اختلال بلع در بزرگسالان یکی از بیماری های شایع پس از سکته مغزی می باشد. دیسفاژی به اختلال در بلع اشاره دارد فرد مبتلا به دیسفاژی تلاش بیشتری نسبت به حالت عادی برای انتقال غذا از دهان به معده انجام می دهد.

از آنجا که دلایل بسیاری برای دیسفاژی یا بلع وجود دارد، درمان بستگی به علت اصلی دارد. در این مقاله، ما درباره علل مختلف دیسفاژی همراه با علائم و  اختلال بلع در بزرگسالان، تشخیص و درمان های بالقوه شما را راهنمایی خواهیم کرد.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• دیسفاژی یا اختلال بلع بزرگسالان چیست؟
• علائم دیسفاژی یا اختلال بلع چیست؟
• علل اختلال چیست؟
• اختلالات بلع چگونه تشخیص داده می­‌شود؟
• درمان دیسفاژی چگونه است؟
• 12 نکته مهم برای اصلاح رژیم غذایی بیماران مبتلا به دیسفاژی
• نقش گفتاردرمانی در اختلال بلع
• تمرینات ساده برای گفتاردرمانی و رفع  اختلال بلع

دیسفاژی یا اختلال بلع چیست؟

دیسفاژی به اختلال در بلعیدن غذا گفته می شود و افرادی­ که به دیسفاژی (اختلال بلع) مبتلا هستند در هنگام بلعیدن غذا دچار مشکل می شوند. به راحتی مواد غذایی و مایعات را نمی توانند مصرف کنند. دیسفاژی معمولاً به علت بیماری های مری است اما به علت مشکلات دهان، حلق و معده نیز ممکن است ایجاد شود. اختلالات بلع (دیسفاژی) در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما اختلال بلع در بزرگسالان شایع تر می باشد. مشکلات بلع متفاوت بروز می کند.

10 علائم برای اختلال بلع

علائم و نشانه‌های مرتبط با دیسفاژی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. درد هنگام بلعیدن
2. ناتوانی در بلع
3. احساس گیر کردن غذا در گلو یا قفسه سینه یا پشت استخوان سینه (استرنوم)
4. آب دهان
5. گرفتگی صدا
6. برگشت غذا
7. دل درد مکرر
8. برگشت غذا یا اسید معده به گلو
9. کاهش وزن
10. سرفه یا دهان در هنگام بلعیدن

علل اختلال بلع چیست؟

بلع یک فرایند پیچیده است که ماهیچه‌ها و اعصاب زیادی را درگیر می‌کند. هر شرایطی که عضلات و اعصاب مورد استفاده برای بلع را ضعیف یا آسیب برساند یا منجر به باریک شدن پشت گلو یا مری‌ شود، می‌تواند باعث دیسفاژی شود.اختلال دیسفاژی به طور کلی به علل مختلف بوجود می آید از جمله :

دیسفاژی مری

بیماری دیسفاژی مری به احساس چسبیدن غذا یا گیرکردن در قاعده گلو یا در قفسه سینه پس از شروع به بلع اشاره دارد. برخی از علل دیسفاژی مری عبارتند از:

آشالازی

هنگامی که عضله تحتانی مری (اسفنکتر) به درستی شل نمی شود تا غذا وارد معده شود، می تواند باعث برگشت غذا به داخل گلو شود. عضلات دیواره مری نیز ممکن است ضعیف باشند، وضعیتی که به مرور زمان بدتر می شود. اسپاسم منتشر این وضعیت باعث انقباضات پرفشار و ناهماهنگ مری می شود که معمولاً پس از بلعیدن انجام می شود. اسپاسم منتشر بر عضلات غیر ارادی دیواره های مری تحتانی تأثیر می گذارد.

