یکی از دغدغه های مهم والدین کودکان و افراد بانیازهای ویژه، بیکاری آنان است. محققان راهکارهای مختلفی را برای اشتغالزایی آنها طراحی کرده اند. یکی از راههای اشتغالزایی آنان، استفاده از توانبخشی حرفه ای است. در این مقاله به تاثیر توانبخشی حرفه ای خواهیم پرداخت و تجریبات مجموعه خانواده توانمند را با شما به اشتراک خواهیم گذاشت.

 

دغدغه های والدین کودکان استثنایی

یکی از دغدغه های مهم والدین کودکان استثنایی، بیکاری آنان در آینده است. آنان تمام تلاش خود را می کنند تا کودکانشان بتوانند استقلال نسبی را کسب کنند. اما جامعه ای که بدنبال بهره وری و کاهش هزینه خود است، پذیرای افراد معلول نیست!!!

به همین دلیل خانواده ها در طی کردن مسیر توانبخشی همواره نامید هستند!!!

آنان با خود فکر می کنند چرا باید متحمل هزینه بالا شوند در حالی که در جامعه کسی منتظر افراد معلول نیست!!!

بهتر است دست  روی دست بگذارند و فقط از کودکان خود مراقبت و پرستاری کنند!!!

با خود فکر می کنند چرا باید برای آموزش و توانبخشی این کودکان سرمایه گذاری کنند، چه فایده ای دارد؟!

زمانی که خانواده خود را در رشد و پرورش کودک استثنایی اش تنها می بیند، مسیر توجیه را برمی گزیند و به سوی انزوا گام برمی دارد!!!

خانواده توجیهی برای هزینه کردن ندارد، ترجیح می دهد برای کودک عادی خود سرمایه گذاری کند تا زودتر نتیجه را ببیند!!!

کودکان استثنایی برای خانواده ها دغدغه های بسیاری می سازند اما بیکاری و نداشتن آینده کاری از مهمترین نگرانی های آنان است!!!

هر مشکلی اگر به درستی شناخت شود، راهی دارد. راه علاج بیکاری معلولان در گرو توانمندسازی والدین کودکان استثنایی و خود کودک است. اگر توانبخشی خانواده محور به درستی ارائه شود، خانواده ها می توانند همراه و شریک خوبی برای کودکان استثنایی و افراد معلول در راه اندازی کسب و کارشان باشند.

با ارائه خدمات توانبخشی حرفه ای، کودک و فرد معلول می تواند، با حرفه های مختلف آشنا شود و متناسب با نقاط قوت و ضعف خویش و پتانسیل خانواده اش، کسب و کار مستقلی را برای خود راه اندازی کند. با راه اندازه کسب و کار مستقل، افراد بانیازهای و معلول و خانواده آنان می توانند زندگی باکیفیتی را تجربه کنند.

رفع بیکاری معلولان با توانبخشی حرفه ای

توانبخشی حرفه ای یا باز پروری شغلی از ترکیب دو اصطلاح توانبخشی و حرفه تشکیل شده است. توانبخشی حرفه ای به یک سری اقداماتی گفته می شود که باعث افزایش اعتماد به نفس و توانمندهای شناختی افراد بانیازهای ویژه می شود. در ضمن مهارت های ارتباطی، ادراکی و رفتاری او را تقویت می کند تا پیش نیازهای لازم برای ورود به حرفه خاص را کسب کند.

 افراد در صورت دریافت خدمات توانبخشی از قبیل خدمات کاردرمانی، گفتاردرمانی و … می توانند مهارت های اولیه  از جمله مهارت های کلامی، ادراکی و توجه و تمرکز  و… را برای زندگی مستقل کسب کنند. اگر اقدامات توانبخشی در موقعیت های مختلف از طریق خانواده انجام شود، سرعت یادگیری کودک بانیازهای ویژه افزایش می یابد و خانواده ومتخصصان به نقاط قوت و ضعف او آگاه تر می شوند و بهتر می توانند برنامه توانبخشی کارآمد را طراحی کنند.

متخصصان و خانواده از طریق توانبخشی حرفه ای می توانند، کودک و فردبانیازهای ویژه را با کارهای و حرفه های مختلف آشنا کنند. در واقع توانبخشی حرفه ای پلی به سوی استقلال فردی و مالی فرد دارای نیازهای ویژه است.

توانبخشی حرفه ای زمینه آشنایی خانواده و کودک بانیازهای ویژه با دنیای کسب وکار را مهیا می کند. آنان با ادبیات فضای کسب و کار آشنا می شوند و می توانند متناسب با پتانسیل خود، کسب و کار یا حرفه ای را برای خود دست و پا کنند.

