کاردرمانی اوتیسم یکی از راهکارهای درمانی برای توانمندسازی کودکان اوتیسم است. با کاردرمانی افراد طیف اوتیسم مشکلات جسمی، ذهنی، حسی شان کنترل می شود یا بهبود می یابد. در این مقاله به نقش و فواید کاردرمانی اوتیسم می پردازیم.

دنیای محمد 

من محمد هستم، پانزده سالمه و از طیف شدیدِ اُتیسم به متوسط کوچ کردم!!!

شبیه بچه های شما با قیافه ای عادی،اما رفتاری متفاوت!!!

در نگاه اول بچه ننه یا لوس  دیده میشم، اینکار از سر قصد نیست!!!

من فقط سخت میتونم خودم رو با دنیاتون تطبیق بدم!!!

برای همین به مامان و بابام وابسته هستم!!!

من خیلی خنده رو و مهربونم.

دو سه سالی هست توی اجتماع آرومم!!!

ولی قبلا خیلی بهم میریختم، چون به تعدیل حسی نرسیده بودم!!!

اذیت میشدم!!!

اما وقتی به کمک مامان و بابام کاردرمانی رفتم، تونستم به تعدیل حسی برسم!!!

کاردرمانی اوتیسم ،کمک میکنه تا مهارتهای شناختی،جسمی، اجتماعی و حرکتی ما بهتر بشه!!!

  کاردرمانی اوتیسم هدفش بهبود مهارتهای روزمره ما هست که ما بتونیم تو آینده مستقل‌تر زندگی کنیم.

 در ضمن اتیسم یه طیف گسترده است و دنیای هر کدوم از ما ها با هم فرق میکنه!!!

پس من و دوستانم رو با هم مقایسه نکنید، ما مثل اثر انگشت هر کدوم منحصر به فرد هستیم!!!

اگه بهتون توجه نشون دادم دوستتون دارم .

شما کمکم کنید که باهاتون دوست بشم!!!

من معنی شوخی رو خیلی متوجه نمی‌شم.

اگه سوالی پرسیدین و حرفتون رو تکرار کردم به این معنی هست که نمیدونم جوابتون رو چی باید بدم!

گاهی هم سوال رو نفهمیدم و درک نکردم!!!

بعضی اوقات هم با اینکه جوابش رو می‌دونم،تمرکز ندارم!!!

من خیلی تکرار دارم و با خودم حرف میزنم!!!

لطفا بهم زُل نزنیدددددد …

من توی دنیای خودمم هستم ولی متوجه نگاه ترحم انگیز،پچ پچ و یا چپ چپ نگاه کردنتون میشم!!!

من نابغه نیستم، با یه هوشِ پایین و اما تلاشِ زیاد ،میخوام با دنیاتون آشنا بشم!!!

شما با هوشِ زیاد، یکم تلاش کنید وارد دنیای من بشید!!!

اولین قدم برای شناخت دنیای من  اینکه باید با اوتیسم آشنا بشید.

شناخت اوتیسم

اوتیسم یک اختلال رشدی (از نوع روابط اجتماعی) است که با رفتارهای ارتباطی و کلامی غیرطبیعی مشخص می‌شود. این اختلال بر روابط اجتماعی،پردازش حس‌های مختلف، بازی و رفتار کودک اوتیسم تاثیر می گذارد و رفتارهای محدود و تکراری ایجاد می‌کند.

مشکلات کودکان اوتیسم

اگر از ابتدای مقاله همراه ما بودید مطئمئنا متوجه بعضی از مشکلات کودکان اوتیسم شده اید. در این مقاله به چهار مشکل خواب،تغذیه، رفتارهای کلیشه ای و حسی آنان می پردازیم.