تنگی مری

یک مری باریک (سفتی) می تواند قطعات بزرگ غذا را به دام بیندازد. تومورها یا بافت اسکار که اغلب به دلیل بیماری ریفلاکس معده به مری ایجاد می شوند، می توانند باعث باریک شدن شوند. وجود تومورها، مری را تنگ می کند و مشکل در بلع را به تدریج بدتر می­کند.

از طرفی اجسام خارجی گاهی اوقات غذا یا جسم دیگری می تواند تا حدی گلو یا مری را مسدود کند. افراد مسن دارای دندان مصنوعی و افرادی که در جویدن غذای خود مشکل دارند، ممکن است بیشتر در معرض خطر گیر کردن تکه‌ای غذا در گلو یا مری باشند.

حلقه مری

یک ناحیه نازک از باریک شدن در قسمت تحتانی مری می تواند باعث مشکل در بلعیدن غذاهای جامد شود.‌ آسیب به بافت‌های مری ناشی از برگشت اسید معده به مری می تواند منجر به اسپاسم یا اسکار و باریک شدن قسمت تحتانی مری شود.

ازوفاژیت ائوزینوفیلیک

این وضعیت، که ممکن است مربوط به آلرژی غذایی باشد، توسط سلول های بیش از حد به نام ائوزینوفیل در مری ایجاد می‌شود.

اسکلرودرمی

ایجاد بافت اسکار مانند که باعث سفت شدن بافت ها می شود و می تواند اسفنکتر تحتانی مری را ضعیف کند. در نتیجه اسید به مری برگشته و باعث سوزش مکرر سر دل شود.

پرتو درمانی

این درمان سرطان می تواند منجر به التهاب و زخم شدن مری شود.

دیسفاژی اوروفارنکس

برخی از شرایط می‌توانند ماهیچه‌های گلو را ضعیف کنند و در هنگام شروع بلع، حرکت غذا از دهان به داخل گلو و مری دشوار شود. هنگامی که می خواهید قورت دهید یا احساس می کنید غذا یا مایعات از نای شما یا بالای بینی شما پایین می رود، ممکن است خفگی، تهوع یا سرفه کنید. این می تواند منجر به ذات الریه شود.

علل دیسفاژی اوروفارنکس عبارتند از:

اختلالات عصبی

برخی از اختلالات مانند مولتیپل اسکلروزیس، دیستروفی عضلانی و بیماری پارکینسون می توانند باعث دیسفاژی اوروفارنکس شوند. آسیب عصبی آسیب عصبی ناگهانی، مانند سکته مغزی یا آسیب مغزی یا نخاعی، می تواند بر توانایی بلع تأثیر بگذارد.

دیورتیکول حلقی مری (دیورتیکول زنکر)

کیسه کوچکی که ذرات غذا را در گلو، اغلب درست بالای مری، تشکیل می‌دهد و جمع‌آوری می‌کند، منجر به مشکل در بلع، بوی بد دهان، و دفع مکرر گلو یا سرفه می‌شود.

سرطان

برخی از سرطان‌ها و برخی درمان‌های سرطان، مانند پرتودرمانی، می‌توانند باعث مشکل در بلع شوند. 

 

اختلالات بلع چگونه تشخیص داده می‌­شود؟

معمولاً در بررسی دیسفاژی، پزشک سوالات لازم را می پرسد و معاینات ضروری را انجام می دهد. اما روش های ارزیابی دیگر عبارتند از :

تصویربرداری اشعه ایکس از مری با بلع باریوم:

در این روش فرد مایع غلیظی را می خورد. این مایع دیواره داخلی مری را می پوشاند و دراین حالت اختلالات دیواره مری و اشکالات حرکت مری قابل ارزیابی است.

ویدئو فلروسکوپی همراه با بلع باریوم:

ویدئو فلروسکوپی همراه با بلع باریوم که مشاهده حرکات و امواج حرکتی مری به هنگام بلع غذاست.