شاید گمان کنید که خانواده در این مسیر باز هم باید جور همه را بکشد!!!

 این گونه نیست!!!

در این مسیر، نیازهای خانواده نیز پاسخی خواهند داشت. اگر در توانبخشی حرفه ای به نیازهای خانواده بی توجه بود، نباید در انتظار نتایج مطلوب بود!!!

خانواده برای طی کردن مسیر توانبخشی حرفه ای فرزندش، باید حمایت شود. او با حمایت، پیش نیازهای لازم برای راه اندازی کسب وکار و حرفه فرزند خود را خواهد آموخت و درضمن پاسخی برای نیازهای خود پیدا می کند.

یکی از اشکلات مربوط به اشتغالزایی معلولان این است که همه توقع دارند، آنان به تنهایی کسب و کاری راه بیندازند!!!

این توقع دلیل شکست بسیاری از طرح های استغالزایی معلولان است!!!

یک کسب و کار زمانی شکل می گیرد که تیمی برای او تلاش کنند!!!

افراد بانیازهای ویژه مانند سایر افراد جامعه برای داشتن حرفه و کسب و کار خود نیاز به تیم متخصص و کاربلد دارند!!!

معمولا در تشکیل تیم برای راه اندازی کسب و کار، افراد سراغ خانواده خود می روند، چرا که یکدیگر را بهتر می شناسند و با نقاط قوت و ضعف یکدیگر آشنایی کاملی دارند!!!

نقاط قوت اعضای تیم را می توان با آموزش های با کیفیت، تقویت کرد و نقاط ضعف را نیز با آموزش و مشاوره حذف کرد.

توانبخشی حرفه ای اگر همراه توانبخشی خانواده محور باشد، راهی برای تسکین دردهای خانواده و کودکان بانیازهای ویژه خواهد بود. و شاهد کاهش مشکلات و دغدغه های آنان خواهیم بود.

جامعه به افراد معلول و کودکان استثنایی طبق کلیشه ها رایجش، نگاه سربار و ترحمی دارد. این نگاه در تار و پود افکار مردم جامعه و خانواده های کودکان استثنایی رسوخ کرده است. برای از بین بردن این کلیشه ها و کاهش بیکاری معلولان راهی جز توانمندسازی کودکان استثنایی و خانواده آنان نداریم. راه حدف این کلیشه ها، استفاده از خدمات توانبخشی حرفه ای و توانبخشی خانواده محور است. توانبخشی کودکان و بزرگسالان بدون توانبخشی خانواده آنان فایده ای ندارد.

اهداف توانبخشی حرفه ای

متخصصان در مسیر طراحی مسیر درمان و توانمند سازی کودکان استثنایی و افراد معلول، هدف گذاری می کنند تا از این طریق طی کردن راه برای آنان آسان شود. در مسیر توانبخشی حرفه ای نیز اهداف کوتاه مدت و بلند مدت مشخص می شود.

اهداف کوتاه مدت توانبخشی حرفه ای

اهداف کوتاه مدت شامل موارد زیر است:

افزایش اعتمادبه نفس

کودکان بانیازهای ویژه و افراد معلول معمولا اعتماد به نفس پایین دارند. یکی از دلایل پایین بود اعتمادبه نفس آنان این است که همواره متخصصان و خانواده، نقاط ضعف آنان را به رخشان کشیده اند. همواره در تلاش بودند که نقاط ضعف آنان را کم کنند!!!

کسی به فکر استفاده از نقاط قوت آنان نبوده است!!!

کسی به خانواده آنان راه نگرش درست به این کودکان را نیاموخته است!!!

کودکان بانیازهای ویژه و افراد معلول همواره در زندگی خویش در معرض نگاه های ترحم آمیز دیگران هستند!!!

توانخشی حرفه ای راهی برای افزایش اعتمادبه نفس کودکان و افراد بانیازهای ویژه و خانواده آنان است.

اگر اعتماد به نفس آنان افزایش یابد، شاهد کاهش رفتارهای پرخاشگرانه و هیجانی خواهیم بود. درضمن در موقعیت های اجتماعی نیز روابطی خوبی را با دیگران برقرار خواهند کرد.