 

مشکل خواب درکودکان اوتیسم

مشکلات خواب در کودکان دارای اختلال اوتیسم، مشکل شایعی که همیشه جزئی از گلایه‌های خانواده‌های که بچه‌های اوتیسمی دارند بوده و هست. و بیش از نیمی از این کودکان و به متعاقب آن خانواده‌هایشان از این موضوع رنج می‌برند. تحقیقات علل اختلال خواب کودکان اوتیسم  را نشان دهنده‌ی وجود نقص در ژن‌های مربوط به خواب در کودکان اوتیستیک می‌بینند. در ضمن یکی از علل بوجود آمدن اختلال خواب ناشی از افزایش یا کاهش سطح هورمون ملاتونین است.(ملاتونین هورمون تنظیم خواب می‌باشد.)

انواع مشکلات خواب در کودکان اوتیسم عبارتند از:

• تاخیر در شروع خواب
• شب بیداری
• بیداری زود هنگام
• کاهش نیاز به خواب
• آپنه بازدارنده خواب( اشکال در تنفس هنگام خواب)

راهکارهای درمان مشکل خواب کودکان اوتیسم

 کودکان اوتیسمی به خاطر نقصی که در هورمون ملاتونینشان، نمی‌توانند خوب بخوابند. اما با انجام دادن روش‌های زیر میشه کمک کرد تا این افراد شب هنگام راحت‌تر بخوابند و خواب آرامی داشته باشند.

•  تعدیل حسی (کودکان دارای اختلال حسی بعد از دریافت رژیم حسی مناسب بسیاری از مشکلاتشان در خواب خود به خود برطرف می‌شود پس توصیه اولیه تعدیل حس‌های این افراد است.)
•  فراهم کردن محیطی مناسب از لحاظ دما،نور; پتو، تشک مناسب
• به کودک اجازه ندهید چند ساعت قبل از خواب تلویزیون نگاه کند یا با تلفن همراه بازی کند.
• نخوردن مواد محرک مانند قهوه و شکلات
•  دوش آب گرم و ماساژ قبل از خواب
•  موسیقی ملایم و خواندن لالایی
• تنظیم یک ریتم خاص برای خواب کودک و ملتزم بودن به آن حتی در مهمانی‌ها و آخر هفته‌ها
•  و در آخر سر در صورت کنترل نشدن مشکل خواب کودک مراجعه به روانپزشک‌ها و استفاده از داروهای تجویز شده تحت نظر ایشان

 

 رفتارهای کلیشه‌ای کودکان اوتیسم

 یکی دیگر از مشکلات کودکان اوتیسم رفتارهای کلیشه ای و انعطاف ناپذیر آنان است. عملکردهای تکراری، بی هدف، وسواس گونه و محدود را کلیشه می‌نامند. یکی از علائم تشخیصی کودکان اوتیسم  رفتارهای کلیشه ای است. انعطاف ناپذیری کودکان اوتیسم باعث اختلال در روند عادی زندگی آنها می‌گردد. شدت این رفتارها در هر کودکی متفاوت می‌باشد.

 

انواع کلیشه‌ها

1. کلیشه‌های بینایی: حرکت دادن انگشتان جلوی چشم و  چرخاندن اشیا و ردیف کردن اسباب بازی
2. کلیشه‌های شنیداری: ضربه زدن با دست به گوش‌ها و تولید صداهای تکراری
3. کلیشه‌های چشایی: لیس زدن اشیاء و مواد خاص
4. کلیشه‌های بویایی: بو کردن اشیا یا افراد
5.  کلیشه‌های لامسه: خاراندن پوست، لمس مکرر پوست با دست یا اشیاء
6. کلیشه‌های وستیولار: تکان دادن خود به جلو و عقب یا طرفین

 انعطاف ناپذیری کودکان اوتیسم

اصرار به یکسان بودن و پایبند بودن به روال معمول، علایق بسیار محدود و ثابت که از نظر شدت عادی نیستند به طور مثال:

• پریشانی شدید به هنگام ایجاد تغییرات کوچک در محیط زندگی یا مسیرهای رفت و آمدی روزمره
• بهم ریختگی به هنگام ایجاد تغییر در برنامه روزانه

کلیشه و پایبندی‌های انعطاف ناپذیر در کودکان دارای اختلال اتیسم یکی از معیارهای تشخیصی بسیار مهم در این افراد می‌باشد.  کودک توسط روانپزشک اطفال و تیم توانبخشی از جمله کاردرمانی ارزیابی می‌گرد تا اختلال او تشخیص داده شود.