آندوسکوپی

آندوسکوپی قسمت فوقانی دستگاه گوارش که به طور مستقیم مسیر بلع غذا در دهان، حلق و مری قابل رؤیت است و اشکالات احتمالی تشخیص داده می شود و در موارد لزوم نمونه برداری از قسمت غیر طبیعی انجام می گیرد.

مانومتری یا ارزیابی فشار داخلی

مانومتری یا ارزیابی فشار داخلی در قسمت های مختلف مری که بیشتر در موارد اشکالات حرکت مری انجام می شود.

 

اختلال بلع چگونه درمان می شود؟

درمان اختلال بلع بزرگسالان  برحسب علت زمینه‌ای متفاوت می باشد؛ مثلاً :

عفونت‌های مری با درمان‌های ضد عفونت درمان می‌شود.

اختلالات ناشی از اسید معده با درمان کاهنده اسید درمان می شود.

تنگی‌های مری وبعضی از اختلالات حرکتی مری با درمان اتساع با بالن درمان می شود.

برای تومور های مری بر حسب مورد، جراحی، اشعه درمانی یا شیمی درمانی ممکن است استفاده شود.

در ضمن پزشک معالج می تواند از اصلاح رژیم غذایی و گفتاردرمانگر برای کمک به بیماران دسیفاژی یا بلع استفاده کند. در ادامه به طور مفصل به این دو شیوه خواهیم پرداخت.

 

12 نکته برای اصلاح رژیم غذایی بیماران مبتلا به دیسفاژی

در صورت نیاز  پزشک معالج ممکن است برای درمان اختلال بلع  رژیم غذایی که شامل موارد زیر است را تجویز کند:

1. از مصرف قهوه، نسکافه و چای پررنگ خودداری کنید.
2. آب مرکبات یا عصاره پاپایا می تواند برای رقیق کردن ترشحات مفید باشد.
3. در انقباضات مری با رژیم مایع شروع کنید و به تدریج همزمان با افزایش تحمل، به سوی برقراری رژیم نرم پیش بروید و از خوردن غذاهای حجیم خودداری کنید.
4. در اسپاسم مری از رژیم غذایی قابل تحمل برای بیمار و نیز از غذاها و نوشیدنی هایی که دمای مناسبی دارند استفاده کنید و از خوردن غذاها و نوشیدنی های بسیار سرد و گرم بپرهیزید.
5. با انتخاب دقیق غذاها از نظر غلظت و نرمی (غذاهای پوره شده به جای مایعات غلیظ) از ورود غذا به مسیر تنفسی پیشگیری نمایید .
6. از مصرف نوشابه های الکلی و نوشابه های بسیار شیرین خودداری کنید.
7. به منظور کاهش تولید بزاق، غذاها را با مقادیر کمی مایع مخلوط کنید .
8. از مصرف غذاهایی مانند ذرت بو داده، غلات، مغزها، سیب زمینی رنده شده، پنیر محلی، میوه های با پوست، ذرت، کرفس، آناناس و سایر میوه ها و سبزی های حاوی فیبر که احتمال پریدن آنها به گلو وجود دارد بپرهیزید.
9. از مصرف گوشت های سفت مانند استیک، غذاهای خشک و یا خرد شونده مانند کراکرها، انواع کیک و چیپس یا غذاهای چسبنده مانند کره بادام زمینی یا موز پرهیز کنید.
10. در صورت وجود زخم در دهان از مصرف غذاهای اسیدی اجتناب کرده و از غذاهای نرم در دماهای ملایم استفاده کنید.
11. در موارد تاخیر بلع غذا، از غذاهای ادویه دار و یا خیلی داغ یا خیلی سرد که می توانند برای تحریک اعصاب کمک کننده باشند، استفاده کنید. برخی از غلظت دهنده های مایعات نیز می توانند مفید باشند.
12. مصرف غذاهایی که تکه های آن از هم جدا نمی شوند نیز توصیه می گردد.