افزایش انگیزش

 افراد برای انجام همه کارهای خود نیاز به انگیزه دارند. کودکان و افراد بانیازهای ویژه نیز برای انجام امور مختلف مانند یادگیری، انجام تمرینات توانبخشی و… نیاز به انگیزه دارند. با توانبخشی حرفه ای، کودکان انگیزه پیدا می کنند. آنان راه تعامل با محیط زندگی و برقراری ارتباط را خواهند آموخت.

یکی از راههای افزایش انگیزه کودکان و افراد بانیازهای ویژه،این است که توانمندهای آنان را تقویت کنیم و تنها به حذف نقاط ضعف آنان بسنده نکنیم. افزایش انگیزه راه آموزش کودکان را همواره خواهد کرد.

بهبود یادگیری و تثبیت و تعمیم

یادگیری فرآیندی است که با احساس و پردازش احساس یا ادراک مرتبط است. زمانی که فرآیند یاددهی و یادگیری در مددجو رخ می دهد،مهارت‌های شناختی و ادراکی که بیش نیازهای یادگیری هستند تقویت می شود. تقویت مهارت های شناختی و ادراکی، فرآیند یادگیری افراد را تسریع  می کند.

زمانی که افراد پیش نیازهای یادگیری را کسب کردند، در موقعیت های مختلف می توان مباحث و مفاهیم را در موقعیت های مختلف به او آموزش داد تا یادگیری او تثبیت شود. با اینکار کودک متوجه می شود یادگیری تنها فقط در سرکلاس یا کلینک نیست!!! او می تواند از مباحث آموخته شده در موقعیت های مختلف استفاده کند.

تقویت مهارت های بین فردی

 یکی از مباحث که معمولا درکلاس یت مهای درس و کاردرمانی ذهنی به کودکان و افراد بانیازهای ویژه آموزش داده می شود آشنایی با انواع احساسات و راه بروز آنها است. افراد در محیط حرفه آموزی و توانبخشی حرفه ای می توانند یادگیری های خود را محک بزنند.

محیط توانبخشی حرفه ای وحرفه آموزی، محیطی است که می‌تواند به بهبود مهارت‌های های بین فردی آنان کمک کند.در این محیط است که کودک و فرد بانیازهای ویژه با مفاهیم خواسته، تقاضا، عرضه و نیاز آشنا می شود و حس همدلی، کمک و ارتباط با همنوع را یاد می‌گیرد.

تقویت مهارت‌های شناختی

مهارت‌های شناختی شامل توجه، تمرکز، استدلال، قضاوت، تصمیم‌گیری، توانایی حل مسئله، جهت یابی و … است. این مهارت را افراد عادی نیز در یک جلسه یا دو جلسه و.. یاد نمی گیرند!!!

برای آموزش مهارت های شناختی به کودکان بانیازهای ویژه و افراد معلول نیاز به زمان و انرژی زیادی است.

توانبخشی حرفه ای یکی از راههای است که می توان با آن مهارت های شناختی کودکان استثنایی را  از طریق تکرار و تمرین تقویت کرد. برای یادگیری یک حرفه معمولا افراد یک فعالیت را بارهای تکرار می کنند تا بتوانند مهارت لازم را کسب کنند. برای انجام و یادگیری هر کسب و کار وحرفه ای نیاز به یادگیری مهارت های شناختی است.

تقویت مهارت‌های ادراکی

مهارت‌های ادراکی، مهارت‌هایی هستند که با پردازش احساس (ادراک) سروکار دارند و فرایند پردازش امری است که در نیمکره‌های مغزی و بخش‌های تخصص یافته صورت می‌گیرد. به عنوان نمونه لوب پس سری راست مرکزی برای پردازش یا ادراک داده‌های دیداری و لوب گیجگاهی مغز مرکزی برای ادراک یا پردازش داده‌های شنیداری است.

محیط حرفه آموزی و فرآیند توانبخشی حرفه ای، محیطی است مملو از محرک های حسی (لامسه، دیداری و شنیداری) که بالطبع شرایط می‌تواند مهارت‌های ادراکی خاص مربوط را تقویت و یکپارچه کند و تقویت ادراک، زمینه یادگیری را به همراه خواهد داشت.

تقویت احساس جرات ورزی

کودکان بانیازهای ویژه و معلولان معمولا در فضای ایزوله ای زندگی می کنند به همین دلیل آدم های جسوری نیستند. یکی از راههای تقویت احساس جرات ورزی کودکان و افرادبانیازهای ویژه این است که آنان حرفه ای را برای کسب درآمد بیاموزند. در مراحل یادگیری حرفه آموزی، احساس جرات ورزی آنان نیز تقویت خواهد شد. آنان می آموزند از داشته های خود در موقعیت های مختلف استفاده کنند. اینکار زمینه افزایش جرات ورزی آنان را فراهم می کند.