فرضیه‌های متفاوتی در مورد علل و نحوه درمان کلیشه‌ها وجود دارد که هیچ‌کدام به صورت کاملا قطعی تایید نشده‌اند. اما شواهد بسیاری در مورد ریشه‌دار بودن آنها در مشکلات حسی وجود دارد. کاردرمانگران می‌توانند با اقدامات کاردرمانی کمک شایانی در کاهش این پدیده داشته باشند.

 

 درمان رفتارهای کلیشه‌ای کودکان اوتیسم

درمان کلیشه‌ها و رفتارهای انعطاف ناپذیر، بسیار حساس و پیچیده می‌باشد که خانواده‌ها با کمک همراهی کاردرمانگران می توانند ابن مشکلات را کنترل کنند. برای درمان مشکل کلیشه و انعطاف ناپذیری کودک خود، به کاردرمانگر مراجعه کنید. تا کاردرمانگر با آنالیز و بررسی مشکل کودک شما (که همان کاردرمانی اوتیسم می‌شود.) راهکاری مناسب را طراحی کند تا بتوانید مشکل کودک خود را درمان کنید. 

مشکلات تغذیه درکودکان اوتیسم

به گفته محققان، کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم بیش از همسن و سال‌های خود دچار اختلال تغذیه‌ای هستند. اختلال اوتیسم و اختلال تغذیه‌ای همراه با هم روی می‌دهند. ۲۰ تا ۳۰ درصد افراد بزرگسال مبتلا به اوتیسم و ۳ تا ۱۰ درصد کودکان مبتلا به اوتیسم دارای اختلالات تغذیه‌ای هستند.

انواع اختلالات تغذیه‌ای کودکان اوتیسم:

• پرخوری
• کم خوری
• یا عدم خوردن غذا برای مدت طولانی 

محققان در توضیح علت این موضوع عنوان می‌کنند که کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم دارای مشکلاتی در روابط اجتماعی و ایجاد رابطه دوستی هستند که می‌تواند در نرخ بالا ابتلاء به افسردگی و اضطراب در سنین جوانی نقش داشته باشد. اختلال تغذیه‌ای ممکن است ناشی از شیوه‌های نامناسب رویارویی با این مشکلات احساسی باشد. برای رفع این مشکل حتما با متخصصین توانبخشی مشورت کنید.

روش درمان مشکلات تغذیه‌ای کودکان اوتیسم

هیچ رژیم غذایی خاصی برای افراد مبتلا به ASD طراحی نشده است. با این وجود، برخی از مشاوران اوتیسم در حال بررسی تغییرات رژیم غذایی به عنوان راهی برای کمک به به حداقل رساندن مسائل رفتاری و افزایش کیفیت کلی زندگی هستند.

اساس رژیم غذایی اوتیسم اجتناب از مواد افزودنی مصنوعی است. این موارد شامل مواد نگهدارنده ، رنگ‌ها و شیرین کننده‌ها است. در عوض، یک رژیم غذایی اوتیسم ممکن است روی غذاهای کامل تاکید داشته باشد، مانند:

• میوه و سبزیجات تازه
• مرغ بدون پوست
• ماهی
• چربی اشباع نشده
• مقدار زیادی آب

برخی از مشاوران اوتیسم معمولا یک رژیم بدون گلوتن را تایید می‌کنند. پروتئین گلوتن در گندم، جو و سایر غلات یافت می‌شود. این مشاوران معتقدند که گلوتن باعث ایجاد التهاب و عوارض جانبی بدن در افراد خاص مبتلا به ASD می‌شود. با این حال، تحقیقات علمی در مورد رابطه اوتیسم، گلوتن و پروتئین دیگری که به عنوان کازئین شناخته می‌شود، بی نتیجه مانده است.