 

نقش گفتاردرمانی در اختلال بلع

پزشک معالج با همکاری گفتاردرمانگر به درمان اختلال بلع می پردازد و در مسیر درمان بلع می تواند پیشنهادات زیر را ارائه کند:

• ارائه درمان برای کمک به بیمار در استفاده صحیح از عضلات برای جویدن و بلعیدن
• روش هایی که باید هنگام غذا خوردن بنشیند یا سر خود را نگه دارد
• راهکارهایی برای بهتر و ایمن تر کردن بلعیدن
• خوردن غذاهای نرمتر یا نوشیدنی های غلیظ برای کمک به بلعیدن

گفتاردرمانی کودکان و بزرگسالان دارای اختلال بلع متناسب با شرایط سنی آنان و با ابزارهای مختلف گفتاردرمانی انجام می شود.

تمرینات گفتاردرمانی برای اختلال بلع 

1. گفتاردرمانگر برای افزایش دامنه حرکت زبان در یک محدوده کاربردی برای جویدن موثر امکان دارد تمریناتی را برای افزایش بالابردن زبان، بیرون آوردن زبان و به طرفین زدن زبان را با مراجعه انجام دهد تمریناتی گفتاردرمانی زبانی مانند: کشش زبان به پایین، کشش مستقیم زبان، حرکات نوک زبان، بالا بردن زبان در خارج از دهان، کشیدن نوک زبان به طرفین گونه ها، تمیز کردن دندان ها و کشش جانبی زبان کاملا مفید هستند.
2. گفتاردرمانگر برای درمان اختلال بلع با هدف افزایش دامنه حرکت فک پایین در یک محدوده کاربردی برای جویدن موثر، امکان دارد تمریناتی شامل باز کردن وسیع دهان برای پنج ثانیه به طور مکرر، حرکت جانبی فک و نگهداشتن آن برای سه تا پنج ثانیه در هر طرف و تولید یک حرکت چرخشی در فک همانند جویدن را با مراجع انجام دهد.
3. گفتاردرمانگر برای افزایش کشش عضله گونه که بر محدودیت های عملکرد جویدن موثر غلبه کند می تواند از تمرینات مناسب برای افزایش کشش عضله گونه، شامل باد کردن گونه ها، فشردن لب ها، کشش لب ها و گونه ها، کشش داخلی گونه، تمرینات خنده، غنچه کردن لب ها را با مراجع بزرگسال خود انجام دهد.
4. گفتاردرمانگر برای افزایش عملکرد لب و جلوگیری از خروج غذا و مایعات از حفره­ی دهان ممکن است یک دکمه کت را به نخ بکشد و از مراجع بخواهد زمانی که نخ را به آرامی به سمت خود می کشد، او دکمه را در دهان خود نگه دارد تا مقاومت ایجاد شود.

 

برای آشنایی با روش درمان خانگی مشکل بلع کلیک کنید

نتیجه گیری

اگرچه نمی‌توان از اختلال بلع در بزرگسالان پیشگیری کنید، اما با آهسته غذا خوردن و خوب جویدن غذا می توانید خطر ابتلا به مشکلات گاه به گاه در بلع را کاهش دهید. با این حال، اگر علائم یا علائم دیسفاژی دارید، به پزشک مراجعه کنید و با متخصصین مجرب مشورت کنید. در صورت نیاز به مشاوره می‌توانید از خدمات مشاوره رایگان خانواده توانمند از طریق تماس با شماره 09054146911 استفاده کنید.

خدمات سایت خانواده توانمند

ما در خانواده توانمند تلاش می‌کنیم تا کودکان با نیازهای ویژه به همراه خانواده‌شان از کلیه خدمات آموزشی، درمانی، مهارتی و محصولات  (لوازم توانبخشی، اسباب‌بازی، کتاب، و…) متناسب با نیازهای خود بدون محدودیت زمانی و مکانی بهره‌مند شوند.