به عنوان  مثال در فعالیت آشپزی، زمانی که کودک بانیازهای ویژه یاد می‌گیرد یک غذای ساده را درست کند به مرور جرات پیدا می کند پخت های غذاهای مختلف را بیاموزد و در موقعیت های مختلف آنها را تهیه نمیاد.

 

 

اهداف بلندمدت توانبخشی حرفه ای

اهداف بلندمدت نیز شامل موارد زیر است:

رضایت از زندگی

زمانی که کودک بانیازهای ویژه و فرد معلول در دوره‌های توانبخشی حرفه ای و حرفه آموزی، مهارت‌هایی را کسب کرده و به موفقیت می‌رسد، احساس سودمندی و مفید بودن را بدست آورده و رضایت از زندگی را به مرور حس می‌کند.مفهوم رضایت از زندگی، مفهوم مهمی برای معلولان است، زیرا می‌تواند به مرور احساس وابستگی را در این افراد کاهش دهد.

کسب استقلال نسبی

استقلال، مفهومی است که همواره در ذهن افرادبا نیازهای ویژه که هوش بهره آنها طبیعی و بالاتر از طبیعی است وجود دارد. اما دیگران چنین می‌پندارند که این افراد درکی از این مفهوم ندارند. و این باور غلط و نادرست می‌تواند اهمیت توان بخشی حرفه ای را در مورد افراد با نیازهای ویژه  را به تعویق بیندازد.

معلولیت همراه با وابستگی همراه است، اما زمانی که  افرادبا نیازهای ویژه در فرایند توانبخشی حرفه ای و حرفه آموزی قرار می‌گیرند به مرور با کسب موفقیت، جرات ورزی، تقویت یادگیری و در کل نائل شدن به اهداف کوتاه مدت ذکر شده، مهارت کسب می‌کنند در واقع گامی در جهت رسیدن به استقلال نسبی خود بر می‌دارند.

کاهش هزینه‌ها

معلولیت و ناتوانی افراد با نیازهای ویژه در جامعه، موجب تحمیل یکسری هزینه‌ها می‌شود. زیرا این افراد در برهه‌ای زمان تنها نقش مصرف کننده را در جامعه ایفا می‌کنند. اما زمانی که فرایند توانبخشی حرفه ای و حرفه آموزی در مورد این گروه از افراد جامعه به درستی و با برنامه‌ریزی صحیح انجام می‌شود، این افراد نقش یک فرد مولد را در جامعه به عهده می‌گیرند، از هزینه‌های مربوط به آنها در جامعه کاسته خواهد شد.

بهبود سلامت روان

سلامت روان، در واقع حالت سازگاری نسبتا خوب، احساس بهزیستی و شکوفایی توان و استعدادهی فردی است. مقوله سلامت روان در افراد با نیازهای ویژه اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند زمینه زندگی بهینه و سازش با مشکلات را در محیط پیرامون فراهم کند.

آشنایی افراد با نیازهای ویژه در محیط توانبخشی حرفه ای و حرفه آموزی می تواند از مشکلات ادراکی و شناختی به ویژه اختلال در محتوای فکری و مشکلات ثانویه روانی نظیر افسردگی، اضطراب، ترس های مرضی و اختلال های شخصیتی و غبره جلوگیری کند. با موفقیت در حرفه و فعالیت های مورد نظر و شکوفایی توانمندی ها و کسب مهارت، فرد احساس خوب و رضایت بخشی به محیط پیرامون داشته و سلامت روان خود و اطرافیان حفظ می گردد.

 

سخن آخر..

ما در این مقاله سعی کردیم تا نتایج مثبت توانبخشی حرفه ای را توضیح دهیم. اما خبر خوب این است که شما والدین عزیز برای اینکه بتوانید بیشتر مفاهیم توانبخشی را درک کنید می‌توانید به مقالات توانبخشی خانواده محور، آموزش و توانبخشی مجازی و نیازهای کودکان نابینا هم سری بزنید. و یا اگر در مورد خدمات کاردرمانی و گفتار درمانی نیازمند مشاوره رایگان هستید تنها کافی است با شماره ۰۹۰۵۴۱۴۶۹۱۱ تماس بگیرید.

 

خدمات سایت خانواده توانمند 

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، صنایع دستی و…) متناسب با نیازهای خود بدون هرگونه محدودیت  زمانی و مکانی از خدمات گفته شده بهره‌مند شوند.