برخی مطالعات شواهدی را مبنی بر اینکه رژیم غذایی می‌تواند به بهبود علائم اختلال بیش فعالی، کمبود توجه و تمرکز (ADHD) کمک کند، ارائه می‌دهند، وضعیتی شبیه به اوتیسم.

مشکلات حسی در کودکان اوتیسم

 کودکان دنیا را از طریق  حواسشان می شناسند. اگر حواس توانایی پردازش و تحلیل را نداشته باشند، فرد در موقعیت های مختلف دچار اختلالات متفاوت می شود. این اختلالات معمولا علائم زیر را دارند: 

حساسیت بیش اندازه طبیعی آن‌ها به محرک‌ها 

این مشکل منجر به رفتارهایی مثل اجتناب و دوری از لمس یا در آغوش گرفتن، مخالفت با انجام موارد مربوط به بهداشت فردی (ناخن گرفتن، حمام رفتن)، پرهیز و دوری از برخی اسباب بازی‌های آنها می‌شود. همچنین ممکن است از برخی محرک‌های صوتی و دیداری اجتناب نمایند. برخی محرک‌ها به دلیل حساسیت آنها ممکن است زمینه‌ساز برخی مشکلات عاطفی  رفتاری و ناپایداری هیجانی در آنها شود.

حساسیت کمتر از اندازه طبیعی به محرک‌ها

در این مشکل کودک همانند سایر همسالانش پاسخ طبیعی به محرک‌های حسی نمی‌دهد. گویا کودک مبتلا به نوعی رکود حسی است. این نارسایی گاه تا به حدی است که کودک حتی در مقابل محرک‌های دردناک تحریک نمی‌شود و در نتیجه اقدام به خود تحریکی از طریق غلت زدن روی سرامیک، چسبیدن به اشیا مثل پشتی و …. می‌کند. و همچنین به صداهای بلند و نورهای زننده علاقه دارد.

 اختلال در توازن حسی

در این اختلال، حواس به درستی کار نمی کنند. حس به طور نامتوازن کار می کند. ادراکات حس متاثر از فعالیت های نابه جا ی آن است.

کاردرمانی برای مشکلات حسی کودکان اوتیسم

کاردرمانگران از روش‌های مختلفی برای درمان مشکلات حسی کودکان اوتیسم استفاده می‌کنند. بهترین روش برای درمان مشکلات حسی کودکان استفاده از بازی است. بازی کردن یکی از روش‌های کاردرمانی کودکان اوتیسمی است.

 

بازی‌های حسی حرکتی در کاردرمانی اوتیسم

بازی مهم‌ترین و واجب‌ترین کار در زندگی کودکان است. کودکان از طریق بازی افکارشان و توانایی‌ها‌ی‌شان را بازگو می‌کنند و به همان راحتی که بزرگسالان احساساتشان را با کلمات بیان می‌کنند، آنان نیز احساسات را به وسیله بازی انجام می‌دهند.

مزایای بازی حسی : 

• آرامش بخش بودن
• شنیدن ندای درونی
• پیشرفت‌های حرکتی
• درک زبان

نمونه‌هایی از بازی‌های حسی :

خمیربازی: این کار علاوه بر تحریکات حسی در دست و انگشتان، حرکات انگشتان را شکل می‌دهد. خمیربازی باعث ایجاد حرکات صحیح در انگشتان می‌شود. باعث افزایش قدرت انگشتان و همچنین خلاقیت در کودک می‌گردد.

