و توجه او را جلب کنید.

این کار به او کمک می‌کند بهتر بشنود و کمتر دچار ناامیدی شود.

6. برنامه خواب را مشخص و ثابت نگه دارید.

خواب و بیداری در ساعت مشخصی از شبانه‌روز بسیار مهم است.

7. از ابزارهای بصری استفاده کنید.

به جای صحبت زیاد، از تصاویر و نشانه‌های دیداری استفاده کنید.

8. فضای حمام را آرامش‌بخش کنید.

با نور کم، رایحه‌های خوشبو و موسیقی ملایم، کودک را برای خواب آماده کنید.

9. از بازی‌های پرتحرک و تحریک‌زا قبل از خواب اجتناب کنید.

این بازی‌ها کودک را بیدارتر می‌کنند.

10. فعالیت‌های بدنی سبک و مفید انجام دهید.

مانند حمل وسایل سبک، جاروبرقی کشیدن یا خزیدن از زیر صندلی‌ها.

11. منطقه آرامش شخصی برای کودک در خانه ایجاد کنید.

این فضا باید ساکت، ایمن و دلخواه کودک باشد.

12. کودک را به فعالیت‌های تکراری و آرام مانند مرتب‌سازی و پازل تشویق کنید.

این کارها اضطراب او را کاهش می‌دهد.

در برخی موارد که راهکارهای غیر دارویی نتیجه کافی نمی‌دهند، پزشک ممکن است دارو درمانی را توصیه کند. البته این درمان‌ها باید کاملاً زیر نظر پزشک متخصص کودکان یا روانپزشک کودک انجام گیرد.

دارویی آنتی‌سایکوتیک است که برای کاهش پرخاشگری، رفتارهای خودآزارانه و تحریک‌پذیری در کودکان اوتیسم تجویز می‌شود. از عوارض آن می‌توان به خواب‌آلودگی، افزایش وزن و نوسان خلق اشاره کرد. گرچه گاهی در بهبود زمان به خواب رفتن کمک می‌کند، اما تأثیری بر مدت زمان خواب ندارد و معمولاً برای درمان اختصاصی بی‌خوابی تجویز نمی‌شود.

ملاتونین یکی از محبوب‌ترین داروها برای درمان اختلالات خواب در کودکان اوتیسم است. این ماده به بهبود شروع خواب کمک می‌کند و عوارض جانبی کمی دارد. اما باید دانست که ملاتونین تأثیر کوتاه‌مدت دارد و برای بیداری‌های مکرر شبانه چندان مؤثر نیست.

سایر داروها در برخی موارد خاص، داروهایی مانند کلونیدین، میرتازاپین و گاباپنتین نیز برای بهبود کیفیت خواب کودکان تجویز می‌شود که همگی باید تحت نظر پزشک مصرف شوند.