 

 نقاشی انگشتی: بسیاری از بچه‌ها دوست دارن که با انگشت نقاشی کنند.کودکان اوتیسم دوست دارند انگشتان خود را داخل رنگ فرو کنند. این فعالیت هم هیجان‌انگیز و هم جالب است و هم به رشد انگشت اشاره ،شناخت انگشتان، توجه و تمرکز و هماهنگی کودک کمک می‌کند.

 

 آب بازی: کودکان بازی کردن با آب را دوست دارند. با هدفمند کردن این کار می‌توان علاوه بر رشد حسی در کودک،حرکات دست را نیز بهبود بخشید.شستن ظروف و پارچه‌های کوچک، از جمله فعالیت‌های مورد علاقه کودک است.

 

آشپزی نمادین با کودک: وقتی کودک خیلی خیلی پرتوقع و طلبکار است به خصوص زمانی که گرسنه باشد. به دلایلی کودکان معمولا تلاش می‌کنند به این دوست خیالی لطف کنند. شاید آن‌ها به این دلیل رفتار ناپسند و مداوم او را تحمل می‌کنند که این رفتار‌ها برای آن‌ها احساس آشنایی دارد.

 

بازی کردن با شن و ماسه: بیشتر کودکان این فعالیت را دوست دارند. آنها شن،ماسه یا گندم را مشت می‌کنند و از یک ظرف به دیگری می‌ریزند علاوه بر آن با حرکت دادن دست داخل ظرف شن و ماسه و ایجاد سر و صدا لذت می‌برند.

 

استفاده از برچسب‌ها: بر روی نقاط مختلف بدن کودک برچسب نصب می‌کنیم و بعد با آوردن نام آن نقاط از کودک می‌خواهیم آنها را بکند. قرار دادن و خارج کردن وسایل داخل کوله پشتی یا کیف:با این تمرین هوشیاری حسی در دست‌های کودک افزایش می‌یابد.

 

 هل دادن و کشیدن اشیا: بازی‌ها و فعالیت‌هایی که کودک را در معرض طبیعت قرار می‌دهد مثل، باغبانی، درختکاری،آبیاری بیل زدن و…

اینها تنها مواردی از مشکلات  افراد مبتلا به اوتیسم است کودکان  و افراد دارای اختلال اوتیسم  مشکلات بسیاری دارند که برای درمان و رفع این مشکلات باید از اقدامات تیم توانبخشی استفاده کرد، یکی از اعضای اصلی تیم توانبخشی، کاردرمانگر است. کاردرمانی اوتیسم  نقش به سزایی در استقلال کودکان اوتیسم و افراد مبتلا به اختلال اوتیسم دارد که در این قسمت از مقاله، با کاردرمانی اوتیسم آشنا می شویم.

 کاردرمانی راهکاری برای مشکلات کودکان اوتیسم

در قسمت های پیشین مشکلات کودکان اوتیسم مطرح شد. یکی از افراد تاثیر گذار در زندگی کودکان اوتیسم، کاردرمانگران هستند. متخصصان کاردرمانی نحوه تعامل و فعالیت های روزمره افراد طیف اوتیسم را ارزیابی می کنند. بعد از برگزاری جلسات ارزیابی، برای او برنامه کاردرمانی مناسب جسمی، ذهنی، حسی طراحی می کنند. برنامه درمانی کودکان اوتیسم متناسب با اولویت بندی مشکلات آنان طراحی می شود. اگر روند درمان مستمر و با آگاهی والدین باشد، میتوان به تحقق اهداف برنامه کاردرمانی امیدوار بود.

کاردرمانی اوتیسم زمینه کسب مهارت های زندگی را برای افراد طیف اوتیسم فراهم می کند. کاردرمانگران در کنار سایر تیم توانبخشی زمینه بروز استعدادهای کودکان اوتیسم را فراهم می کنند.

کاردرمانگران برای درمان مشکلات از انواع تجهیزات کودکان اوتیسم مانند وسایل کاردرمانی حسی، جسمی، ذهنی، تعادلی استفاده می کنند.

 

نقش کاردرمانی بر بهبود عملکرد ذهنی و جسمی

کاردرمانی به افراد دارای اختلال اوتیسم کمک می کند از نظر جسمی و ذهنی مستقلتر باشند. با کاردرمانی جسمی، ذهنی، کاردرمانی حسی کودکان اوتیسم می توان شاهد کاهش اختلالات آنان بود. کاردرمانی اوتیسم فواید بسیاری از جمله موارد زیر را دارد:

•   احیا عملکرد عصبی در اوتیسم
•   تقویت مهارت‌های حسی- حرکتی کودکان اوتیسم
• تقویت مهارت‌های حرکتی ثانوی جهت افزایش رشد کودکان اوتیسم
•  تقویت دقت بینایی و افزایش توجه و تمرکز بینایی و درمان عوارض ثانوی آن در کودکان اوتیسم
•  افزایش سرویس‌های خانواده محوری جهت افزایش روابط خانوادگی در کودکان اوتیسم

در آخر حرف دل ما اوتیسمی‌ها اینه که: «به جای آنکه بر آنچه نمی‌توانم انجام دهم تمرکز کنید به آنچه توانایی انجام آن را دارم فکر کنید».

نقش خانواده در کاردرمانی اوتیسم

یکی از سخت ترین لحظات زندگی برای خانواده ها زمان تشخیص اختلال اوتیسم فرزندانشان است. معمولا خانواده ها به شکل های مختلف ناراحتی شان را بروز می دهند. در این برهه، خانواده باید از خدمات مشاوره ای مناسب استفاده کنند. خانواده اگر در ابتدا برای شناخت نیازشان متمرکز شوند، می توانند نیازهای کودک اوتیسم شان را تشخیص دهند.

خانواده توانمند می توانند کودک بانیازهای ویژه توانمند تربیت کند. برای تربیت کودک اوتیسم توانمند نیاز است خانواده پیش نیازهای لازم این مسیر را کسب کند. با پذیرش درست کودکان اوتیسم توسط خانواده، راهکارهای خلاقانه را خانواده ها در طول مسیر رشد کودک می یابد.

ما در سایت خانواده توانمند اعتقاد داریم که حتی اگر مشکل باشد، می‌توان آموخت و روش‌های تازه‌ای برای زندگی کردن و یاد گرفتن پیدا کرد. اوتیسم در عملکرد خانواده تاثیر می گذارد. خانواده برای مدیریت این تاثیر نیاز به مداخلات توانبخشی خانواده محور دارد. در مسیر کاردرمانی اگر خانواده به درستی ایفای نقش نکند نمی توان از جلسات 45 دقیقه ای کاردرمانی انتظار معجزه داشت!!!

 خانواده آگاه در مسیر کاردرمانی می تواند از تمام زمان ها و مکانها برای توانبخشی و آموزش کودک دلبندش بهره گیرد. به طور مثال اگر خانواده به هنگام بروز رفتار کلیشه ای فرزندش به درستی عمل نکند یا آگاه نباشد، تمرینات کاردرمانی برای او راهگشا نخواهد بود. خانواده ها بیشترین زمان را کنار فرزندانشان هستند.

 

کلام آخر

در این مقاله از زبان یک نوجوان اوتیسمی با دنیای آنان آشنا شدیم. در ادامه مقاله مشکلات خواب، تغذیه ای کلیشه ای، حسی کودکان اوتیسم معرفی شد. و در آخر به نقش و روشهای کاردرمانی برای حل مشکلات کودکان اوتیسم پرداختیم.

در صورت نیاز به خدمان کاردرمانی، گفتاردرمانی، مشاوره ای مخصوص کودکان اوتیسم می توانید با شماره 09054146911 تماس بگیرید.

 

خدمات سایت خانواده توانمند به خانواده‌های کودکان بانیازهای ویژه 

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت  زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند.